محکومیت مرتضوی، شرمساری عدالت

سرانجام حکم بدوی دادگاه کهریزک صادر شد: «قضات شعبه ۷۶ دادگاه کیفری، پس از محاکمه قضات متهم در پرونده کهریزک، سه متهم پرونده را در رابطه با اتهام بازداشت غیر قانونی به انفصال دائم از خدمات قضائی و پنج سال انفصال از خدمات دولتی محکوم کردند.»

این بیشترین مجازاتی است که برای سعید مرتضوی و همکارانش برای پرونده کهریزک صادر شده است. چهار سال انتظار برای دادرسی متهمان پرونده کهریزک، سرانجام به یک حکم طنز‌آلود ختم شد؛ حکمی که بیش از هرچیز یادآور دادگاه متهمان کوی دانشگاه است که به حداقل مجازات‌ آمران آن جنایت انجامید. خبرگزاری مهر که یازدهم تیر ۱۳۹۲، نخستین بار حکم پرونده کهریزک را منتشر کرده بود، بعد از چند ساعت خبر را برداشت، اما با انتشار گسترده این خبر، بازهم آن را منتشر کرد.

در ادامه این خبر آمده است: «قضات دادگاه همچنین متهم ردیف اول پرونده را در خصوص اتهام گزارش خلاف واقع به ۲۰۰هزار تومان جریمه نقدی محکوم کردند. سعید مرتضوی، متهم ردیف اول پرونده همچنین در خصوص اتهام معاونت در قتل مرحوم محمد کامرانی با نظر اکثریت قضات تبرئه شد.»

متهمی که محکوم می‌کرد

پرونده سنگین قاضی سابق از آغاز گویا چندان بر شانه‌هایش سنگینی نمی‌کرد؛ تعطیلی ۱۲۰ روزنامه‌، بازداشت و زندانی کردن روزنامه‌نگاران، اتهام دست داشتن در قتل زهرا کاظمی و کابوس معترضان خیابانی سال ۸۸، تنها برخی از ماجراهای جنجالی زندگی «سعید مرتضوی» بودند.

 او تنها در کهریزک ۱۴۷نفر را زندانی کرده بود. روز ۱۹ تیر ۸۸، بسیاری از کسانی که در گردهمایی‌های خیابانی ۱۸ تیر بازداشت شده بودند، به دستور مستقیم مرتضوی، به کهریزک برده شدند و به همراه ۳۰ زندانی عادی، در یک سلول ۷۰ متری جا داده شدند. این زندانیان در گرمای تابستان، بدون آب و غذا و کمک‌های پزشکی کتک خوردند، مورد تجاوز قرار گرفتند و از میان آنها چند نفر جان باختند. امیر جوادی‌فر، محسن روح‌الامینی، محمد کامرانی و رامین قهرمانی (جوانی که یک روز پس از آزادی از کهریزک جان باخت)، قربانیان پرونده مشهور به «کهریزک» بودند.

پیشتر برای مرتضوی که دادستان سابق تهران بود، از سوی دادستانی فعلی تهران در پیوند با اتهام «آمریت در شکنجه» و «بازداشت غیر قانونی و بدون تفهیم اتهام» بازداشت‌شدگان کهریزک، «قرار منع تعقیب» صادر شد.

بر اساس کیفرخواست دادستانی، سعید مرتضوی به «مشارکت در بازداشت غیر قانونی» و «معاونت در تنظیم گزارش خلاف واقع از طریق امر یا ترغیب ماموران مربوطه به تنظیم گزارش خطاب به خود» متهم بود. غلامحسین محسنی اژه‌ای، دادستان کل ایران و سخنگوی قوه قضائیه پس از انتشار این کیفرخواست گفت که اتهام «معاونت در قتل» هم به آقای مرتضوی تفهیم شده است؛ اتهاماتی که بعید به نظر نمی‌رسید سعید مرتضوی با توجه به روند دادگاه و حاشیه‌های آن، از آنها تبرئه شود و اکنون با حکم صادر شده، این پیش‌بینی‌ها بیراه هم به نظر نمی‌رسند.

متهمی که تذکر می‌داد

دوشنبه نهم اردیبهشت ۱۳۹۲، چهارمین جلسه دادگاه متهمان پرونده کهریزک برگزار شد. رئیس دادگاه اجازه نداد شاکیان، متهمان و وکلای آن‌ها مصاحبه کنند و در طول جلسه دوبار تذکر داد که جزئیات جلسه دادگاه نباید منتشر شود.

خبرگزاری ایسنا گزارش داد که در پایان جلسه، سعید مرتضوی در جمع خبرنگاران حاضر نشده است، اما عبدالحسین روح‌الامینی پدر محسن روح‌الامینی از کشته‌شدگان بازداشتگاه کهریزک، به صحبت‌های قبلی سعید مرتضوی اشاره کرد و گفت:«مرغ پخته هم به صحبت‌های مرتضوی می‌خندد.»

سعید مرتضوی در جلسه قبل دادگاه، در دفاعیه خود عبدالحسین روح‌الامینی را به قصور در "انجام وظایف پدری" متهم کرده بود. مرتضوی استدلال کرده بود: «پدر محسن روح‌الامینی می‌توانست با اطلاع دادن دستگیری فرزندش به دادستانی، از رفتن فرزندش به کهریزک و در نتیجه کشته شدن او جلوگیری کند. بنابراین وظیفه پدری‌اش را انجام نداده است.»

عبدالحسین روح‌الامینی در واکنش به این ادعا گفت: «مگر هر کسی با وزیر و وکیلی رابطه نداشته باید بچه‌ او را ببرند در یک جایی بکشند؟ نوشته‌های طنزنویس‌ها را بعد از مصاحبه ایشان بخوانید. بخوانید ببینید حقوقدانان و قضات چه گفته‌اند.»

پدر محسن روح‌الامینی از مراجعه خود به «کسانی که دست‌اندرکار بودند، از فرمانده سابق سپاه، از قائم مقام سابق ناجا و از دوستانی که در قرارگاه ثارالله بودند» گفت و اینکه خود و بچه‌هایش به دادگاه انقلاب و زندان اوین مراجعه حضوری داشته‌اند:«پسر ارشدم به کهریزک مراجعه کرد، اما کسی پاسخگوی کسی نبود. همچنان که تا امروز هم آقایان در دادگاه پاسخگوی واقعی اتهامات‌شان نیستند.»

متهمی که اعتراض می‌کرد

حدود یک ماه بعد، جلسه دیگری برای رسیدگی به پرنده کهریزک تشکیل شد. خبرگزاری فارس گزارش داد که مرتضوی بعد از پایان جلسه دادگاه دوشنبه، ششم خرداد در جمع خبرنگاران حاضر شده و گفته است: «من صد در صد معتقدم که این پرونده سیاسی است و به رای این دادگاه اعتراض خواهم کرد.»

دادستان تهران در زمان اتفاقات کهریزک، به «دلایل موثق» خود در جلسه دادگاه اشاره کرد که بر اساس آن مدعی شد این پرونده سیاسی است. او گفت: «من حتی به قاضی گفتم شما که تفهیم اتهام می‌کنید باید دلایل اتهام را نیز ذکر کنید چرا که من اگر مشارکتی در بازداشت داشتم یا باید خودم قرار بازداشت را صادر می‌کردم یا به عنوان دادستان قرار بازداشت موقت را امضا می‌کردم.»

مرتضوی مدعی شد که اتهام او این بوده که در مقام دادستان بر زندان‌ها نظارت نداشته است، ولی به عقیده او ترک فعل، مصداق معاونت در جرم نیست.

این جلسه دادگاه کهریزک اما تنها با دفاعیات طولانی مرتضوی خبرساز نشد. خانواده امیر جوادی‌فر، یکی از کشته‌شدگان کهریزک اعلام کردند که شکایت خود را از سعید مرتضوی پس گرفته‌اند. پدر امیر جوادی‌فر به رسانه‌ها گفت که در جلسات دادگاه و بعد از شنیدن دفاعیات سعید مرتضوی متوجه شده که او نقشی در این پرونده نداشته است. برخی رسانه‌ها از ملاقات خصوصی سعید مرتضوی با پدر امیر جوادی‌فر قبل از اظهار رضایت او خبر دادند. برخی معتقد بودند فشارهای مرتضوی بر خانواده‌های قربانیان باعث این رضایت شده است.

خبرگزاری ایسنا به نقل از محمد صالح نیکبخت، وکیل خانواده جوادی‌فر نوشت پدر امیر جوادی‌فر جلسه‌ای خصوصی در این‌ زمینه با سعید مرتضوی داشته و این وکیل دادگستری از این تصمیم بی‌اطلاع بوده است. صالح نیکبخت اعلام کرد که این اعلام گذشت، تنها نسبت به اتهام معاونت در قتل توسط سعید مرتضوی بوده و سایر اتهام‌های او و سایر متهمان این پرونده که جنبه عمومی دارد، در حال رسیدگی است. مرتضوی موضوع ملاقات خصوصی با پدر امیر جوادی‌فر را رد کرد.

متهمی که خود را قربانی‌ می‌دانست

دفاعیات سعید مرتضوی اما تنها به جلسات دادگاه ختم نشد. او از هر فرصتی برای بیان ادعاهای خود استفاده کرد و هربار موضع تازه‌ای گرفت. به نظر می‌رسید او در تلاش است تا روایت تازه‌ای از مرگ قربانیان به دست دهد و در عین اینکه از محاکمه خود تراژدی می‌سازد و از خود قهرمانی در حال قربانی شدن، بر وفاداری خود به نظام تاکید کند. مرتضوی بر مبنای روایت شخصی خود، سربازی فداکار در راه "جهادی مقدس" بوده است.

 بر همین اساس، او روز چهارشنبه، هشتم خرداد، در یک نشست خبری دوباره بر ادعای خود مبنی بر عدم ضرب و شتم کشته‌شدگان در کهریزک تأکید کرد. به گزارش خبرگزاری فارس،  او در این نشست گفت: «به عنوان دادستان به تکلیف خود عمل کرده‌ایم و هیچ‌وقت نیز از کرده ‌خود پشیمان نیستیم.»

در این نشست که در سازمان تامین اجتماعی برگزار شد، سعید مرتضوی کار خود را "مبارزه با فتنه و اغتشاش"  و "جهاد مقدس" دانست و گفت: «کسی که در اغتشاش علیه نظام و حکومت اقدام می‌کند را در هتل پنج ستاره نمی‌برند، بلکه باید با آن طوری برخورد شود که از کرده خود پشیمان شود.»

در این نشست خبری، دادستان سابق تهران مرگ کشته‌شدگان کهریزک را به عوامل دیگری غیر از شکنجه و شرایط این بازداشتگاه نسبت داد. او گفت که امیر جوادی‌فر در محل حادثه با مأموران درگیر ‌شده؛ طوری که بینی‌اش ‌شکسته، مردمک چشمش پاره ‌شده و از ناحیه گردن و کتف به شدت آسیب دیده است. بر اساس ادعای مرتضوی، امیر جوادی‌فر ابتدا به بیمارستان فیروزگر فرستاده شده و سپس به بیمارستان لاله و سرانجام پس از طی مراحل درمانی، به کهریزک منتقل شده است. مرتضوی ادعا می‌کند که جوادی‌فر قبل از کهریزک نیز مصدوم بوده و در کهریزک شکنجه نشده است.

دادستان سابق تهران چنین ادعاهایی را درباره محسن روح‌الامینی هم مطرح کرده است. او گفته: «وقتی که آقای حیدری‌فر از محسن روح‌الامینی بازجویی می‌کند؛ در بازجویی‌ها از روح‌الامینی پرسیده می‌شود که چرا به تذکرات پلیس توجه نکرده‌اید که وی گفته است پلیس به من تذکری نداده و با باتوم چند بار بر سر بنده کوبانده‌اند و این نشان می‌دهد که روح‌الامینی در صحنه درگیری مضروب شده است.»

او از شاهدان همراه روح‌الامینی نقل کرده که گفته‌اند وقتی پلیس امنیت از روح‌الامینی درباره حضورش در صحنه اغتشاشات می‌پرسد، او واکنش نشان می‌دهد و می‌گوید به هیچ سئوالی تا وقتی که وکیلم نیاید پاسخ نمی‌دهم و دیگر همراهانش را نیز تشویق می‌کند که به پرسش‌ها پاسخی ندهند. به گفته مرتضوی، همراهان روح‌الامینی همچنین گفته‌اند که او بعد از اینکه در پارکینگ پلیس امنیت مورد ضرب و شتم قرار گرفته تسلیم شده است و به بازجویی‌ها جواب داده‌ است. مرتضوی تاکید کرده روح‌الامینی قبل از کهریزک نیز مورد ضرب و شتم واقع شده است.

او بر مبنای تصاویری که حیدری‌فر نشان داده‌، مدعی است که محسن روح‌الامینی قبل از اغتشاشات ۱۸ تیر نیز حضور داشته است:‌ «این صدمات نمی‌تواند مربوط به یک روز و دو روز زندان باشد و مطمئناً نتیجه حضور در درگیری‌های اغتشاشات است.»

سعید مرتضوی با این ادعا که که ۱۹ تیرماه آن سال دستور داده بود دانشجویان و افراد تحصیلکرده را به کهریزک منتقل نکنند، انتقال امیر جوادی‌فر و محسن روح‌الامینی را به کهریزک به این دلیل دانسته است که آنها در فرم مشخصات، خود را دیپلمه معرفی کرده‌ بودند. او در مورد محمد کامرانی گفت: «کامرانی نوشته بود دیپلم است اما دانش‌آموزی است که در مرحله شرکت در کنکور است و من و آقای حیدری‌فر فقط به همین دلیل از آنها عذرخواهی کردیم. اصل بازداشت کار اشتباهی نبوده و حیدری‌فر اظهار داشته که بر اساس گزارش پلیس و نتیجه تحقیقات پلیس امنیت قرار را صادر کرده است.»

 او در بخش دیگری از این نشست خبری، فوت محمد کامرانی در بیمارستان لقمان را به دلیل "قصور پزشکی" دانست. به ادعای او این معضل «در پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا» هم بروز می‌کند.

مرتضوی «نحوه غلط ارائه خدمات پزشکی و در اختیار قرار ندادن امکاناتی مانند آی‌سی‌یو» را دلیل مرگ محمد کامرانی دانست و گفت: «زمانی که کامرانی را از زندان کهریزک به اوین منتقل می‌کردند، دچار گرمازدگی می‌شود و مورد درمان سرپایی در زندان قرار می‌گیرد و با توجه به اینکه هیچ مشکلی در ظاهر او نبوده است در مسیر قرنطینه قرار می‌گیرد و چند ساعتی نیز پذیرش شدن وی به طول می‌انجامد. پس از قرنطینه کامرانی، وی دچار تب بالا می‌شود که آن را همراه با یک سرباز به بیمارستان لقمان منتقل می‌کنند و در بیمارستان لقمان تابلوی بالای تخت آن را به نام یک معتاد مجهول‌الهویه می‌زنند.»

 متهمی که تهدید می‌کرد

در جریان محاکمه، سعید مرتضوی تلاش می‌کرد روند محاکمات را با شیوه‌های مختلف تحت تاثیر قرار دهد و در این راه از هیچ اقدامی فروگذار نکرد؛ از تهدید و تطمیع گرفته تا ادعای قهرمانی و پافشاری بر مواضع خود.

دادستان سابق تهران در حالی در دادگاه محاکمه شد که تشکیل این دادگاه را برای خود به رسمیت نمی‌شناخت و اعلام کرده بود که حکم آن را قبول نخواهد کرد.

صالح نیکبخت وکیل خانواده جوادی‌فر درباره ادعاهای سعید مرتضوی، گفت‌وگویی با یکی از رسانه‌های ایران انجام داد.

 او در این گفت‌و گو اظهارات سعید مرتضوی را دقیقا همان مطالبی دانست که "با شدت و به صورت تهاجمی و در حالی که صدایش تغییر پیدا کرده بود"، در جلسه ماقبل آخر دادگاه بیان شده بود و تذکر چندین‌باره رئیس دادگاه را در پی داشت.

صالح نیکبخت درباره ادعای مرتضوی مبنی بر اینکه «دادگاه سیاسی است و اگر حکمی علیه او صادر شود تمکین نمی‌کند» نیز گفت: «این موضوع هم در جلسه دادگاه مطرح شد و نامه‌ای را هم ارائه داد، ولی من از بیان جزئیات نامه معذورم، هرچند هرکس درس حقوق خوانده باشد می‌تواند بگوید محتوای آن نامه درست بوده و خلافی نسبت به مرتضوی صورت نگرفته بود. مرتضوی گفت قرار است من قربانی شوم.»

همانطور که بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند، نتیجه دادگاه کهریزک تا پس از انتخابات ریاست جمهوری در ایران اعلام نشد، اما تا پیش از صدور حکم نیز مرتضوی نسبت به حکم احتمالی خود نگرانی چندانی نداشت.

 افکار عمومی در ایران پیش‌بینی می‌کردند که مرتضوی یا از جنایت‌هایی که به آن متهم است تبرئه خواهد شد، یا حکمی نمایشی و سبک دریافت خواهد کرد؛ چرا که او تاکنون هربار از مجازات رهیده و با حمایت‌های علنی و پشت پرده، هربار جایگاه بالاتر و مناصب حکومتی تازه‌تری پیدا کرده است.

اکنون تمام آن پیش‌بینی‌ها محقق شده است. حکم نمایشی صادر شده برای مرتضوی که با پرداخت ۲۰۰ هزار تومان جزای نقدی، به تمسخر شاکیان پرونده و عدالت قضائی انجامیده است، تنها برگی است از پرونده سنگین نقض حقوق انسانی و بی‌عدالتی، که بار دیگر فساد و ویرانی نظام قضائی ایران را به رخ می‌کشد؛ ویرانه‌ای که گویا پس از دوران هاشمی شاهرودی، ویرانه‌تر هم شده است.