چند کشته و مجروح در انفجار مرگبار آزمایشگاه فنی دانشگاه تهران

روز پنج‌شنبه ۱۰ مهر انفجار مهیبی در ساختمان آموزشی دانشکده مهندسی مواد و متالورژی «محمود نیلی احمدآبادی» دانشگاه تهران، واقع در حوالی خیابان کارگر شمالی و بالاتر از جلال آل‌احمد، رخ داد. این حادثه حوالی ساعت ۱۴:۱۰ دقیقه به‌وقوع پیوست و منجر به مرگ محمدامین کلاته، دانشجوی دوره کارشناسی ارشد رشته مهندسی مواد و متالورژی و مصدومیت چند نفر دیگر شد و خسارت‌ سنگینی به بخش آزمایشگاهی دانشکده وارد کرد.

پس از اعلام حادثه نیروهای آتش‌نشانی به محل اعزام شدند. جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران، در تشریح جزئیات گفت انفجار در آزمایشگاه طبقه همکف ساختمان دو طبقه آموزشی رخ داد. علت اصلی این حادثه، انفجار ناگهانی منبع/سیلندر هیدروژن بوده است که به‌احتمال زیاد هنگام تعویض یا کار بر روی سیلندر به وقوع پیوسته است.

سخنگوی سازمان آتش‌نشانی در اظهارات اولیه گفت:

«یک مرد در لحظات اولیه جان خود را از دست داده، یک آقا و خانم هم دچار مصدومیت شدید شده‌اند. تعدادی هم به‌علت ریختن شیشه‌ها با قطعات بتن و دیوار دچار مصدومیت‌های سطحی‌تر شده بودند.»

سیدمصطفی موسوی، مسئول تیم عملیاتی اورژانس تهران، نیز مصدومیت دو زن و یک مرد را تأیید کرد و وضعیت مصدومان را در محل حادثه پایدار گزارش داد، هرچند علی‌حسین رضاییان، معاون دانشجویی دانشگاه تهران، حال یکی از مصدومان را وخیم اعلام کرد. تمامی مصدومان برای درمان به مرکز درمانی منتقل شدند.

شدت انفجار به حدی بود که شیشه‌ها، در و پنجره‌ها و بخشی از دیوارهای آزمایشگاه تخریب شد. ملکی تأکید کرد که خوشبختانه حادثه منجر به حریق گسترده نشد و در حد همان انفجار اولیه بود.

حادثه انفجار در دانشگاه تهران، بار دیگر زنگ خطر را در مورد استانداردهای ایمنی و نظارت بر محیط‌های حساس آزمایشگاهی در مراکز آموزشی ایران به‌صدا درآورد. این حادثه، که مستقیماً به دلیل نقص در ایمنی و کاربری کپسول‌های گاز پرخطر چون هیدروژن رخ داده است، پرسش‌های جدی را ایجاد می‌کند:

آیا پروتکل‌های ایمنی کار با سیلندرهای گاز تحت فشار، به‌ویژه هیدروژن که یک گاز بسیار اشتعال‌زا است، به‌طور کامل رعایت شده و کارکنان و دانشجویان به‌صورت دوره‌ای و مؤثر آموزش‌های لازم را دریافت کرده بودند؟ سخنگوی آتش‌نشانی نیز به اهمیت احتیاط لازم هنگام کار با کپسول‌ها و جلوگیری از ضربه‌خوردن یا نشتی گاز تأکید کرد.

دانشگاه‌ها به‌عنوان مراکز علمی، باید در صف مقدم استفاده از تجهیزات ایمن و استاندارد باشند. آیا سیلندر هیدروژن، اتصالات و تجهیزات جانبی آن، استانداردهای لازم فنی را دارا بوده و بازرسی‌های فنی دوره‌ای به‌طور منظم انجام می‌گرفته است؟ آیا این تجهیزات از «جای مناسب» ـ آن‌طور که سخنگوی آتش‌نشانی به آن اشاره کرد ـ تهیه شده بودند.

حجم خسارت وارده و تلفات جانی، نشان‌دهنده نقص جدی در زیرساخت‌های ایمنی آزمایشگاه است. آزمایشگاه‌های شیمی و فیزیک که با مواد خطرناک سروکار دارند، باید دارای سامانه‌های تهویه اضطراری، سنسورهای نشت گاز، و تدابیر حفاظتی برای جلوگیری از انفجار باشند. آیا ساختمان آزمایشگاه از مقررات ساخت‌وساز ایمنی لازم برای محیط‌های پرخطر برخوردار بوده است؟ فوت یک نفر در قلب یک مرکز علمی، تنها یک حادثه نیست، فاجعه مدیریتی در عرصه ایمنی است.