مرگ مهاجران افغانستانی در دو سانحه در زاهدان ـ بازداشت گسترده مهاجران افغان و بلوچ‌های بدون شناسنامه

به‌گزارش شبکه «رسانک» که خبرهای مربوط به بلوچ‌ها را منتشر می‌کند، شامگاه شنبه ۱۵ آذر، دو سانحه جداگانه برای خودروهای حامل مهاجران افغانستانی در محور زاهدان–خاش، حدفاصل قطار خنجک، روی داد. در حادثه نخست، یک دستگاه وانت تویوتا که مهاجران افغانستانی را حمل می‌کرد، واژگون شد. ساعاتی بعد، در نقطه‌ای دیگر پیش از رسیدن به قطار خنجک، یک خودروی دیگر حامل مهاجران افغانستانی با یک دستگاه پژو از اهالی خاش برخورد کرد.

بنا به این گزارش، این دو حادثه چندین کشته و زخمی برجای گذاشته اما شمار دقیق قربانیان تاکنون مشخص نشده است. همچنین وضعیت سرنشین‌های خودرو پژو هنوز اعلام نشده و اطلاعات رسمی درباره شمار افراد حاضر در دو خودرو حامل مهاجران افغانستانی منتشر نشده است.

این دو حادثه در شرایطی رخ داد که در ماه‌های اخیر گزارش‌های دیگری از سوانح مرتبط با تردد مهاجران افغانستانی در مناطق مرزی و جاده‌ای ایران اعلام شده است. در روز ۱۴ مهر، احمد کرمی‌اسد، رئیس پلیس راه راهور فراجا، از تصادف یک خودروی سمند حامل ۱۰ مهاجر افغانستانی «غیرمجاز» در مرز تایباد خبر داد. به‌گفته او، این خودرو از مسیر فرعی عبور می‌کرد و در جریان «فرار از کنترل نیروهای انتظامی» با یک کامیون برخورد کرد. در این حادثه سه نفر جان باختند و هفت نفر زخمی شدند.

شامگاه ۲۸ مرداد نیز در ولایت هرات، یک اتوبوس حامل مهاجران افغانستانی اخراج‌شده از ایران در مسیر اسلام‌قلعه–هرات با یک کامیون حامل سوخت و یک موتورسیکلت برخورد کرد و پس از آن دچار آتش‌سوزی شد. در آن حادثه ۷۵ نفر ـ از جمله ۱۷ کودک ـ جان خود را از دست دادند. این رویداد در رسانه‌های افغانستان و ایران بازتاب گسترده‌ای داشت.

روز شنبه ۱۵ آذر، همزمان با وقوع دو سانحه جاده‌ای در محور زاهدان به خاش، نیروهای نظامی و لباس‌شخصی در شهرستان خاش عملیاتی گسترده انجام دادند. بنا بر گزارش رسانک، ده‌ها نفر از مهاجران افغانستانی و شهروندان بلوچ فاقد شناسنامه در یورش به روستاها و محلات مختلف از جمله ولی‌آباد بازداشت شدند.

در این عملیات نیروهای امنیتی از خودروهای متعدد برای محاصره و ورود به مناطق مسکونی استفاده کردند. بازداشت‌شدگان بدون بررسی اولیه وضعیت هویتی یا خانوادگی، به اردوگاه اتباع خارجی منتقل شده‌اند. منابع محلی شمار بازداشت‌شدگان را حدود ۲۰۰ نفر اعلام کرده‌اند.

گفته می‌شود که در میان بازداشت‌شدگان، افزون بر مهاجران افغانستانی، شماری از شهروندان بلوچ فاقد شناسنامه نیز حضور داشته‌اند. به‌گفته منابع محلی، برخی از این افراد اهل و ساکن همان منطقه بوده‌اند، اما به‌دلیل نداشتن مدارک هویتی همانند اتباع افغانستانی بازداشت و برای انتقال به اردوگاه اتباع در نظر گرفته شده‌اند.

در حال حاضر اطلاعات دقیقی از هویت، تعداد دقیق بازداشت‌شدگان و روند بررسی وضعیت آن‌ها منتشر نشده است. خانواده‌های برخی از افراد فاقد شناسنامه گزارش داده‌اند که هنوز امکان تماس یا اطلاع از وضعیت افراد بازداشت‌شده برای آن‌ها فراهم نشده است.

در سال‌های اخیر موارد متعددی از بازداشت شهروندان بلوچ فاقد شناسنامه و انتقال آن‌ها به مراکز اتباع ثبت شده که در برخی موارد منجر به رد مرز اشتباهی شده است. این مسئله بار دیگر با عملیات روز شنبه در خاش خبرساز شد.

در ۴ آبان‌ماه سال جاری نیز نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی با یورش به مناطق محروم پشت‌کوه شهرستان خاش، دست‌کم ۱۵ خانوار بلوچ فاقد شناسنامه از تیره «رحمت‌زهی» طایفه براهویی را تحت عنوان «اتباع بیگانه» بازداشت و به مکانی نامعلوم منتقل کردند.

با وجود گستردگی عملیات اخیر، تاکنون هیچ‌یک از نهادهای رسمی درباره دلایل اجرای این طرح، تعداد مأموران شرکت‌کننده، نحوه انتقال بازداشت‌شدگان و زمان بررسی وضعیت آن‌ها توضیحی ارائه نکرده‌اند.

این رویدادها تصویری از افزایش هم‌زمان سوانح مرتبط با تردد مهاجران افغانستانی و تشدید عملیات امنیتی علیه مهاجران و فاقدان شناسنامه در شرق ایران ارائه می‌دهد.