نجات اقتصاد جهان در گرو مقابله با تغییرات آب وهوایی

روز یکشنبه ۲۱ سپتامبر، هزاران نفر در سرتاسر جهان در بزرگ‌ترین راهپیمایی زیست محیطی جهان شرکت کردند. معترضان به تغییرات آب و هوایی در خیابان‌های شهرهای مختلف از نیویورک تا سیدنی به میدان آمدند تا نگرانی خود را به گوش سیاستمدارانی برسانند که اینک آینده زمین در دستان آن‌هاست.

این راهپیمایی بزرگ، پیش از برگزاری اجلاس سران کشورهای مختلف جهان در مورد تغییرات آب و هوا که قرار است در نیویورک باشد، برگزار شد.

بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز که در این راهپیمایی شرکت کرده بود، خواهان توجه فوری سران کشورهای جهان به سرنوشت مشترک همه انسان‌ها شد. ال گور، معاون رییس پیشین آمریکا و همچنین تعدادی از هنرمندان سرشناس سینما مانند لئوناردو دی کاپریو نیز در این راهپیمایی شرکت داشتند تا از کشورهای جهان بخواهند به کاستن از میزان گازهای گلخانه‌ای متعهد باقی بمانند.

آیا نجات زمین ممکن است؟

سازمان ملل متحد می‌گوید لایه اوزون در جو زمین در حال ترمیم شدن است.

در همان حال گزارش دیگری که توسط سازمان جهانی هواشناسی منتشر شده تاکید دارد گازهای گلخانه‌ای و دی‌اکسید کربن ظرف سه دهه گذشته به بیشترین میزان خود رسیده و از این رو کره زمین به سمت نقطه‌ غیر قابل بازگشت از نظر یک فاجعه زیست محیطی پیش می‌رود، مگر آن‌که اقدامی فوری برای متوقف کردن این روند انجام شود.

حال سئوال این است: آیا هنوز راه نجاتی هست؟ آیا تجربه کاستن از خطر نابودی لایه اوزون می‌تواند در مورد کاهش گازهای گلخانه‌ای و جلوگیری از گرم شدن هوای زمین نیز به کار آید؟

بسیاری، حتی آن‌ها که هر روز نسبت به خطر تغییرات آب و هوایی هشدار می‌دهند، معتقدند هنوز فرصت باقی است. هنوز انسان‌ها می‌توانند از تاثیرات منفی تغییرات آب و هوایی بکاهند و به این ترتیب نه تنها محیط زیست بلکه رشد اقتصاد جهانی را نیز تضمین کنند.

گروهی از اقتصاددانان برجسته و رهبران سیاسی جهان معتقدند مقابله با تغییرات آب و هوایی باعث شکوفایی اقتصادی می‌شود. این نتیجه تحقیقی است که در آن تعدادی از بزرگ‌ترین سازمان‌های جهانی از جمله سازمان ملل متحد، سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD)، صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی مشارکت داشته‌اند. این تحقیق توسط لرد استرن هدایت شده است.

نیکلاس استرن، اقتصاددان مشهور انگلیسی و از مشهورترین کسانی است که به طور مرتب در مورد خطرات تغییرات آب و هوایی هشدار می‌دهد. او در سال ۲۰۰۶ میلادی گزارشی برای دولت بریتانیا تهیه کرده بود که به «گزارش استرن» مشهور شد. در آن گزارش او هشدار داده بود چنان‌چه کشورها اقداماتی بسیار جدی برای مقابله با تغییرات آب و هوایی آغاز نکنند، تا سال ۲۰۵۰ بسیاری از نقاط کره زمین غیر قابل سکونت می‌شود و جهان را یک بحران زیست محیطی فرا خواهد گرفت.

اینک گزارش جدیدی که در مورد خطرات تغییر آب و هوا تهیه و در ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۴ منتشر شده است، بر اثرات مثبت اقتصادی مقابله با گرم شدن کره زمین تاکید دارد. در این گزارش مدل‌های مختلف رشد و توسعه با یکدیگر مقایسه شده‌اند و چنین نتیجه گرفته شده که الگوهای منطبق با محیط زیست، نسبت به الگوهایی که مبتنی بر مصرف هرچه بیشتر سوخت‌های فسیلی و کربن است، در نهایت می‌تواند به رشد اقتصادی بیشتری منجر شود. این نتیجه گیری در حقیت خلاف آن چیزی است که بسیاری از کشورهای در حال توسعه به آن اعتقاد دارند.

بسیاری از کشورها، مانند هند و چین می‌گویند کاستن از میزان تولید گازهای گلخانه‌ای به معنای کاستن از مصرف سوخت‌های فسیلی است و این یعنی کم کردن از میزان تولیدات صنعتی و در نهایت کاستن از رشد اقتصادی.

نفع اقتصادی مقابله با تغییرات آب و هوایی

گزارش جدید استرن نشان می‌دهد مقابله با تغییرات آب و هوایی در نهایت هزینه کمتری برای کل کشورهای جهان خواهد داشت و اگر کشورها نخواهند با گرمایش زمین مقابله کنند به زودی مجبور به پرداخت هزینه‌های ناخواسته‌ای می‌شوند که رشد اقتصادی آن‌ها را کاملا دگرگون و حتی متوقف خواهد کرد.

الگوی اقتصادی جدیدی که در این گزارش معرفی شده است، می‌تواند زندگی میلیاردها نفر در سرتاسر جهان را دگرگون کند و بهبود بخشد. این بهبود هم شامل حال کسانی می‌شود که در شهرهای بزرگ از آلودگی هوا در رنج هستند و هم شامل حال کشاورزانی که در کشورهای در حال توسعه با فرسایش خاک دست و پنجه نرم می‌کنند.

اما رسیدن به چنین نقطه‌ای به اعتقاد تدوین کنندگان این گزارش بیش از هر چیز به یک عزم و تصمیم سیاسی در سطوح کلان نیاز دارد. این عزم سیاسی شامل به کار بستن راهکارهایی برای کاهش انتشار دی‌اکسید کربن، ترویج استفاده از انرژی‌های تجدید شونده و انرژی‌های پاک، توسعه پایدار شهرها، به کاربستن روش‌ها نوین برای کشاورزی و همچنین توسعه ساختارهای حمل و نقل است. تمام این تصمیم‌های کلان می‌تواند تاثیر مستقیمی بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بگذارد.

در دو دهه آینده انتظار می‌رود جمیعت جهان به حدود ۹ میلیارد نفر برسد. در همان حال رشد اقتصادی کشورهای جهان نیز تیلیاردها دلار سرمایه تولید خواهد کرد. اما اگر شهرهایی که با سرعت رشد می‌کنند به درستی مدیریت نشوند و همچنین رشد اقتصادی مبتنی بر استفاده هرچه بیشتر از سوخت‌‌های فسیلی و تولید گازهای گلخانه‌ای باشد، آن وقت در نتیجه میلیاردها نفر در سرتاسر جهان به جای آن در رفاه بیشتری زندگی کنند با فقر و فجایع طبیعی و انسانی شدید‌تری مواجه خواهند شد. این کلیدی‌ترین هشداری است که در این گزارش جدید بر آن تاکید شده است.

به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری برای بهبود ساختارهای حمل و نقل شهری از یک سو باعث می‌شود زمان کمتری از مردم تلف شود و از سوی دیگر میزان آلودگی‌ هوا و دیگر آلودگی‌های محیطی را به شدت کاهش می‌دهد.

پاریس ۲۰۱۵: بیم‌ها و امیدها

دور جدید مذاکرات جهانی برای مقابله با تغییرات آب و هوایی در نیمه دوم سپتامبر در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار می‌شود، مذاکراتی که مقدمه‌ای برای نشست حیاتی سال آینده در پاریس خواهد بود.

کنفرانس نیویورک که ریاست آن بر عهده بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد است بزرگ‌ترین تلاش بین‌المللی پس از کنفرانس سال ۲۰۰۹ در کپنهاگ خواهد بود. کنفرانسی که توانست برخی از کشورها از جمله آمریکا را برای اقدامات جدی‌تر در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای متعهد کند.

گرچه مشخص نیست نتایج نشست امسال با رهبران سیاسی جهان در نیویورک چقدر مثبت می‌تواند باشد، اما سازمان ملل متحد به این نشست به عنوان مقدمه‌ای برای کنفرانس سال ۲۰۱۵در پاریس نگاه می‌کند. کنفرانس سال ۲۰۱۵ پاریس باید بتواند یک معاهده جدید و الزام آور بین‌المللی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای، پیش روی دولت‌های جهان بگذارد و از آن‌ها بخواهد پس از سال ۲۰۲۰ که توافق فعلی به پایان می‌رسد نیز همچنان به کاستن از میزان تولید دی‌اکسید کربن و گازهای مضر دیگر متعهد باقی بمانند. اتحادیه اروپا تنها گروهی است که فعلا متعهد شده به میزان ۴۰ درصد از میزان گازهای گلخانه‌ای خود تا سال ۲۰۳۰ کم کند، اما بقیه کشورها چنین تعهدی نداده‌اند، و این کار را برای دست‌یابی به یک توافق دشوار می‌کند.

گزارش جدید که به اقتصاد و تغییرات آب و هوایی می‌پردازد، تاکید می‌کند گرچه برخی اصلاحات مهم مانند استفاده از انرژی‌های پاک، بهبود ساختار حمل و نقل شهری، به کارگیری روش‌های مدرن کشاورزی و استفاده از سوخت‌هایی با میزان کمتر کربن در بسیاری از کشورها انجام شده‌اند، اما هنوز این اصلاحات به میزانی نیستند که بتوانند آینده کره زمین را از خطر گرم شدن و تغییرات ناخواسته نجات دهند.