حذف ارز یارانه‌ای گوشت: سفره‌ها خالی‌تر می‌شوند

دولت ایران قصد دارد در ادامه سیاست‌های اقتصادی نئولیبرال ارز یارانه‌ای برای واردات گوشت قرمز را حذف کند. پیش از اجرای این سیاست، مصرف گوشت در خانوارهای فقیر به کمترین میزان رسیده بود.

سازمان برنامه و بودجه در اردیبهشت ۱۴۰۴ فاش کرد تامین ارز به نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان برای واردات گوشت متوقف خواهد شد. غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی اما مدعی شد «هنوز تصمیم قطعی در این باره گرفته نشده است».

گزارش رسانه‌های داخلی ایران اما ادعای نوری قزلجه را بی‌اعتبار کرده‌اند. بر پایه گزارش‌های منتشر شده توزیع گوشت قرمز «تنظیم بازار» متوقف و عرضه آن در برخی فروشگاه‌ها به‌صورت محدود انجام می‌شود.

خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) که به جهاد دانشگاهی وابسته است، ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ از عدم اجماع در ستاد تنظیم بازار بر سر حذف ارز یارانه‌ای گوشت قرمز خبر داد اما در ادامه نوشت: سازمان برنامه و بودجه با هدف صرفه‌جویی ۳٫۳ میلیارد دلاری به دنبال حذف ارز ترجیحی واردات گوشت قرمز است.

دولت در بودجه ۱۴۰۴ ارز ترجیحی برای واردات دارو و کالاهای اساسی را از ۱۱٬۵ میلیارد دلار به ۸٬۲ میلیارد دلار کاهش داده است. بر پایه اعلام وزارت جهاد کشاورزی، میزان واردات گوشت در سال ۱۴۰۳ حدود ۲۲۰ هزار تن بود که یک پنجم نیاز بازار را پوشش داد. البته گمرک جمهوری اسلامی ایران حجم گوشت قرمز وارداتی در این سال را ۲۲۹ هزار تن اعلام کرد که ۷۷٬۵ درصد بیشتر از واردات در سال ۱۴۰۳ بود.

مسعود رسولی، دبیر انجمن صنعت گوشت و مواد پروتئینی نیاز سالانه بازار را حدود یک میلیون تن گوشت قرمز عنوان کرد و مدعی شد گوشت وارداتی پنج تا ده درصد نیاز را پوشش می‌دهد. میزان تولید داخلی گوشت قرمز در سال ۱۴۰۳ به نقل از معاون وزیر جهاد کشاورزی ۹۲۳ هزار تن اعلام شده است.

تورم جهنده

حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی در آغاز سال ۱۴۰۱ تورم مواد غذایی را به بالاترین رقم رساند. در پی این سیاست قیمت مواد غذایی تا دو برابر افزایش یافت و سفره خانوار کوچک و کوچکتر شد.

مرکز آمار تورم سالانه گوشت قرمز را در سال ۱۴۰۳، ۲۶ درصد، سال قبل‎تر (۱۴۰۲) ۱۰۹ درصد و سال ۱۴۰۱ بزرگتر از ۵۴ درصد اعلام کرد. بر پایه همین داده‌ها تورم میانگین سالانه گوشت قرمز در سه سال گذشته ۶۳ درصد بود. قیمت این خوراکی پروتئیتی در سال ۱۴۰۰ هم حدود ۴۶ درصد افزایش یافت که در قیاس با افزایش ۱۰ درصدی در سال ۱۳۹۹، جهش قیمتی را نشان می‌دهد.

همانطور که از جدول بالا پیداست قیمت هر یک کیلوگرم گوشت گوسفندی در فاصله ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ شش برابر و قیمت هر یک کیلوگرم گوشت گاوی ۵٬۹ برابر شده است.

نتیجه این وضعیت کاهش مصرف گوشت به ویژه در خانوارهای فقیر است که به گفته برخی از مسئولان صنفی و همچنین نهادهای وابسته به وزارت بهداشت و درمان سرانه مصرف گوشت به کمترین میزان رسیده است.

روزنامه شرق ۴ خرداد ۱۴۰۴ نوشت براساس گزارشی که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سال ۱۴۰۰ منتشر کرده، تورم تأثیر شدیدی بر اقشار فقیرتر داشته است. به طوری که در سال ۱۳۹۰ مصرف ماهانه گوشت و برنج خانوارهای دهک اول (کم‌درآمدترین خانوارها) کمتر از یک کیلوگرم بوده است. براساس این گزارش در سال ۱۳۹۰ مصرف ماهانه گوشت قرمز خانوار دهک اول، فقط ۷۳۳ گرم بوده است و در سال ۱۳۹۸ مصرف ماهانه گوشت قرمز خانوار دهک اول تقریبا نصف شده و به ۳۰۰ گرم رسیده است.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت و درمان نیز سال ۱۴۰۰ از کاهش ۳۵ درصدی مصرف برخی اقلام غذایی، از جمله گوشت و لبنیات در خانوارهای کم درآمد خبر داده و گفته بود: به دلیل افزایش قیمت منابع پروتئین حیوانی، دسترسی دهک‌های درآمدی پایین به شیر و گوشت کاهش یافته است و ادامه‌دارشدن این مسئله می‌تواند عوارضی مانند اختلال در رشد کودکان را به دنبال داشته باشد.

مرکز آمار در گزارش هزینه درآمد خانوار سال ۱۴۰۱ سرانه مصرف گوشت قرمز را برای دهک نخست ۲٬۵۷ کیلوگرم و دهک دهم ۱۴٬۵۲ کیلوگرم برآورد کرده بود. این گزارش سرانه مصرف سایر دهک‌ها به ترتیب دهک دوم چهار کیلوگرم، دهک سوم ۴٬۷۶ کیلوگرم، دهک چهارم ۵٬۶۲کیلوگرم، دهک پنجم ۶٬۶۴ کیلوگرم، دهک ششم ۷٬۴۲ کیلوگرم، دهک هفتم ۸٬۸۶ کیلوگرم، دهک هشتم ۹٬۵۱ کیلوگرم و دهک دهم ۱۰٬۹۴ کیلوگرم بود.

دبیر انجمن واردکنندگان فرآورده‌های خام دامی اما شهریور ۱۴۰۳ به نقل از بانک مرکزی سرانه مصرف گوشت قرمز را حدود ۷۰۰ گرم اعلام کرد که فاصله زیادی با رقم اعلام شده از سوی مرکز آمار داشت.

در این وضعیت حذف ارز ترجیحی واردات گوشت قرمز بار دیگر قیمت این خوراکی پروتئینی را تحریک و آن را از دسترس بخش بزرگتری از جامعه حذف خواهد کرد.