مهلت دو هفته‌ای ترامپ: دیپلماسی یا مقدمه‌ای برای جنگ با ایران؟

کاخ سفید اعلام کرد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، طی دو هفته آینده تصمیم خواهد گرفت که آیا به نفع اسرائیل وارد جنگ شود یا خیر. این خبر به نقل از سخنگوی کاخ سفید در صدر رسانه‌ها بازتاب پیدا کرد. البته خبرگزاری رویترز به‌درستی یادآوری کرده است که ممکن است این ضرب‌الاجل قطعی نباشد، چرا که ترامپ بارها از عبارت «دو هفته» به‌عنوان چارچوب زمانی برای تصمیم‌گیری‌هایش استفاده کرده است.

«دو هفته»‌های تکراری: وعده‌های ناتمام ترامپ

در سال ۲۰۱۸، دونالد ترامپ و کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، در نشست تاریخی سنگاپور اولین دیدار مستقیم یک رئیس‌جمهور آمریکا با رهبر کره شمالی را برگزار کردند. ترامپ در این مذاکرات وعده داد که تحقق توافق هسته‌ای جامع به‌‌زودی ممکن خواهد شد و حتی در ژوئن ۲۰۱۸ ادعا کرد که نتیجه‌گیری نهایی «احتمالاً در دو هفته آینده» مشخص می‌شود. با این حال، این مذاکرات به‌دلیل اختلافات عمیق بر سر میزان خلع سلاح کره شمالی و لغو تحریم‌ها، به نتیجه نهایی نرسید و در ماه‌های بعدی به بن‌بست کشیده شد. ترامپ و کیم در سال ۲۰۱۹ نیز در هانوی دیدار کردند، اما این مذاکرات نیز بدون دستیابی به توافق قطعی شکست خورد و روند خلع سلاح هسته‌ای کره شمالی متوقف ماند.

در اوت ۲۰۱۹، دونالد ترامپ ادعا کرد که چین «ظرف دو هفته» با آمریکا تماس خواهد گرفت تا به جنگ تجاری بین دو کشور پایان دهد. این اظهارات پس از اعمال تعرفه‌های متقابل توسط دو طرف و تشدید تنش‌های اقتصادی مطرح شد. با این حال، چین به این زمان‌بندی پایبند نبود و مذاکرات ماه‌ها به طول انجامید. در نهایت، توافق مرحله‌ای اول در ژانویه ۲۰۲۰ امضا شد، اما بسیاری از تعرفه‌ها باقی ماندند و اختلافات تجاری ادامه یافت.

در ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ وعده داد که طرح صلح خاورمیانه موسوم به «معامله قرن» ظرف دو هفته منتشر خواهد شد. این طرح که با مشورت اسرائیل طراحی شده بود، در نهایت با تأخیر و در ۲۸ ژانویه رونمایی شد. طرح پیشنهادی حاوی مفاد یک‌جانبه‌ای مانند به‌رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر شهرک‌های یهودی‌نشین بود که با مخالفت شدید فلسطینی‌ها مواجه شد و هرگز عملی نشد.

پس از کشته شدن جورج فلوید و گسترش اعتراضات ضد نژادپرستی در ژوئن ۲۰۲۰، ترامپ وعده داد که «ظرف دو هفته» اقدامات اجرایی برای اصلاح رفتار پلیس ارائه خواهد کرد. با این حال، هیچ طرح مشخصی در این مهلت اعلام نشد و تنها در ۱۶ ژوئن یک فرمان اجرایی محدود برای تشویق استانداردهای بهتر پلیس امضا کرد که منتقدان آن را ناکافی دانستند. اعتراضات تا ماه‌ها ادامه یافت و تغییرات اساسی در سیستم پلیس آمریکا متحقق نشد.

ترامپ بارها در سال ۲۰۲۰ ادعا کرد که واکسن کرونا «ظرف دو هفته» آماده خواهد شد اما در عمل، اولین واکسن‌های کووید-۱۹ (فایزر و مدرنا) در دسامبر ۲۰۲۰ تأیید شدند. پس از شکست در انتخابات نوامبر ۲۰۲۰، ترامپ مدعی تقلب گسترده شد و گفت که «ظرف دو هفته» مدارک محکمه‌پسند ارائه خواهد کرد. اما تیم حقوقی او نتوانست در این مهلت شواهد قانع‌کننده‌ای ارائه دهد.

بنابراین این «دو هفته» هم ممکن است مانند «دو هفته‌‌های قبلی» برای کسب زمان در تصمیم‌گیری‌های پیچیده، ایجاد هیجان رسانه‌ای، یا تحت فشار قرار دادن طرف‌های مذاکره باشد، بدون آنکه ترامپ لزوماً به زمان‌بندی اعلام شده خود را پایبند بداند.

دیپلماسی در تنگنا: فرصت ایران برای جلوگیری از فاجعه

و با این حال پرسش اصلی این است که آیا جمهوری اسلامی انعطاف سیاسی لازم برای بهره‌برداری از بازه زمانی‌ «دو هفته‌ای» در مفهوم شکننده مورد نظر ترامپ را دارد؟ مقامات دولت آمریکا می‌گویند استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ، در روزهای اخیر با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران تماس گرفته است. از سوی دیگر قرار است که عراقچی با وزیران خارجه سه قدرت اروپایی در روز جمعه دیدار و گفت‌وگو کند. پرسش سرنوشت‌ساز این است که آیا جمهوری اسلامی ایران با استفاده از پنجره کوچکی که اکنون باز شده گامی برای جلوگیری از تخریب فردو برمی‌دارد؟ تسلیم احتمالاً روی میز نیست. رابرت لیتواک، استاد پژوهشی دانشگاه جورج واشنگتن نوشته است:

تهدید فردو: آلودگی رادیواکتیو در میانه تنش آبی

مهلت «دو هفته‌ای» در همان مفهوم مورد نظر ترامپ اما ممکن است برای زیست‌بوم ایران که با تنش آبی هم مواجه است سرنوشت‌ساز باشد. حمله به تأسیسات هسته‌ای فردو در عمق زمین، آن هم با بزرگ‌ترین بمب متعارف جهان می‌تواند خطر آلودگی رادیواکتیو قابل توجهی ایجاد کند. از آنجا که این تأسیسات زیرزمینی حاوی مواد هسته‌ای فعال هستند، هرگونه اصابت موشک یا بمب سنگرشکن ممکن است باعث نشت مواد رادیواکتیو به محیط شود. کارشناسان هشدار داده‌اند که چنین حادثه‌ای ممکن است پیامدهایی مشابه فاجعه چرنوبیل در مقیاس کوچک‌تر داشته باشد، با آلودگی که بسته به شرایط جوی ممکن است تا ده‌ها کیلومتر گسترش یابد. سازمان انرژی اتمی ایران و ناظران بین‌المللی بارها درباره این خطرات هشدار داده‌اند. از طرف دیگر خشکسالی، پیامدهای حمله احتمالی به تأسیسات هسته‌ای فردو را تشدید می‌کند. کمبود آب عملیات پاک‌سازی آلودگی رادیواکتیو را مختل و وزش باد در مناطق خشک، ذرات آلوده را پراکنده می‌کند. نفوذ آلودگی هسته‌ای به آب‌های زیرزمینی در شرایط خشکسالی، غلظت آلاینده‌ها را افزایش می‌دهد و سلامت مردم و کشاورزی را به خطر می‌اندازد.

کمتر از یک ساعت بعد از انتشار بیانیه کاخ سفید درباره مهلت دو هفته‌ای، نتانیاهو اعلام کرد که اسرائیل از این فرصت برای حمله به تأسیسات فردو استفاده می‌کند. نتانیاهو گفت:

نیویورک‌تایمز می‌نویسد اسرائیلی‌ها سال‌هاست که نقشه‌هایی را برای از کار انداختن سامانه‌های عظیم تأمین برق در تالار سانتریفیوژهای فردو آماده کرده‌اند. حتی وارد کردن یک شوک یا پالس الکتریکی در این جریان می‌تواند این ماشین‌های حساس را، که با سرعت مافوق صوت می‌چرخند، بی‌ثبات کرده و نابود کند، مانند فرفره‌ای که از کنترل خارج می‌شود.

آیا مهلت دو‌هفته‌ای ترامپ برای آزمودن این نقشه‌هاست؟ نباید فراموش کرد که ناو نمیتیز هنوز در خاورمیانه مستقر نشده و علاوه بر آن، هم جناح‌هایی در کنگره و هم رأی‌دهندگان آمریکایی مخالف ورود آمریکا به جنگ با ایران‌اند.