بازیگران اصلی در جدیدترین فوران خشونت در سوریه؛ از دروزی‌ها و بادیه‌نشینان تا نیروهای دولتی

این خشونت‌ها، دشواری‌هایی را که دولت جدید سوریه پس از سرنگونی حکومت بشار اسد در دسامبر گذشته برای تحکیم کنترل بر کشور با آن روبه‌روست، برجسته ساخت.

برخی از بازیگران و ائتلاف‌های کلیدی در سوریه اکنون با دوران جنگ ۱۴ ساله متفاوت هستند، اما چشم‌انداز همچنان پیچیده است.

خبرگزاری آسوشیتدپرس نگاهی دارد به طرف‌های اصلی در چهار روز خشونت در استان سویدا:

دولت

احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت، رهبری دولت جدید را بر عهده دارد و چهره بین‌المللی سوریه است. گروه او، هیئت تحریر الشام، که زمانی وابسته به القاعده بود و بعداً از آن جدا شد، رهبری حملات علیه حکومت اسد را بر عهده داشت.

از زمان به قدرت رسیدن، الشرع لحنی معتدل‌تر به خود گرفته، همزیستی را تبلیغ کرده و روابط دیپلماتیک با کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده آمریکا، برقرار کرده است.

دولت او با سوءظن جوامع اقلیت – از جمله علوی‌ها، مسیحیان، کردهای سوریه و دروزی‌ها – مواجه شده و خشونت‌های فرقه‌ای رخ داده است. دمشق همچنین برای تبدیل مجموعه‌ای از گروه‌های شورشی سابق – از جمله برخی افراط‌ی‌ها – به یک ارتش حرفه‌ای تلاش می‌کند.

در سویدا، نیروهای دولتی الشرع در درگیری‌هایی که بین قبایل بادیه‌نشین محلی و شبه‌نظامیان دروزی آغاز شد، مداخله کردند، اما خود نیز با دروزی‌ها درگیر شدند. این مداخله حملات هوایی اسرائیل را، ظاهراً در دفاع از دروزی‌ها، به‌دنبال داشت. برخی از نیروهای دولتی غیرنظامیان دروزی را کشته و خانه‌ها را غارت و به آتش کشیده‌اند.

دروزی‌ها

فعالیت فرقه دروزی به‌عنوان شاخه‌ای از اسماعیلیه، یکی از شاخه‌های اسلام شیعه، در قرن دهم میلادی آغاز شد. بیش از نیمی از حدود یک میلیون دروزی در سراسر جهان در سوریه زندگی می‌کنند. بقیه عمدتاً در لبنان و اسرائیل، از جمله در بلندی‌های جولان، که اسرائیل در جنگ ۱۹۶۷ خاورمیانه از سوریه گرفت و در سال ۱۹۸۱ ضمیمه خود کرد، زندگی می‌کنند.

در طول جنگ ۱۴ ساله سوریه، دروزی‌ها بین حمایت از اسد، که به آن‌ها درجه‌ای از خودمختاری و معافیت از سربازی اعطا کرده بود، و مخالفان او تقسیم شده بودند. آن‌ها تا حدی برای دفاع در برابر جهادی‌های اسلام‌گرا که آن‌ها را مرتد می‌دانستند، شبه‌نظامیان خود را تشکیل دادند.

تا درگیری‌های این هفته، دروزی‌ها بین کسانی که می‌خواستند با دولت جدید ادغام شوند و کسانی که به‌دنبال حفظ خودمختاری بودند، تقسیم شده بودند.

بادیه‌نشینان

در حالی که سویدا عمدتاً دروزی‌نشین است، قبایل بادیه‌نشین که سنی‌مذهب هستند نیز در آن‌جا ساکنند و گه‌گاه با دروزی‌ها درگیر شده‌اند.

در سال ۲۰۰۰، پس از این‌که یک بادیه‌نشین مردی دروزی را به‌دلیل اختلاف بر سر زمین کشت، ناآرامی‌هایی آغاز شد. نیروهای اسد مداخله کرده و به سوی معترضان دروزی تیراندازی کردند. در سال ۲۰۱۸ پس از حملات گروه «دولت اسلامی» (داعش) به دروزی‌ها در سویدا که بیش از ۲۰۰ کشته بر جای گذاشت، دروزی‌ها، بادیه‌نشینان را به کمک به ستیزه‌جویان متهم کردند.

بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، مستقر در بریتانیا، تشدید خشونت‌های اخیر با ایجاد یک ایست بازرسی توسط یک قبیله بادیه‌نشین در سویدا و حمله و سرقت از مردی دروزی آغاز و منجر به حملات و آدم‌ربایی‌های تلافی‌جویانه شد.

نیروهای الشرع سپس مداخله کردند، ظاهراً برای بازگرداندن آرامش، اما با بادیه‌نشینان هم‌سو شدند. برخی از گروه‌های دروزی ظاهراً پس از برقراری آتش‌بس، حملات انتقامی علیه بادیه‌نشینان انجام دادند.

اسرائیل

اسرائیل به‌طور مکرر حملاتی را علیه نیروهای ایرانی و مورد حمایت ایران که متحدان اسد در طول جنگ ۱۴ ساله سوریه بودند، انجام داده است. از زمان سقوط اسد، اسرائیل نسبت به مقامات جدید اسلام‌گرای دمشق سوءظن داشته است.

نیروهای اسرائیلی کنترل یک منطقه حائل تحت نظارت سازمان ملل در سوریه را به‌دست گرفته و حملات هوایی را به پایگاه‌های نظامی انجام داده‌اند که مقامات آن‌ها را اقدامی برای ایجاد یک منطقه غیرنظامی شده در جنوب دمشق توصیف می‌کنند.

واشنگتن برای عادی‌سازی روابط سوریه و اسرائیل فشار می‌آورد. مقامات سوری برگزاری مذاکرات غیرمستقیم با اسرائیل برای کاهش تنش‌ها را تأیید کرده‌اند.

اسرائیل این هفته مداخلات خود را در تشدید تنش‌های سویدا افزایش داد و اعلام کرد که برای محافظت از دروزی‌ها، که در اسرائیل اقلیتی وفادار محسوب می‌شوند و اغلب در ارتش خدمت می‌کنند، اقدام می‌کند. اسرائیل ده‌ها حمله هوایی به کاروان‌های نیروهای سوری در اطراف سویدا و به مقر وزارت دفاع سوریه در قلب دمشق انجام داد.

ایالات متحده آمریکا

در یک لحظه تعیین‌کننده، ماه مه گذشته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در جریان بازدید از عربستان سعودی با احمد الشرع دیدار کرد. در حالی‌که مقامات جدید دمشق تلاش می‌کنند کنترل خود بر کشور را تحکیم کنند این اقدام حمایتی بزرگ از سوی واشنگتن محسوب می‌شد.

در میان خشونت‌های سویدا، ایالات متحده، که برای میانجی‌گری بین سوریه و اسرائیل تلاش می‌کرد، موجی از دیپلماسی را برای فشار به‌منظور برقراری آتش‌بس آغاز کرد.

مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا گفت که ایالات متحده «بسیار نگران» خشونت‌هاست و آن را «تهدیدی مستقیم علیه تلاش‌ها در راستای کمک به ساختن سوریه‌ای صلح‌آمیز و باثبات» توصیف کرد و گفت برای کاهش تنش‌ها واشنگتن «مذاکرات مکرر و مستمر با دولت‌های سوریه و اسرائیل» دارد.

ترکیه

ترکیه، متحد ایالات متحده و دولت الشرع نیز بخشی از تلاش‌های میانجی‌گری بر سر سویدا بود.

آنکارا خواهان دولتی قوی در دمشق است و در درجه نخست نگران محدود کردن نفوذ گروه‌های کُرد در سوریه و در امتداد مرز با ترکیه، به‌ویژه، نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) به رهبری کردها است.

در حالی که مبارزان کُردِ نیروهای دموکراتیک سوریه متحد ایالات متحده بودند و در شکست داعش نقش کلیدی داشتند، آنکارا آن‌ها را به‌دلیل ارتباطشان با حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، که سال‌ها علیه دولت ترکیه جنگیده است، تروریست می‌داند.

نیروهای تحت رهبری کردها

نیروهای دموکراتیک سوریه به‌رهبری کردها بخش زیادی از شمال شرق سوریه را کنترل می‌کند و بخشی از خشونت‌های سویدا نبود. اما مبارزان آن در گذشته با گروه‌های تحت حمایت ترکیه که اکنون بخشی از نیروهای دولتی جدید سوریه هستند، درگیر شده‌اند.

در ماه مارس، نیروهای دموکراتیک سوریه و دمشق یک توافق تاریخی را – با حمایت واشنگتن – امضا کردند که طبق آن نیروهای تحت رهبری کردها در ارتش ملی جدید سوریه ادغام می‌شوند. این توافق همچنین می‌گفت که گذرگاه‌های مرزی سوریه با عراق و ترکیه، و همچنین فرودگاه‌ها و میدان‌های نفتی در شمال شرق که اکنون تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه هستند، به دولت مرکزی واگذار خواهند شد.

اما جزئیات این توافق مبهم باقی ماند و دو طرف بر سر نحوه اجرای آن اختلاف نظر داشته‌اند. تشدید تنش‌های سویدا می‌تواند این بحث‌ها را بیشتر به حاشیه ببرد.