هر تخت بیمارستانی در ایران روزانه ۳ تا ۷ کیلو پسماند عفونی تولید می‌کند

«تجارت‌نیوز» در گزارشی که دوشنبه ۳ شهریور درباره پسماندهای بیمارستانی در ایران منتشر کرده، نوشته است که مسئولان مربوطه، از وزارت بهداشت تا شهرداری‌ها و سازمان محیط زیست، با وجود وعده‌های مکرر و اخطاریه‌های متعدد، تاکنون نتوانسته‌اند راهکار مؤثری برای این معضل پیدا کنند و اغلب مسئولیت را به گردن یکدیگر می‌اندازند.

این گزارش با استناد به گزارش‌های رسمی در جمهوری اسلامی نوشته است که هر تخت بیمارستانی در ایران روزانه بین ۳ تا ۷ کیلوگرم پسماند عفونی تولید می‌کند که شامل سرنگ‌های استفاده‌شده و تیغ‌های جراحی است.

این حجم عظیم از زباله، در بسیاری از موارد به‌درستی بی‌خطر نشده و به‌همراه پسماندهای عادی به محل‌های دفن عمومی مانند کهریزک منتقل می‌شود.

این شیوه مدیریت، افزون بر تهدید سلامت کارگران پسماند، خطر نشت عوامل بیماری‌زا به خاک و آب‌های زیرزمینی را به‌شدت افزایش می‌دهد. کارشناسان می‌گویند این بی‌توجهی «خیانت به نسل‌های آینده» است.

حسین عبدلی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس، هفته گذشته از صدور بیش از ۲۰ اخطاریه زیست‌محیطی به بیمارستان‌ها خبر داد. او تأکید کرد که مدیریت این پسماندها نیازمند هماهنگی میان وزارت بهداشت، سازمان محیط زیست، شهرداری‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی است.

سال‌هاست که مسئولان وزارت بهداشت و شهرداری‌ها وعده خرید دستگاه‌های مدرن بی‌خطرساز و ایجاد سامانه‌های یکپارچه می‌دهند، اما به‌گفته احسان امانی، کارشناس بهداشت حرفه‌ای، این وعده‌ها به‌دلیل «کمبود بودجه و ضعف مدیریتی» هرگز محقق نشده‌اند.

احسان امانی به پروژه ناموفق راه‌اندازی دستگاه‌های زباله‌سوز با استانداردهای اروپایی در تهران اشاره کرد که با گذشت سال‌ها همچنان به نتیجه نرسیده است.

این وضعیت در سایر شهرهای بزرگ مانند مشهد، شیراز و اهواز نیز دیده می‌شود و پروژه‌ها نیمه‌کاره رها شده یا دستگاه‌ها بلااستفاده مانده‌اند.

افزون بر این، بسیاری از بیمارستان‌ها به‌دلیل مشکلات مالی و اجرایی از اجرای قوانین مربوط به تفکیک و بی‌خطر کردن پسماندها سر باز می‌زنند. آموزش‌های لازم برای کارکنان درمانی نیز کافی نیست.

طبق روش‌های صحیح مدیریت پسماندهای بیمارستانی، باید زباله‌های خطرناک و بیماری‌زا شناسایی و از زباله‌های عادی جدا شود. مطابق قانون این امر برعهده مراکز تولیدکننده یعنی بیمارستان‌هاست، اما مطابق آمار موجود، بخش عمده‌ای از این زباله‌ها در زمین دفن، بخشی دیگر سوزانده و بخشی دیگر روی هم تلنبار می‌شوند. مطابق ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی، این پسماندها باید به جای سوزانده شدن در ابتدا بی‌خطرشوند تا پس از آن بتوان آن‌ها را به بیرون از بیمارستان‌ها حمل کرد.

ماده ۱۳ آیین‌نامه اجرایی مدیریت پسماندهای پزشکی، تولیدکنندگان پسماند را موظف به شناسایی و آمارگیری پسماندهای تولیدی خود بر اساس دسته‌بندی «عفونی»، «تیز و برنده»، «شیمیایی-دارویی» و «عادی» کرده است و باید این آمارها را به صورت دوره‌ای (ماهانه) و کتبی به « واحد بهداشت محیط» دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مربوطه ارسال نمایند.

بسیاری از بیمارستان با توجه به مشکلات مالی و اجرایی از زیر بار اجرای این مقررات شانه خالی می‌کنند. در برابر عمل نکردن به قوانین موجود اما ابزارهای قانونی و بازدارنده به‌طور کامل به‌کار گرفته نمی‌شود. از سوی دیگر آموزش‌‌ها و آگاهی‌های لازم برای خرید و استفاده از تجهیزات بی‌خطر کردن زباله نیز موجود نیست.

دفع و بی‌خطر کردن پسماند‌های بیمارستانی همچنان به‌عنوان معضلی جدی برای محیط زیست ایران باقی مانده است.

علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی بهشتی، بهمن‌ماه سال گذشته در اظهارات خود به ابعاد دیگر تخریب محیط زیست در بیمارستان‌ها اشاره کرد. او با تأکید بر این‌که احداث بیمارستان‌ها نباید به تخریب محیط زیست منجر شود، گفت: «۷۵ درصد بیمارستان‌های عمومی تهران بیش از ۵۰ سال قدمت دارند» و الگوی اعتباربخشی آن‌ها قدیمی است. او همچنین به مصرف بالای انرژی در مراکز درمانی اشاره کرد و گفت که مصرف برق در این مراکز ۱۰,۱ برابر استاندارد جهانی و مصرف آب دو برابر است.

زالی افزود که در دوران شیوع کرونا، تولید زباله بیمارستانی در کشور از دو هزار تن به ۷ هزار تن رسید که به‌گفته او «با همکاری شهرداری‌ها مدیریت شد». او با اشاره به اهمیت مدیریت پایدار، از کاهش ۱۰ درصدی تولید پسماند و ۷ درصدی مصرف آب در بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی بهشتی خبر داد و فرهنگ‌سازی در دانشگاه‌ها را برای نهادینه کردن «مدیریت سبز» ضروری دانست.

در حالی‌که کشورهایی مانند آلمان، سوئد و ژاپن با بهره‌گیری از فن‌آوری‌های نوین و آموزش مستمر کارکنان، به مدیریت پایدار و ایمن پسماندهای بیمارستانی دست یافته‌اند، ایران همچنان با «بحران پنهان» در این زمینه روبه‌رو است.

کارشناسان معتقدند تا زمانی که این زباله‌ها به‌درستی مدیریت نشوند، انتقال بیماری‌های خطرناک مانند هپاتیت و ایدز، و همچنین آلودگی هوا و تخریب خاک ادامه خواهد داشت.