ایران بار دیگر در انتهای جدول آزادی رسانه‌ها؛ گزارش تازه گزارشگران بدون مرز در روز جهانی آزادی مطبوعات

همزمان با سوم ماه مه، روز جهانی آزادی مطبوعات، سازمان گزارشگران بدون مرز (RSF) در تازه‌ترین گزارش سالانه خود درباره وضعیت آزادی رسانه‌ها در جهان، ایران را در رده ۱۷۶ از میان ۱۸۰ کشور قرار داد. در این گزارش، ایران یکی از سرکوب‌گرترین کشورها برای فعالیت رسانه‌ای معرفی شده که در آن روزنامه‌نگاران به ناچار به خودسانسوری روی آورده و تمامی دیدگاه‌های انتقادی توسط حکومت سرکوب می‌شوند.

این گزارش که با عنوان «شاخص جهانی آزادی رسانه‌ها ۲۰۲۵» منتشر شده، تأکید می‌کند که وضعیت ایران همچنان وخیم است و تنها کشورهای سوریه (۱۷۷)، چین (۱۷۸)، کره شمالی (۱۷۹) و اریتره (۱۸۰) شرایطی بدتر از ایران دارند.

این گزارش نشان می‌دهد که تنها یک‌چهارم کشورها شرایط مطلوبی برای فعالیت روزنامه‌نگاران دارند، در حالی که بیش از نیمی از جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که آزادی رسانه‌ها در آن‌ها «بسیار وخیم» یا «مشکل‌دار» ارزیابی شده است.

در کنار ایران، افغانستان نیز با رتبه ۱۷۵ وضعیت نگران‌کننده‌ای را تجربه می‌کند. بنا بر گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز ، تسلط طالبان بر افغانستان «ناقوس مرگ» را برای آزادی مطبوعات و مصونیت روزنامه‌نگاران به ویژه روزنامه‌نگاران زن به صدا درآورد. به گفته این سازمان فضای رسانه‌ای در افغانستان حالا فاقد تکثرگرایی و صداهای مخالف است و سرکوب روزنامه‌نگاران همواره تشدید شده است.

گزارشگران بدون مرز در گزارش خود می‌گوید:

به گفته این نهاد، شکنندگی اقتصادی رسانه‌ها به ویژه در کشورهای غیر دموکراتیک، آزادی بیان را در معرض تهدید جدی قرار داده است.

در این رتبه‌بندی، نروژ برای نهمین سال متوالی در صدر قرار دارد، در حالی که ایالات متحده با سقوط به رتبه ۵۷، پایین‌ترین جایگاه خود را تجربه می‌کند. این افت به دلیل حمله‌های مکرر به رسانه‌ها، تلاش برای کاهش بودجه رسانه‌های عمومی و افزایش تمرکز مالکیت رسانه‌ای در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ نسبت داده شده است.

در بخش دیگری از گزارش آمده است که «منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا همچنان خطرناک‌ترین منطقه جهان برای روزنامه‌نگاران» باقی مانده است. در این میان، وضعیت غزه به عنوان بدترین مکان برای فعالیت رسانه‌ای توصیف شده و ارتش اسرائیل عامل اصلی این شرایط معرفی شده است. منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا همچنان به‌عنوان خطرناک‌ترین مناطق برای فعالیت روزنامه‌نگاران شناخته می‌شوند. از اکتبر ۲۰۲۳، بیش از ۱۰۰ خبرنگار فلسطینی در غزه کشته شده‌اند، که حداقل ۲۲ نفر از آن‌ها در حین انجام وظیفه بوده‌اند.

این گزارش هشدار می‌دهد که در ۱۱۸ کشور، بازیگران سیاسی به‌طور سیستماتیک در کمپین‌های اطلاعات نادرست و تبلیغات گسترده مشارکت دارند. رشد فن‌آوری‌های هوش مصنوعی و تولید محتوای جعلی، مرز بین واقعیت و دروغ را محو کرده و اعتماد عمومی به رسانه‌ها را تضعیف کرده است.

سازمان گزارشگران بدون مرز هر ساله شاخص آزادی رسانه‌ها را بر اساس پنج معیار مستقل از جمله بستر قانونی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ایمنی روزنامه‌نگاران تدوین می‌کند.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سوم مه را روز «آزادی جهان مطبوعات» اعلام کرده است. این روز برای دفاع از رسانه‌ها در برابر تهدید و حمله به استقلال آن‌ها، و ادای احترام و بزرگداشت روزنامه‌نگارانی است که جان خود را در راه بیان حقایق و انجام حرفه خود از دست داده‌اند. افزایش آگاهی در مورد اهمیت رسانه‌ها و یادآوری وظیفه دولت‌ها برای حمایت از حق آزادی بیان نیز از دیگر اهداف نامگذاری این روز است.