مذاکرات اوکراین و روسیه در استانبول پایان یافت - تبادل زندانیان توافق شد

مذاکرات بین نمایندگان اوکراین و روسیه در استانبول با میانجیگری ترکیه غروب جمعه ۲۶ اردیبهشت / ۱۶ مه، پس از حدود دو ساعت به پایان رسید. این اولین گفت‌وگوی مستقیم بین طرفین درگیر از سال ۲۰۲۲ تاکنون بود. 

شکاف عمیق بین روسیه و اوکراین در این مذاکرات به‌سرعت آشکار شد. منابع اوکراینی اعلام کردند که خواسته‌های روسیه در این مذاکرات «غیرواقع‌بینانه» و فراتر از تمامی موارد مطرح‌شده در گذشته بوده و شامل «شرایط غیرقابل‌قبول و غیرسازنده» می‌شد. در مقابل، روسیه از روند مذاکرات ابراز رضایت کرد. ولادیمیر مدینسکی، رئیس هیئت روسی، گفت ادامه مذاکرات امکان‌پذیر است. 

توافق بر سر تبادل زندانیان 

یک نتیجه ملموس از این مذاکرات، توافق بر تبادل گسترده زندانیان با آزادی یک‌هزار اسیر از هر طرف بود که نمایندگان هر دو هیئت آن را تأیید کردند.

به گفته مدینسکی، موضوعات دیگر مذاکرات شامل امکان آتش‌بس و همچنین برگزاری نشست احتمالی بین ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین بود. 

دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین همچنین اعلام کرد که روسیه با درخواست الحاق پنج منطقه اشغالی اوکراین به این مذاکرات آمده بود. افزون بر این، کرملین خواستار تضعیف نیروهای نظامی اوکراین شده است. 

روسیه در سال ۲۰۲۲ نیز با خواسته‌های مشابهی وارد مذاکرات شده بود که آن زمان نیز مذاکرات در استانبول به شکست انجامید. 

زلنسکی: فرصت صلح از دست رفت 

زلنسکی معتقد است که هر دو طرف جنگ فرصت دستیابی به صلح را از دست داده‌اند. او در پستی در شبکه اجتماعی ایکس از حاشیه نشست رهبران اروپایی در آلبانی نوشت: 

او تأکید کرد که آماده دیدار مستقیم با پوتین برای حل مسائل کلیدی بود، اما «او با هیچ‌چیز موافقت نکرد». 

پوتین از ملاقات با زلنسکی خودداری کرد 

مذاکرات پس از روزها کشمکش، ظهر امروز (جمعه) در  استانبول آغاز شد. هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، این نشست را افتتاح کرد و بر ضرورت آتش‌بس فوری تأکید نمود. او گفت: «از اراده دو طرف برای گشودن پنجره‌ای جدید به سوی صلح» خوشحال است. او افزود گفت‌وگوهای استانبول باید مبنایی برای دیدار زلنسکی و پوتین، رؤسای جمهور دو کشور باشد. 

رئیس هیئت اوکراینی پیش از این روشن کرده بود که صلح تنها در صورتی امکان‌پذیر است که روسیه به آتش‌بس ۳۰ روزه، بازگرداندن کودکان ربوده‌شده اوکراینی و تبادل تمامی اسرای جنگی رضایت دهد. 

هیئت میان‌رده‌ای

انتظارات برای دستیابی به پیشرفت چشمگیر در این مذاکرات از ابتدا پایین بود. ولادیمیر پوتین خود پیشنهاد مذاکرات مستقیم در ترکیه را داده بود، اما از ملاقات با زلنسکی سر باز زد. زلنسکی روز پنج‌شنبه اعلام آمادگی کرده بود، اما امروز شخصاً در مذاکرات حضور نیافت. 

به جای آن، پوتین هیئتی میان‌رده‌ای به سرپرستی مشاور خود، ولادیمیر مدینسکی را اعزام کرد. مدینسکی روز پنج‌شنبه تأکید کرده بود که هیئت روسیه برای «انجام مذاکرات دوجانبه مستقیم بدون پیش‌شرط» به استانبول آمده و اختیار کامل برای مذاکره بر سر صلح پایدار را دارد. اوکراین نیز با هیئتی هم‌رده به رهبری روستم عمروف، وزیر دفاع، واکنش نشان داد. 

مسکو بر الحاق مناطق پافشاری می‌کند

اگرچه روسیه به‌طور رسمی تمایل خود را برای پایان دیپلماتیک جنگ اعلام کرده و آماده گفت‌وگو درباره آتش‌بس است، اما دولت مسکو نگران است که اوکراین از این فرصت برای تثبیت نیروهای نظامی، بسیج سربازان بیشتر و دریافت تسلیحات غربی استفاده کند. اوکراین و متحدانش، پوتین را متهم می‌کنند که به‌دنبال «خرید زمان» است. 

روسیه مذاکرات استانبول را ادامه گفت‌وگوهای هفته‌های اول جنگ در سال ۲۰۲۲ می‌داند که آن‌بار نیز در این کلان‌شهر انجام شد. در آن مذاکرات، شرایط مطرح‌شده به‌شدت به سود روسیه بود و شامل درخواست‌هایی مانند محدودیت گسترده توان نظامی اوکراین، واگذاری سرزمین‌ها و انصراف از عضویت اوکراین در ناتو می‌شد. اوکراین این شرایط را به‌منزله «تسلیم» رد کرده و بر تضمین‌های امنیتی، به‌ویژه از سوی آمریکا، اصرار دارد. 

شک در تمایل ایالات متحده آمریکا 

آمریکا تحت رهبری دونالد ترامپ خواهان پایان هرچه سریعتر جنگ است، اما هنوز روشن نیست که در آینده تا چه حد به نقش خود به‌عنوان متحد نزدیک اوکراین ادامه خواهد داد. نگرانی‌هایی وجود دارد که ترامپ و پوتین ممکن است بدون حضور اوکراین به توافقی برسند که به نفع روسیه باشد. اظهارات اخیر ترامپ این نگرانی‌ها را تشدید کرده است. او روز پنج‌شنبه در سفر خود به کشورهای خلیج‌ فارس نسبت به مذاکرات استانبول بدبینانه برخورد کرد و گفت:  «هیچ اتفاقی نخواهد افتاد مگر این‌که من و پوتین با هم ملاقات کنیم.»