پرچم فلسطین بر فرش قرمز: جشنواره کن به مثابه صحنه اعتراض 

لباس کیت بلانشت، بازیگر سرشناس استرالیایی، در مراسم فرش قرمز کن ۲۰۲۴ بحث‌های گوناگونی را برانگیخت. او پیراهن ساده‌ای بر تن داشت که برش جلویی آن سیاه و قسمت پشتی آن سفید رنگ بود. سیاه و سفید و  در پس زمینه فرش قرمز؛ کافی بود آستر سبز رنگ پیراهن آشکار شود تا ترکیبی شبیه به پرچم فلسطین شکل بگیرد. این همان کاری بود که کیت بلانشت کرد.

به سرعت، خیلی‌ها در مورد تشابه هارمونی رنگی پیراهن بلانشت با پرچم فلسطین گمانه‌زنی کردند؛ خود او نیز در نهایت به ‌صراحت در صفحه‌ی اینستاگرامش بر این تداعی رنگ‌ها صحه گذاشت. شکل کنش این ستاره‌ی سینما برای اعلام همبستگی با فلسطین هوشمندانه بود، اما تعجب‌آور نبود؛ زیرا او پیش‌تر هم به طرق دیگر موضع خود نسبت به جنایت‌های اسرائیل را، در کنار سایر بازیگران مشهور سینما، ابراز کرده بود:

کیت بلانشت از جمله ستارگان سینمایی بود که با امضای نامه‌ای به جو بایدن، خواستار آتش‌بس میان اسرائیل و فلسطین شده بودند. 

موضع‌گیری‌های سیاسی کیت بلانشت به مسئله‌ی جنگ میان فلسطین و اسرائیل خلاصه نمی‌شود؛ او پیش‌تر موضع سیاسی خود را درخصوص مسئله‌ی محیط‌ زیست، پناهجویان، برابری جنسیتی و جنبش «من هم» نیز با صدایی رسا اعلام کرده بود. 

کن و تاریخچه‌ی مختصر از کنش‌های اعتراضی

 این نخستین‌بار نیست که جشنواره‌ی فیلم کن تبدیل به عرصه‌ای می‌شود برای بیان اعتراضات سیاسی. در میانه‌‌ی اعتراضات ۱۹۶۸، ژان لوک گدار و فرانسوا تروفو به همراه چند تن از سینماگران دیگر تصمیم گرفتند که مراسم را تعطیل کنند و به سیل دانشجویان و کارگران معترض در خیابان بپیوندند.

در مراسم  کن ۲۰۱۴، هنرپیشه‌ی مکزیکی، سلما هایک، اعتراض خود نسبت به ربوده شدن بیش از ۲۰۰ دختر دانش‌آموز نیجریه‌ای به‌دست گروه تندروی بوکوحرام را اعلام کرد؛ او با به دست گرفتن پلاکارد «دخترانمان را به ما بازگردانید»، تلاش کرد تا توجه جهان را به این فاجعه‌ی انسانی معطوف کند. در ادامه، هنرمندان دیگری نظیر آنتونیو باندراس و مل گیبسون نیز در این حرکت به او پیوستند. 

 سال گذشته، اعتراضات کارگران بود که به فرش قرمز مراسم کن راه پیدا کرد؛ کارگران برق فرانسه در اعتراض به بالا رفتن سن بازنشستگی، دولت را به قطع برق جشنواره‌ی کن تهدید کردند. 

در تاریخ کنش‌های اعتراضی در جشنواره‌ی کن، می‌توان به اقداماتی نیز اشاره کرد که در مخالفت با پروتکل‌های محافظه‌کارانه‌ی خود این رویداد سینمایی صورت گرفتند. برای مثال در سال ۲۰۱۶، جولیا رابرتز و سوزان ساراندون، اولی با حضور بر فرش قرمز با پای برهنه و دومی با پوشیدن کفش تخت، علیه الزام زن‌ستیزانه‌ی پوشیدن کفش پاشنه‌بلند برای حضور در مراسم اعتراض کردند.

ارزشگذاری‌های سیاسی جشنواره

اولین دوره جشنواره‌‌‌ی بین‌المللی فیلم کن در سال ۱۹۴۶ آغاز به‌کار کرد. ایده اولیه راه‌اندازی کن اما به اواخر دهه ۳۰ باز‌می گردد. ایده‌ای در واکنش به جشنواره‌ی فیلم ونیز، که به بازوی پروپاگاندای نازیسم و فاشیسم تبدیل شده بود. این جشنواره با حفظ اصول و رویکردی مشخص در طول چندین دوره‌ی برپایی‌اش، تابه‌امروز هویت سیاسی و اخلاقی مشخصی را تثبیت کرده است. جشنواره‌ی کن در طی سال‌ها، خط قرمزهای صلبی را تعریف کرده که تن به مماشات نمی‌دهند. گواه این گزاره محرومیت کارگردان دانمارکی، لارس فون تریه، از شصت و چهارمین دوره‌ی برپایی جشنواره در سال ۲۰۱۱۱ است، پس از آنکه در کنفرانس خبری فیلم «ملانکولیا»، به اظهار همدلی با هیتلر و نازیسم پرداخته بود.

 همچنین در سال ۲۰۲۲، کن با تصریح موضع خود در مورد جنگ میان اوکراین و روسیه، طی بیانیه‌ای ورود هیأت‌های رسمی یا افراد وابسته به دولت روسیه به جشنواره را ممنوع اعلام کرد. کن در تاریخ خود از صداهای مخالف و مطرود حمایت کرده است؛ از نمایش آثار آندری تارکوفسکی، که مورد غضب شوروی بود گرفته، تا اعطای جایزه به فیلمساز ترک، ایلماز گونی، درحالی‌که به‌خاطر باورهای سیاسی‌اش در زندان به‌سر می‌برد.

 در طول سال‌های اخیر، جوایز متعددی از سوی جشنواره‌ی کن به فیلم‌هایی اختصاص یافته که دغدغه‌ی سیاسی در آن‌ها محوریت داشته است، امری که البته همچون یک تیغ دولبه است؛ برای مثال، در سال ۲۰۰۴، فارنهایت ۱۱/۹، مستند آمریکایی ساخته‌ی مایکل مور در مورد دوره‌ی ریاست جمهوری بوش و جنگ عراق، نخل طلای جشنواره را از آن خود کرد.

یکی دیگر از لحظات تأثیرگذار و به‌یادماندنی کن بر می‌گردد به سال ۲۰۱۴ که  نوری بیلگه جیران جایزه‌ی نخل طلا را که به‌خاطر فیلم «خواب زمستانی» دریافت کرده بود، به کشته‌شدگان اعتراضات ضد حکومتی ترکیه تقدیم کرد. 

در ماه‌های اخیر، با بالا گرفتن تنش میان اسرائیل و فلسطین و از دست رفتن بی‌شمار جان‌های بی‌گناه، بسیاری از هنرمندان و افراد سرشناس ضمن غیرانسانی خواندن حمله اسرائیل به غزه، این دولت را محکوم اعلام کرده‌اند. راجر واترز، کن لوچ، سوزان ساراندون، جیجی و بلا حدید از جمله هنرمندانی هستند که حمایت خود از مردم فلسطین را اعلام کرده‌اند.

هرچند، با توجه به سیاست‌های حاکم بر جهان، اعلام همبستگی با فلسطین، می‌تواند پیامدهایی برای هنرمندان داشته باشد، اما باید به افق محدود اعتراضات هنرمندان هم اشاره کرد: اعتراضاتی در دهه‌های اخیر روی فرش‌های قرمز رخ می‌دهند نمادین، تماشا-محور، غیر نظام مند و غالبا فردی و گذارا هستند. اراده و توانی برای تداوم کنش‌ها در حرکتی جمعی و سازمان‌یافته وجود ندارد. دوربین‌ها و به میانجی‌ آنها نگاه‌ها برای لحظاتی به کنشگر معترض خیره می‌شوند، موجی در رسانه‌های اجتماعی شکل می‌گیرد تا در موجی دیگر رنگ ببازد. و سپس، بی‌آنکه  «نظم» امور مختل شود،‌ ذهن‌ها پراکنده می‌شود و آب از آب تکان نمی‌خورد.

جهان سینما و ستارگانش فرسنگ‌ها از آن روزهایی فاصله گرفته‌اند که می‌شد یک جشنواره را به خاطر مردم معترض در خیابان تعطیل کرد. بله، جشنواره کن، ۱۹۶۸.