رویترز: عربستان به ایران هشدار داده که یا با ترامپ به توافق هسته‌ای برسد یا خطر حمله اسرائیل را بپذیرد

دو منبع مطلع از کشورهای حوزه خلیج فارس نزدیک به محافل دولتی و دو مقام ایرانی جمعه ۹ خرداد / ۳۰ مه به رویترز گفته‌اند که ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه ۸۹ ساله عربستان سعودی، که از احتمال بی‌ثباتی بیشتر در منطقه نگران شده بود، فرزند خود، شاهزاده خالد بن سلمان، را به ایران فرستاد تا این هشدار را به علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ابلاغ کند.

این منابع گفته‌اند که در نشست پشت درهای بسته در تهران که ۲۸ فروردین / ۱۷ آوریل در مجتمع ریاست جمهوری برگزار شد، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی حضور داشتند.

رسانه‌ها سفر شاهزاده ۳۷ ساله را پوشش دادند اما محتوای پیام محرمانه ملک سلمان گزارش نشد.

به‌گفته چهار منبع، شاهزاده خالد، که در دوره نخست ریاست جمهوری دونالد ترامپ سفیر عربستان سعودی در واشنگتن بود، به مقامات ایرانی هشدار داد که رهبر آمریکا صبر کمی برای مذاکرات طولانی دارد.

اندکی بیش از یک هفته قبل از آن، ترامپ به‌طور غیرمنتظره اعلام کرده بود که مذاکرات مستقیم با تهران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران در ازای کاهش تحریم‌ها در حال انجام است. او این کار را در حضور بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، که به امید جلب حمایت برای حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران به واشنگتن سفر کرده بود، انجام داد.

به‌گفته چهار منبع، شاهزاده خالد در تهران به گروهی از مقامات ارشد ایرانی گفت که تیم ترامپ می‌خواهد هرچه سریع‌تر به توافق برسد و پنجره دیپلماسی به‌سرعت بسته خواهد شد.

به‌گفته دو منبع از کشورهای خلیج فارس، وزیر سعودی گفت که بهتر است با آمریکا به توافق برسید تا با احتمال حمله اسرائیل در صورت شکست مذاکرات مواجه شوید.

این دو منبع و یک دیپلمات ارشد خارجی آشنا به مذاکرات گفته‌اند او استدلال کرده که منطقه - که با جنگ‌های اخیر در غزه و لبنان از هم گسیخته است - نمی‌تواند تشدید بیشتر تنش‌ها را تحمل کند.

سفر شاهزاده خالد - برادر کوچکتر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی - نخستین سفر یک عضو بلندپایه خاندان سلطنتی سعودی به ایران در بیش از دو دهه گذشته بود. ریاض و تهران مدت‌ها رقبای سرسخت بودند و اغلب از طرف‌های مخالف در جنگ‌های نیابتی حمایت می‌کردند، اما مصالحه‌ای که در سال ۲۰۲۳ توسط چین میانجیگری شد، به کاهش تنش‌ها و احیای روابط دیپلماتیک کمک کرد.

در دو سال گذشته، موقعیت منطقه‌ای ایران با ضربات نظامی سنگینی که اسرائیل به متحدانش، حماس در غزه و حزب‌الله در لبنان، وارد کرد و سرنگونی متحد نزدیکش، بشار اسد، دیکتاتور سوریه، تضعیف شده است. در همین حال، تحریم‌های غرب ضربات سختی به اقتصاد وابسته به نفت آن وارد کرده است.

مهند حاج علی، از پژوهشگران ارشد مرکز کارنگی خاورمیانه در بیروت گفت که ضعف تهران به عربستان سعودی فرصت داده است تا نفوذ دیپلماتیک خود را اعمال کند و به‌دنبال جلوگیری از یک جنگ منطقه‌ای باشد.

او به رویترز گفت:

«آن‌ها می‌خواهند از جنگ اجتناب کنند، زیرا جنگ و رویارویی با ایران پیامدهای منفی برای آن‌ها و چشم‌انداز و بلندپروازی‌‌های اقتصادی‌شان خواهد داشت.»

ایران خواهان توافق است

به‌گفته چهار منبع، پزشکیان در این دیدار پاسخ داد که ایران خواهان توافقی برای کاهش فشار اقتصادی از طریق لغو تحریم‌های غرب است.

با این حال، منابع گفته‌اند که مقامات ایرانی نگرانی خود را از رویکرد «غیرقابل پیش‌بینی» دولت ترامپ به مذاکرات ابراز کردند - رویکردی که از اجازه غنی‌سازی محدود اورانیوم تا درخواست برای برچیدن کامل برنامه غنی‌سازی تهران متغیر بوده است.

ترامپ همچنین تهدید کرده است که اگر دیپلماسی نتواند جاه‌طلبی‌های هسته‌ای روحانیان را مهار کند، از نیروی نظامی استفاده خواهد کرد.

یکی از منابع ایرانی گفت که پزشکیان بر اشتیاق تهران برای رسیدن به توافق تأکید کرد، اما ایران حاضر نیست برنامه غنی‌سازی خود را فقط به این دلیل که ترامپ خواهان توافق است، قربانی کند.

مذاکرات جاری بین واشنگتن و تهران برای حل مناقشه هسته‌ایِ چند دهه‌ای، تاکنون پنج دور برگزار شده است، اما موانع متعددی از جمله موضوع کلیدی غنی‌سازی همچنان باقی است.

رویترز روز چهارشنبه به‌نقل از دو منبع ایرانی آشنا به مذاکرات، گزارش داد که اگر آمریکا وجوه مسدود شده ایران را آزاد کند و حق آن را برای تصفیه اورانیوم برای استفاده غیرنظامی تحت یک «توافق سیاسی» که می‌تواند منجر به توافق هسته‌ای گسترده‌تر شود، به‌رسمیت بشناسد، ایران ممکن است غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند. خبرگزاری فارس در ایران به‌نقل از سخنگوی وزارت خارجه این گزارش را تکذیب کرد.

کاخ سفید به پرسش‌های رویترز در مورد این‌که آیا از هشدار عربستان سعودی به ایران آگاه بوده است یا خیر، پاسخ نداد.

کارولین لویت، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید، در بیانیه‌ای گفت:

«رئیس‌جمهور ترامپ روشن گفته است: یا توافق کنید یا با پیامدهای وخیمی مواجه می‌شوید.»

ترامپ روز چهارشنبه گفت که هفته گذشته به نتانیاهو هشدار داده است که از هرگونه اقدامی که می‌تواند مذاکرات هسته‌ای با ایران را مختل کند، خودداری کند. او گفت که دو طرف اکنون «به راه حل بسیار نزدیک هستند».

مقامات اسرائیلی به درخواست برای اظهار نظر پاسخ ندادند.

مخاطرات بالا

سفر چهار روزه ترامپ به خلیج فارس در ماه جاری میلادی، عربستان سعودی را به‌عنوان برجسته‌ترین عضو محور جدید از کشورهای سنی در خاورمیانه معرفی کرد و خلاء ناشی از اتحاد از هم‌پاشیده ایران را پُر کرد. در طول این سفر، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، میانجیگری مصالحه بین ترامپ و احمد الشرع، رهبر جدید سوریه را انجام داد.

در همین حال، نفوذ منطقه‌ای تهران با شکست‌های نظامی که ایران و متحدانش در محور مقاومت تحت سلطه شیعیان متحمل شده‌اند، که شامل حماس، حزب‌الله، حوثی‌ها در یمن و شبه‌نظامیان عراقی می‌شود، کاهش یافته است.

به‌گفته منابع، شاهزاده خالد در سفر خود به تهران از ایران خواست تا در سیاست‌های منطقه‌ای خود تجدید نظر کند و خاطرنشان کرد که چنین تغییری به‌ویژه از سوی ریاض مورد استقبال قرار خواهد گرفت.

وزیر سعودی بدون آن‌که مستقیماً ایران را مقصر بداند، از تکرار احتمالی حملات پهپادی سال ۲۰۱۹ به تأسیسات شرکت نفت دولتی آرامکو ابراز نگرانی کرد. به‌رغم انکار تهران، عربستان سعودی این حملات را به ایران و متحدان حوثی آن در یمن نسبت می‌دهد.

منابع ایرانی گفتند که مقامات جمهوری اسلامی تأکید کردند که با این‌که تهران بر حوثی‌ها نفوذ دارد، اما اقدامات آن‌ها را به‌طور کامل کنترل نمی‌کند.

دهه‌ها خصومت بین ایران و عربستان سعودی، خلیج فارس را بی‌ثبات کرده و به درگیری‌های منطقه‌ای از یمن تا سوریه دامن زده است. مصالحه سال ۲۰۲۳ تا حدودی ناشی از جاه‌طلبی‌های اقتصادی و تمایل به ثبات محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، بوده و منجر به افزایش تماس‌ها بین دولت‌ها شده است.

دیپلمات‌ها و کارشناسان منطقه‌ای می‌گویند نه عربستان سعودی و نه سایر قدرت‌های منطقه‌ای، ایران را شریکی قابل اعتماد برای صلح نمی‌دانند و از این می‌ترسند که اقدامات این کشور بلندپروازی‌های آن‌ها برای توسعه اقتصادی را به خطر بیندازد.

شاهزاده خالد از ایرانی‌ها خواسته است تا از اقداماتی که آن‌ها و متحدانشان ممکن است واشنگتن را تحریک کند، اجتناب کنند و تأکید کرد که پاسخ ترامپ احتمالاً تندتر از جو بایدن و باراک اوباما، رؤسای جمهور قبلی، خواهد بود.

به‌گفته منابع، او همچنین به تهران اطمینان داد که ریاض اجازه نخواهد داد از قلمرو یا حریم هوایی آن توسط ایالات متحده یا اسرائیل برای هرگونه اقدام نظامی احتمالی علیه ایران استفاده شود.

در همین حال، وال استریت ژورنال در گزارشی درباره مذاکرات ایران و آمریکا، به‌نقل از یک مقام آمریکایی نوشت «ایالات متحده در حال آماده‌سازی ارائه پیش‌نویس شرایطی به ایران است که شامل توقف غنی‌سازی اورانیوم می‌شود و اگر ایران شرایط را نپذیرد، روز خوبی برایش نخواهد بود.

همچنین تمی بروس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا پنج‌شنبه شب ۸ خرداد / ۲۹ مه در نشست خبری خود از «پیشرفت در مذاکرات با ایران» خبر داد و گفت: «ایران بر اساس خطوط رئیس‌جمهور ترامپ، یعنی عدم وجود سلاح هسته‌ای و برنامه غنی‌سازی اورانیوم در ایران، پای میز مذاکره حضور پیدا کرده است».