ملت ایران در دو جبهه: از تجاوز خارجی تا سرکوب داخلی - گزارشگر ویژه سازمان ملل

مای ساتو، گزارشگر ویژه  حقوق بشر  سازمان ملل در امور ایران، در گزارشی به کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل (کمیته حقوق بشر) گفت: جمهوری اسلامی ایران، هرچند قربانی تجاوز نظامی خارجی (از ۱۳ تا ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵) شده و شایسته جبران خسارت است، اما خود عامل اصلی و مداوم نقض‌های جدی حقوق بشر علیه مردم خویش است؛ از اعدام (بیش از ۱۲۰۰ مورد در ۱۰ ماه)، بازداشت گسترده (بیش از ۲۱ هزار نفر به اتهام جاسوسی)، اخراج اجباری ۱.۵ میلیون افغان، سرکوب فراملی روزنامه‌نگاران و خانواده‌های قربانیان پرواز ۷۵۲، تا شکنجه، مجازات‌های بدنی و مرگ‌های مشکوک در بازداشت - این سرکوب‌ها نه تنها پس از حمله نظامی تشدید شده، بلکه پیش‌تر نیز وجود داشته و ادامه دارد. او تأکید می‌کند که جامعه بین‌المللی نباید بحران حقوق بشر در ایران را تحت‌الشعاع درگیری‌های بین‌دولتی قرار دهد و این لحظه، فرصتی سرنوشت‌ساز برای ایران است تا با پایان اعدام‌ها، حفاظت از آزادی‌ها و تضمین پاسخگویی، اعتماد مردم را بازسازی کند.

متن سخنان سارا حسین در کمیته حقیقت‌یاب

خانم رئیس، نمایندگان محترم،

•        مردم ایران در دو جبهه در حال شکست خوردن هستند. تجاوز نظامی خارجی برای آن‌ها جز رنج چیزی در بر نداشته که برای آن شایسته جبران و غرامت هستند اما سرکوب رو به افزایش از سوی دولت خودشان نیز همین‌طور است.

•        امروز، گزارش خود را در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران در طول سال جاری ارائه می‌دهم - دوره‌ای که با تجاوز خارجی ویرانگر مشخص شده و سرکوب داخلی عمیق‌تری را شعله‌ور کرده است.

•        در ۱۳ ژوئن، اسرائیل حملات نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. ایالات متحده بعداً با هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به این حمله نظامی پیوست.

•        چنین حملاتی هرگز نباید رخ می‌دادند.

•        آن‌ها خطر عواقب فاجعه‌بار انسانی و زیست‌محیطی را داشتند که می‌توانست کل منطقه را تحت تأثیر قرار دهد.

•        این استفاده‌های غیرقانونی از زور توسط اسرائیل و ایالات متحده به وضوح نقض منشور سازمان ملل متحد است.

•        هزینه انسانی ویرانگر بود. حدود ۱۱۰۰ نفر جان باختند، از جمله زنان و کودکان. حملات [اسرائیل] بیمارستان‌ها، مدارس و زیرساخت‌های غیرنظامی را در چندین مکان هدف قرار داد - از جمله حمله غیرقابل توجیه به زندان اوین.

•        فراتر از اعداد،  میلیون‌ها نفر [در اثر این حملات و در جریان درگیری‌ها] مجبور به فرار از خانه‌های خود شدند.

•        دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی برای آسیب‌پذیرترین افراد مختل شد.

•        زنان باردار دسترسی به مراقبت‌های پیش از زایمان و خدمات اورژانسی را از دست دادند.

•        افراد تراجنسیتی با خطر از دست دادن دسترسی به درمان هورمونی ضروری روبرو شدند.

•        بسیاری از افراد LGBTI+ مجبور به بازگشت به محیط‌های خانوادگی ناامن شدند که در آن‌ها با سوءاستفاده، همجنس‌گراهراسی و ترنس‌هراسی مواجه بودند.

•        درگیری‌های نظامی در ۲۴ ژوئن متوقف شد.

•        با این حال، پایان آن برای مردم ایران تسکینی به همراه نداشته است. آن‌ها شاهد کاهش بیشتر فضای مدنی بوده‌اند.

•        چهار مثال از گزارش خود ارائه می‌دهم که کاهش بیشتر فضای مدنی را برجسته می‌کند.

•        نخست، بیش از ۲۱ هزار نفر، از جمله کاربران شبکه‌های اجتماعی، روزنامه‌نگاران، مدافعان حقوق بشر، اتباع خارجی - به‌ویژه افغان‌ها - و اعضای اقلیت‌های قومی و مذهبی مانند بهائیان، مسیحیان، یهودیان، کردها، بلوچ‌ها و عرب‌های اهوازی، به اتهام «همکاری» یا «جاسوسی» بازداشت شده‌اند.

o        گزارش‌هایی از تشدید نظامی‌سازی، نظارت و ایست‌های بازرسی در مناطق مرزی کردستان، بلوچستان و آذربایجان دریافت کرده‌ام که فضایی از ترس ایجاد کرده است، از جمله گزارش‌هایی از خشونت و بازداشت‌های خودسرانه.

o        این درگیری همچنین اخراج افغان‌ها از ایران را تشدید کرده است، به‌طوری که بیش از ۱.۵ میلیون نفر در سال ۲۰۲۵ بازگشته یا مجبور به بازگشت شده‌اند، که بسیاری از آن‌ها با خطر جدی آزار و اذیت تحت حاکمیت طالبان مواجه هستند.

•        بلافاصله پس از حملات نظامی، لایحه جدیدی در مورد جاسوسی (لایحه تشدید مجازات جاسوسی و همکاری با رژیم صهیونیستی و دولت‌های متخاصم) معرفی شد.

o        این لایحه در ۱ اکتبر به قانون تبدیل شد.

o        جاسوسی پیش‌تر نیز جرمی قابل اعدام بود، اما این قانون دامنه رفتارهایی که جاسوسی تلقی می‌شوند را گسترش می‌دهد تا شامل فعالیت‌های مرتبط با انتشار اطلاعات و کار رسانه‌ای، مانند تماس با رسانه‌های خارجی و رسانه‌های دیاسپورا، شود.

•        سوم، استفاده از مجازات اعدام در جمهوری اسلامی ایران به سطوحی شوکه‌کننده رسیده است.

o        بیش از ۱۲۰۰ نفر در ۱۰ ماه در سال ۲۰۲۵ اعدام شده‌اند.

o        با میانگین ۴ اعدام در روز، دولت اعدام‌ها را در مقیاسی صنعتی انجام می‌دهد که با تمام استانداردهای پذیرفته‌شده حفاظت از حقوق بشر مغایرت دارد.

o        باید اضافه کنم که این فراوانی فوق‌العاده با پنهان‌کاری شوکه‌کننده‌ای همراه است - منابع رسمی تنها ۸ درصد اعدام‌ها را گزارش می‌کنند.

o        با توجه به عدم شفافیت ایران، تعداد واقعی احتمالاً به‌طور قابل‌توجهی بالاتر است.

o        تاکنون ۱۲ نفر به اتهام جاسوسی اعدام شده‌اند که ۱۰ مورد از این اعدام‌ها پس از ۱۳ ژوئن انجام شده است.

•        چهارم، نظارت و آزار فعالان و روزنامه‌نگاران چه در داخل ایران و چه از طریق سرکوب فراملی در خارج از کشور پس از تجاوز نظامی افزایش چشمگیری داشته است.

o        روزنامه‌نگارانی که برای رسانه‌هایی مانند بی‌بی‌سی فارسی و ایران اینترنشنال کار می‌کنند با تهدید به مرگ مواجه هستند، در حالی که اعضای خانواده‌شان در داخل ایران مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.

o        خانواده‌های قربانیان پرواز ۷۵۲ هواپیمایی اوکراین همچنان با آزار و اذیت مداوم روبرو هستند.

•        تاکنون بر حوزه‌هایی تمرکز کرده‌ام که پس از تجاوز نظامی، فضای مدنی در آن‌ها بیش از پیش محدود شده است. اما می‌خواهم بر گزارش‌های مداوم نقض حقوق بشر که همچنان دریافت می‌کنم نیز تأکید کنم. این گزارش‌ها پیش از تجاوز نظامی نیز دریافت می‌شدند و اکنون نیز ادامه دارند. مهم است که این تصویر کلی را از دست ندهیم.

•        تقریباً همه اتهامات بازداشت خودسرانه شامل استفاده از شکنجه توسط مقامات دولتی برای گرفتن اعتراف است.

•        مجازات‌های بی‌رحمانه نیز با مصونیت کامل اعمال می‌شوند.

•        برای مثال، همچنان گزارش‌هایی از اجرای مجازات‌های بدنی مانند شلاق‌زدن و قطع انگشتان با استفاده از گیوتین دریافت می‌کنم.

•        فراتر از مجازات اعدام که پیش‌تر ذکر کردم، نقض حق حیات به اشکال متعددی بروز می‌یابد. این شامل قتل‌های فراقضایی کولبران کرد و سوخت‌بران توسط مقامات دولتی است.

•        همچنین گزارش‌هایی از مرگ‌های احتمالی غیرقانونی در بازداشت دریافت کرده‌ام، از جمله مواردی که ناشی از بی‌توجهی پزشکی منجر به مرگ شده است.

•        بر اساس تجربه‌ام به‌عنوان گزارشگر، خانواده‌ها به ندرت شکایت رسمی ثبت می‌کنند، زیرا از انتقام‌جویی می‌ترسند. آن‌ها تحت فشار قرار می‌گیرند تا سکوت کنند یا مجبور می‌شوند علل بعید مرگ را بپذیرند تا پیکر عزیزانشان را دریافت کنند.

•        هنگامی که زندانیان زن از زندان بمباران‌شده اوین به زندان قرچک منتقل شدند، برخی مرگ‌ها در بازداشت آشکار شد.

•        این انتقال اطلاعاتی درباره شرایط مراکز بازداشتی که به ندرت از آن‌ها اطلاعی دریافت می‌کنم، فراهم کرد.

•        این موضوع نگرانی‌هایی را در مورد تعداد مرگ‌های گزارش‌نشده در بازداشت ایجاد می‌کند، به‌ویژه در جاهایی که زندانیان سیاسی برای سخن گفتن حضور ندارند.

نمایندگان محترم،

•        در حالی که جمهوری اسلامی ایران قربانی حمله نظامی خارجی بوده است، همچنان عامل نقض‌های جدی حقوق بشر علیه شهروندان خود باقی مانده است.

•        حقوق مردم ایران برای حیات و آزادی در معرض تهدیدی بی‌سابقه قرار دارد.

•        جامعه بین‌المللی نباید اجازه دهد شدت درگیری‌های بین‌دولتی، این بحران مداوم حقوق بشر را تحت‌الشعاع قرار دهد.

•        این لحظه‌ای سرنوشت‌ساز برای جمهوری اسلامی ایران است تا اعتماد مردم خود را بازسازی کند.

•        دوره‌های پس از درگیری، فرصت‌های حیاتی برای وحدت ملی و التیام ارائه می‌دهند.

•        جمهوری اسلامی ایران انتخابی دارد: می‌تواند با گام‌های ملموس در جهت حفاظت از حقوق بشر، مردم خود را آرام کند، یا می‌تواند مسیر سرکوب را ادامه دهد.

•        پایان دادن به اعدام‌ها، حفاظت از آزادی‌های اساسی، و پایبندی به حاکمیت قانون، گام‌های اولیه ضروری هستند.

•        پاسخگویی و شفافیت برای هر مسیر پیش‌رو غیرقابل جایگزین هستند.

•        مردم ایران شایسته صلح، کرامت و عدالت هستند و جامعه بین‌المللی باید در این مسیر در کنار آن‌ها بایستد.

•        سپاسگزارم.