اخراج افغانستانی‌ها از پاکستان: یک بحران انسانی در راه است

دولت پاکستان به مهاجران فاقد مجوز اقامت و دارندگان کارت‌های ویژه پناهندگی هشدار داده است که تا پایان روز یکشنبه، ۳۱ مارس، خاک این کشور را ترک کنند. در غیر این صورت، از روز دوشنبه، یکم آوریل، در جریان روند اخراج اجباری، از پاکستان اخراج خواهند شد. رئیس دفتر آژانس پناهندگان سازمان ملل در پاکستان با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل خروج دارندگان کارت شهروندی افغانستان (ACC)، ابراز نگرانی کرد و هشدار داد که این تصمیم جامعه افغان را «تکان داده» است. همزمان وزارت کشور پاکستان با هشداری مجدد اعلام کرده است که اخراج‌های دسته جمعی به زودی و بعد از انقضای مهلت تعیین شده آغاز خواهد شد.

نه شفقت و نه حتی امید

فیلیپا چندلر، نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) در پاکستان، در پیام عید فطر خود نگرانی‌های خود را ابراز کرد. او در این پیام با عنوان «فراخوانی برای شفقت: پناهندگان افغان در پاکستان و مسیر امید» گفت:

نماینده کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل گفت که هفته گذشته از یک خانواده افغان بازدید کرده که در سال ۲۰۲۲ پس از فرار شتابزده از افغانستان به پاکستان پناه آورده بودند. آن‌ها دار و ندار خود را در جست‌وجوی صلح و امنیت رها کرده بودند. فیلیپا چندلر گفت:

چندلر افزود که افغان‌هایی که وارد پاکستان شده‌اند بخشی از نیروی کار بوده‌اند، کسب و کار راه انداخته‌اند و به این کشور کمک کرده‌اند. نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان یادآوری کرد که با گذشت زمان، پناهندگان افغانستانی در تار و پود جامعه پاکستان تنیده شده‌اند.

او همچنین گفت با وجود مشارکت‌ پناهجویان افغانستانی در پاکستان، آن‌ها اغلب با تبعیض، دسترسی محدود به اشتغال رسمی و فقدان حقوق قانونی مواجه‌اند که این مشکلات زندگی آن‌ها را ناامن کرده و بسیاری را به حاشیه جامعه رانده است.

احداث اردوگاه‌های موقت در تورخم

در همین حال، مقام‌های پاکستانی اعلام کرده‌اند که در لندی کوتل و همچنین در پیشاور برای تسهیل اخراج پناهجویان اردوگاه‌های موقت دایر کرده‌اند. از سمت دیگر مقام‌های طالبان هم گفته‌اند که برای استقبال از پناه‌جویان اخراجی در تورخم و قوریشی بدلوان در ولایت ننگهار تدارکاتی دیده‌اند.

تورخم گذرگاه مرزی اصلی بین افغانستان و پاکستان محسوب می‌شود و از شلوغ‌ترین و مهم‌ترین نقاط مرزی بین این دو کشور است. در سمت پاکستان، تورخم به منطقه خیبر و شهر پیشاور متصل می‌شود.

تبلیغات رسانه‌ای برای تحریک فضای عمومی

امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان افغانستان، در دیدار با محمد صادق، نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان، در کابل در هفته گذشته، از پاکستان خواسته بود تا به دارندگان کارت ACC زمان بیشتری بدهد، زیرا بازگرداندن این تعداد زیاد از افراد می‌تواند برای دولت او مشکلاتی ایجاد کند.

بر اساس اطلاعیه دولتی پاکستان در ژانویه ۲۰۲۵، کلیه اتباع افغانستانی موظف‌اند تا ۳۱ مارس شهرهای اسلام‌آباد و راولپندی را ترک کنند. آن‌ها که در اردوگاه‌های موقت مرزی اسکان داده نمی‌شوند، به شهرهای دیگر پاکستان انتقال می‌یابند. حتی دارندگان کارت‌های ثبت‌نام کمیساریای پناهندگان سازمان ملل (PoR) نیز مشمول این دستور هستند. این طرح در حالی اجرا می‌شود که رسانه‌های پاکستانی با تصویرسازی افغان‌ها به عنوان «مجرم» و «تروریست»، فضای عمومی را علیه آن‌ها تحریک کرده‌اند.

مقاماتی مانند انوارالحق کاکر، نخست‌وزیر موقت و محسن نقوی، وزیر کشور پاکستان نیز با اظهار‌های تبعیض‌آمیز و وضع قوانین سختگیرانه (مانند نیاز به گواهی NOC)، زمینه را برای اخراج‌های گسترده فراهم کرده‌اند. این گواهی یک سندی اداری است که از سوی مقام‌های پاکستانی صادر می‌شود و نشان می‌دهد دولت نسبت به حضور یا فعالیت یک فرد خارجی در کشور «اعتراضی» ندارد. این گواهی برای اتباع افغانستانی به‌ویژه پناهندگان، شرطی ضروری جهت اقامت قانونی در شهرهایی مانند اسلام‌آباد است. با این حال، دریافت آن به دلیل فرآیندهای پیچیده، بوروکراسی سنگین و تصمیم‌های خودسرانه مقام‌ها، بسیار دشوار بوده و به ابزاری برای محدودکردن و اخراج افغان‌ها تبدیل شده است. 

از سپتامبر ۲۰۲۳ تا فوریه ۲۰۲۵، پاکستان بیش از ۸۴۴ هزار افغانستانی را به اجبار به کشورشان بازگردانده است.