شهرداد در برج میلاد

ارکستر سنفونیک تهران واقعاً سرگذشت غم‌انگیزی دارد. در درازای ۷۰ سالی که از بنیادش می‌گذرد، با همه کوشش‌هایی که رهبران متعدد آن به کار زده‌اند، نه تنها نتوانسته کار خود را به سطح استاندارد بین‌المللی برساند بلکه هنوز از کمبود‌های اساسی رنج می‌برد.

پس از انقلاب خیال همه را راحت کردند. ارکستر سنفونیک تهران بوق و کرنایی شد برای تولید و پخش سرودهای آبکی انقلابی و نوحه‌خوانی‌های مذهبی.

رهبران جوان تازه‌ای هم که وارد گود شدند، به نیت آنکه ارکستر را بازسازی کنند، توفیقی پیدا نکردند. جمهوری اسلامی نه ارکستر می‌خواست نه سنفونی. با این‌همه در سال‌های اصلاح‌طلبی امیدهایی برای آینده ارکستر پیدا شد. چند رهبر جوان‌تر به تناوب چوب رهبری را به‌دست گرفتند، ولی همه آن‌ها یکی دو ماهی نگذشته، کار را‌‌ رها کردند و جای خود را به دیگری سپردند. این روند هنوز هم ادامه دارد.

شهرداد روحانی یکی دیگر از این رهبران جوان‌تر است که تا به حال ارکستر را بیشتر به عنوان رهبر میهمان تا رهبر دائمی رهبری کرده است.

این روز‌ها باز صحبت از شهرداد به میان آمده است: او ۲۴ و ۲۵ شهریور ماه در برج میلاد سوئیت سمفونی خلیج‌فارس را اجرا کرد. مناسبتی است تا با زندگی آثار و رهبری‌های او بیشتر آشنا شویم.

شهرداد روحانی؛ یک رهبر پیشرو

شهرداد روحانی در سال ۱۳۳۳ در تهران‌زاده شده و زیر تأثیر فضای خانواده از‌‌ همان خردسالی به موسیقی دلبستگی پیدا کرده است. او عضو خانواده‌ای است که بیشتر اعضای آن اهل هنر و موسیقی بوده‌اند. پدرش که خود نوازنده بوده، همه فرزندان را به قلمرو موسیقی سوق داده است. در میان فرزندان، انوشیروان روحانی را کسی نیست که نشناسد. آهنگساز و ترانه‌پرداز موفق سال‌های دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ و شاگرد برجسته زنده یاد جواد معروفی.

بخش کوتاهی از کنسرت شهرداد روحانی در برج میلاد

شهرداد در سال ۱۳۴۳ وارد هنرستان موسیقی ملی شده، نخست به فراگیری ویولن پرداخته و پیانو را به عنوان ساز دوم خود برگزیده است. او همزمان کوشیده با سازهای ملی نیز آشنا شود، نخست به سراغ سنتور رفته و پس از آن به سراغ نی و ساز بومی قیچک یا غژک را نیز که از جنوب شرقی ایران می‌آید، آموخته و چند سال بعد، نوازندگی آن را در ارکسترهای ملی بر عهده گرفته است. استاد او درغژک، رحمت‌الله بدیعی بوده است.

شهرداد روحانی ولی به این آموزش‌ها قانع نشده است. نیرویی در او بوده که او را به سوی عرصه پهناور موسیقی بین‌المللی سوق داده است. در سال ۱۳۵۱ برای آموختن موسیقی بین المللی به هنرستان عالی موسیقی، یعنی کنسرواتوار تهران رفته و در رشته‌های پیانو و ویولن، این‌بار البته در قلمرو موسیقی بین‌المللی به ادامه تحصیل پرداخته است.

نواختن ویولن را نزد «بازیل» و ابراهیم روحی‌فر پیش برده و نواختن پیانو را نزد خانم حق نظریان. شهرداد تحصیل را همچنان در دوره عالی هنرستان موسیقی در رشته آهنگسازی ادامه داده است. محمد تقی مسعودیه و احمد پژمان استادان او بوده‌اند.

شهرداد سرانجام در سال ۱۳۵۴ برای ادامه تحصیلات رهسپار اتریش شده و در آکادمی موسیقی وین در دو رشته آهنگسازی و رهبری ارکستر به فراگیری خود ادامه داده است. استادان او «فریدریش چر‌ها»، «توماس کریستیان داوید»، «اوستر رایشر» و «اوتمار سوئینتر» بوده‌اند. گفتنی است که شهرداد، یک دوره چهار ساله را نیز در وین، در موسیقی جاز گذرانیده و بالاخره در سال ۱۳۶۳ پس از هشت سال اقامت در وین، رهسپار ایالات متحده آمریکا شده و در دانشگاه لس‌آنجلس همچنان به تقویت مطالعات خود در آهنگسازی و رهبری و نیز موسیقی فیلم پرداخته است.

همزمان با این مطالعات، با آهنگساز و رهبر ارکستر سنفونیک کوتا، «دانی رِی» که از شاگردان برجسته آرنولد شونبرگ بوده، آشنا شده و به پیشنهاد و توصیه او معاونت رهبری ارکستر را بر عهده گرفته است. او از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۳۷۳ به مدیریت هنری و رهبری همین ارکستر نیز برگزیده شده است.

از سال ۱۳۷۴ سفرهای هنری شهرداد روحانی، به اروپا و آسیا به عنوان رهبر میهمان آغاز شده است. پر آوازه‌ترین این رهبری‌ها، در سفر به یونان صورت پذیرفته و در آکروپولیس، نوازنده بین‌المللی پاپ «یانی» را با ارکستر رویال فیلارمونیک لندن همراهی کرده است. از آن گذشته، شهرداد تا به حال ارکستر فیلارمونیک اسلوواکی، ارکستر فیلارمونیک زاگرب و ارکستر بزرگ دیگری را در ژاپن زیر رهبری داشته و در نخستین ضبط دیسک ارکستر فیلارمونیک ایرانی که با مدیریت علی رهبری در سال ۱۳۷۶ انجام گرفته، رهبریِ بخش مربوط به گروه فلوت‌نوازان را بر عهده داشته است.

آفریده‌های شهرداد روحانی

او در سال ۱۳۷۷ قطعه‌ای را به سفارش دولت تایلند برای گشایش بازی‌های آسیایی در بانکوک نوشته و آن را با یک گروه آواز جمعی ۱۵۰ نفره رهبری کرده است. آفریده‌های دیگر شهرداد عبارت است از سه کنسرتو برای ویولن، پیانو و ساکسیفون، فانتزی برای ترومپت و ارکستر، قطعاتی بر اساس تم‌های محلی برای آواز و پیانو، قطعات متعدد برای پیانوی تنها. او ترانه‌های قدیمی و یا بومی ایران را برای ارکستر تنظیم کرده که بسیاری از آن‌ها تا به حال در کاست و سی دی به بازار عرضه شده است.

از جمله می‌توان از دو آلبوم رهایی و رقص بهار یاد کرد. شهرداد روحانی در سال‌های اخیر یکی دو بار برای رهبری ارکستر سنفونیک تهران به ایران رفته و سرخورده از آشفتگی‌های اجتماعی و فرهنگی به آمریکا بازگشته است. با این همه همچنان در حال مذاکره با مسئولان فرهنگی است و اینجا و آنجا باز صحبت از رهبری دائمی او به میان آمده است.

نکته‌ای که گفتنی است شیوه تازه‌ای است که آهنگسازان موسیقی پیشرو در نامگذاری آثار خود برگزیده‌اند. با استفاده از نام‌ها و القاب مذهبی بلاگردانی برای خود در برابر سانسور به وجود می‌آورند. مثل سنفونی پیامبر، کوارتت امام رضا و سوئیت امام زمان و.... آهنگسازان با این نامگذاری‌ها نه تنها از راهبندان سانسور رد می‌شوند، بلکه امکانات ادامه کار خود را به دست می‌آورند. شهرداد گویا کمی دیر‌تر از همتایان خود به این فکر افتاده است. ولی جلوی ضرر را هر جا که بگیری منفعت است.

در همین زمینه:

شهرداد روحانی و رهبری کنسرت «یانی»