فوتبال زنان ـ آغاز جام ملت‌های اروپا در سوئیس: پیشرفت فوتبال زنان سوئیس با سرعت حلزونی

ماریانه مایر بسیار تحت تأثیر قرار گرفته است. این روزها در سوئیس بیش از هر زمان دیگری در مورد بازیکنان زن فوتبال صحبت می‌شود. جام ملت‌های اروپا تحولات زیادی را به‌وجود آورده است. مایر، مورخ دانشگاه برن سوئیس، می‌گوید:

این روش مشابه آن چیزی است که فدراسیون فوتبال آلمان برای جام ملت‌های اروپا ـ مردان در سال ۲۰۲۴ انجام داد.

ماریانه مایر می‌گوید به‌طور کاملاً طبیعی، نام بازیکنان تیم ملی سوئیس که تا همین اواخر تقریباً هیچ‌کس آن‌ها را نمی‌شناخت، در مکالمه‌ها بیان می‌شود. حتی پیشگامانی که دهه‌ها با بی‌توجهی کامل مواجه بودند، ناگهان مورد قدردانی قرار می‌گیرند. اس‌آراف (SRF) شبکه تلویزیونی سوئیس مستند چند قسمتی «مثل ترودی ضربه بزن (فوتبال بازی کن)» (Kick it like Trudy) را پخش کرده است. ترودی موزر در سال ۱۹۶۸ به‌همراه خواهرش اورزولا، نخستین باشگاه رسمی زنان و دختران در سوئیس را با نام «باشگاه فوتبال زنان زوریخ» (Damenfußballclub Zürich) تأسیس کرده بود. اکنون، این پیشگامان بار دیگر کفش‌های فوتبال خود را برای مسابقه‌ای کوتاه با بازیکنان جوان به پا کرده‌اند.

قدردانی از پیشگامان و انتظارات بالا

قدردانی از پیشگامان همیشه برای مایر اهمیت زیادی داشته است. او پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود را در سال ۲۰۰۴ به این موضوع اختصاص داده بود. پیش از جام ملت‌های اروپا، او با مونیکا هوفمن به‌شکلی عمیق‌تر و گسترده‌تر به این موضوع پرداخت. کتاب تازه‌منتشرشده او درباره تاریخ فوتبال زنان سوئیس، هفته گذشته در «تاگس‌شاو»، برنامه اصلی خبری سوئیس مورد بحث قرار گرفت.

مایر می‌گوید: «بیشتر از این نمی‌توان توجه جلب کرد.» اما او همچنان محتاط است و از دشواری‌های مسیر سوئیس آگاه است: «باید دید که آیا این مسابقات فقط هیجانی زودگذر خواهد بود یا تأثیرات پایداری خواهد داشت». انتظارات در سوئیس از تیم ملی فوتبال زنان این کشور به‌دلیل رقبای گروهی ظاهراً آسان‌تر (نروژ، ایسلند، فنلاند) بسیار بالاست.

چالش‌ها و پیشرفت کُند

این اعتماد به نفس با نتایج اخیر توجیه نمی‌شود. پنج‌شنبه گذشته، پس از هشت بازی بدون برد، در بازی تدارکاتی مقابل جمهوری چک ـ تیمی که به جام ملت‌های اروپا راه پیدا نکرده است ـ اولین پیروزی (۱-۴) تیم فوتبال زنان سوئیس جشن گرفته شد. نگاهی به گذشته نیز نمی‌تواند خوش‌بینانه باشد. اگرچه سوئیس برای اولین بار در سال ۲۰۱۷ به جام ملت‌های اروپا راه یافت و در تورنمنت ۲۰۲۲ نیز حضور داشت، اما هرگز از مرحله گروهی فراتر نرفته است.

تقریباً هیچ حمایت دولتی برای جام ملت‌های اروپا وجود ندارد. همزمانی پیشرفت و عقب‌ماندگی، فوتبال زنان سوئیس را تنها با سرعت حلزونی به جلو برده است. نمونه بارز آن تصمیم شورای فدرال سوئیس در اوایل سال ۲۰۲۴ است که تنها چهار میلیون فرانک سوئیس برای حمایت از مسابقات زنان ملت‌های اروپا در نظر گرفت، که قرار بود با حذف برنامه‌های ورزشی دیگر تأمین شود. برای مسابقات مردان جام ملت‌های اروپا در سال ۲۰۰۸، که سوئیس تنها یکی از میزبان‌های آن بود، ۸۲ میلیون فرانک از سوی دولت اختصاص یافت. از آن‌جا که خشم عمومی از این نابرابری بسیار زیاد بود، شورای ملی حمایت مالی از جام ملت‌های اروپا ـ زنان را به ۱۵ میلیون فرانک سوئیس افزایش داد. مایر می‌گوید: «بهترین اتفاقی که می‌توانست برای سازمان‌دهندگان جام ملت‌های اروپا بیفتد، همین بود.» اگر در آن زمان ۱۵ میلیون فرانک سوئیس فوراً تأیید می‌شد، تقریباً هیچ‌کس درباره جام ملت‌های اروپا صحبت نمی‌کرد.

از ممنوعیت تا پذیرش: تغییر نگرش

این تجربه‌ی خشم جمعی می‌تواند فراتر از جام ملت‌های اروپا اهمیت داشته باشد. خشم گسترده از نابرابری در رفتار با بازیکنان زن، پدیده‌ای جدید در سوئیس است. در دهه ۱۹۶۰، مانند بسیاری از نقاط اروپا، مردم از این‌که زنان می‌خواهند فوتبال بازی کنند، خشمگین بودند. فدراسیون فوتبال آلمان با یک ممنوعیت رسمی از سال ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۰، این کار را متوقف کرد. در سوئیس، آن‌ها با احتیاط بیشتری از طریق یک تصمیم موردی پیش رفتند.

مادلینه بول ۱۲ ساله در سال ۱۹۶۵ اولین بازیکن زن فوتبال دارای مجوز در سوئیس شد، زیرا درخواست مربی او در باشگاه اف‌س سیون (FC Sion) به‌اشتباه مورد تأیید قرار گرفت. هنگامی که این فوتبالیست بسیار بااستعداد در بازی تمرینی جوانان قبل از مسابقه بین‌المللی مردان این باشگاه و گالاتاسرای استانبول شرکت کرد و موجی از گزارش‌های رسانه‌ای را به‌راه انداخت، فدراسیون فوتبال سوئیس (SFV) بلافاصله مجوز او را لغو کرد. مایر می‌گوید:

ناگهان، مقامات از درک عمومی پذیرفته‌شده‌ی آن زمان که جنس مذکر به‌معنای همه‌ی جنسیت‌ها بود، فاصله گرفتند. بعدها با استناد به پرونده بول، از پذیرش سایر پیشگامان، مانند خواهران استاهل از منطقه (کانتون) آرگاو، در فدراسیون فوتبال سوئیس خودداری شد.

به‌دلیل کمبود داور، فدراسیون فوتبال سوئیس به فوتبالیست‌های زن این امکان را داد که داور شوند. پیشنهادی برای رفتن به سمت بی‌طرفی – این نیز یک راه حل خاص سوئیسی بود. برخی در این وضعیت ناامیدکننده راضی شدند. در سال ۱۹۶۶، رسانه‌ها از اولین «داوران زن» رسمی در سوئیس گزارش دادند.

قهرمانان … «یانگ بویز» هستند  

نخستین باشگاه غیررسمی، اف‌س گویتشل (FC Goitschel)، در سال ۱۹۶۳ در کانتون آرگاو تأسیس شد. پی‌یر تریپود، خبرنگار ورزشی در آن زمان نوشت: «زنان جوان حق رأی ندارند، اما در این روستای آرگاو فوتبال بازی می‌کنند. آن‌ها خود را به هر طریقی که می‌توانند ابراز می‌کنند.» حتی پیش از پذیرش حق رأی زنان در سوئیس در سطح فدرال (۱۹۷۱)، نخستین بازی دوستانه غیررسمی بین‌المللی در نوامبر ۱۹۷۰ مقابل اتریش برگزار شد. در همان سال، یک فدراسیون خودگردان تشکیل شده بود که تابع فدراسیون فوتبال سوئیس بود. زنان کار خود را بدون حمایت قابل توجه از سوی ناظرانشان انجام می‌دادند.

اولین بازی ملی رسمی زنان سوئیس در سال ۱۹۷۲ مقابل فرانسه برگزار شد – ۱۰ سال قبل از این‌که این اتفاق در آلمان غربی رخ دهد. در آلمان شرقی، فوتبال برای زنان هرگز ممنوع نبود، اما نخستین بازی ملی تا سال ۱۹۸۹ سازماندهی نشد. از این منظر، توسعه فوتبال زنان سوئیس در این سال‌ها تقریباً مترقی به‌نظر می‌رسد.

ماری-ترز نادیگ، اسکی‌باز محبوب که در همان سال (۱۹۷۲) دو مدال طلای المپیک را کسب کرده بود، نقش ویژه‌ای در برجسته شدن فوتبال زنان سوئیس در آن تاریخ ایفا کرد. سازمان‌دهندگان مسابقه در بازل تخمین زدند که نیمی از ۴۰۰۰ تماشاگر در اولین بازی ملی به دلیل حضور نادیگ آمده بودند زیرا او در یک بازی تمرینی شرکت کرد. مایر می‌گوید: «نادیگ سهم تعیین‌کننده‌ای در افزایش پذیرش فوتبال زنان در آن زمان داشت.»

باشگاه اف‌س گویتشل که در سال ۱۹۶۳ تأسیس شد، به نام اسکی‌بازان فرانسوی، ماریل و کریستین گویتشل، که در اوقات فراغت خود فوتبال بازی می‌کردند، نام‌گذاری شده بود.

اما چرا فوتبالیست‌های زن سوئیس با وجود شرایط اولیه‌ی نسبتاً مساعد، عقب مانده‌اند؟ مایر اشکال اساسی را چنین بیان می‌کند:

به‌ویژه در سطح لیگ، نیاز به پیشرفت زیادی وجود دارد. بازیکنان در این لیگ هنوز با شرایط شگفت‌انگیزی روبه‌رو هستند. به‌عنوان مثال، لارا دیکمن، که دو بار قهرمان لیگ قهرمانان شد و هشت بار به‌عنوان بهترین فوتبالیست زن سوئیس انتخاب شد، در مصاحبه‌ای در کتاب ماریانه مایر، تعریف می‌کند که چگونه در سال ۲۰۲۱ هنگام شروع به کار خود به‌عنوان مدیر تیم زنان گراسهوپرز زوریخ، یک «انبار با دوش» به‌عنوان فضای کاری در اختیارش قرار گرفت و حتی برای همین هم مجبور به مبارزه شد. او مجبور بود کُت و کیفش را روی زمین بگذارد.

میانگین تماشاگران بازی‌های سوپرلیگ زنان سوئیس در فصل گذشته نزدیک به ۶۰۰ نفر بود. بیشتر بازیکنان تیم ملی (۱۴ نفر) در خارج از کشور بازی می‌کنند. اما در چند وقت اخیر از لیگ نیز تحولات مثبتی گزارش شده است. در ماه مه، بازی نهایی فصل در ورزشگاه وانکدورف برن با حضور بیش از ۱۰ هزار تماشاگر برگزار شد. تیم میزبان مقابل گراسهوپرز پیروز شد. قهرمانان جدید، تیم زنان «یانگ بویز» هستند. این نیز یکی از ویژگی‌های خاص فوتبال سوئیس است.