علی‌رغم انتقادها از پیش‌نویس اول بیانیه نشست اقلیمی گلاسکو، زبان پیش‌نویس دوم نرم‌تر هم شد

در آخرین روز بیست‌و‌ششمین نشست اقلیمی سازمان ملل، مذاکرات برای رسیدن به یک بیانیه پایانی ادامه دارد.

پیش‌نویس دومی که صبح جمعه ۱۲ نوامبر برای بیانیه پایانی منتشر شده، همچون پیش‌نویس نخست از دولت‌ها می‌خواهند تعهدات اقلیمی مربوط به ۲۰۳۰ را تا پایان سال آینده تقویت کنند و با یک میزگرد سالانه در سطح وزیران برای بلندپروازانه‌تر کردن برنامه‌های اقلیمی موافقت کنند. در صورت موافقت، این میزگرد سالانه از نوامبر آینده آغاز خواهد شد.

کشورها باید بر میزان مشارکت تعیین‌شده ملی (NDC) خود در سال آینده بیفزایند.

این درخواست نشان‌دهنده به رسمیت شناختن شکافی است که بین تعهدهای کوتاه‌مدت فعلی و هدف‌های مندرج در توافق اقلیمی پاریس وجود دارد: محدودکردن گرمایش زمین زیر ۲ درجه سانتیگراد نسبت به متوسط دما پیش از انقلاب صنعتی و در حالت ایده‌آل اما نه الزام‌آور، تا حد امن ۱,۵ درجه.

هدف‌های کوتاه‌مدت کشورها برای کاستن از انتشار گازهای گلخانه‌ای سیاره را از فاجعه اقلیمی دور نخواهد کرد و باعث می‌شود زمین تا پایان قرن بیست‌و‌یکم افزایش دمایی بیش از ۲,۴ درجه را به خود ببیند.

زبان نرم

فعالان و کارشناسان محیط زیست بیانیه نخست را ناکافی و نابسنده می‌دانستند، اما بیانیه دوم در بیان هدف‌ها حتی زبان نرم‌تری اتخاذ کرده است.

پیش‌نویس نخست بیانیه نشست اقلیمی از کشورها «قویاً می‌خواست» که در هدف‌های اقلیمی ۲۰۳۰ بازنگری کنند. پیش‌نویس دوم فعل «قویاً می‌خواهد» را به «درخواست می‌کند» تغییر داده است.

زغال سنگ

به علاوه، در پیش‌نویس نخست از کشورها خواسته شده بود تا «در خارج کردن زغال از چرخه تولید انرژی و پایان دادن به اعطای یارانه برای سوخت فسیلی» شتاب بخشند. اما پیش‌نویس دوم آن را به «خارج کردن استفاده فروکش‌نکردنی از زغال در چرخه تولید انرژی و پایان دادن به اعطای یارانه‌های ناکارآمد به سوخت‌ فسیلی» تغییر داده است.

کارشناسان محیط زیست می‌گویند خارج کردن زغال، آلاینده‌ترین سوخت فسیلی، از چرخه تولید انرژی ضرورتی فوری است. اما کشورهای زیادی از جمله ابرقدرتی همچون چین کماکان به استفاده از زغال ادامه می‌دهند. چین در بیانیه مشترک با آمریکا وعده داده از ۲۰۲۶ به آن سو استفاده از زغال را کاهش دهد اما تاریخ معینی برای خارج کردن زغال از فرآیند تولید انرژی ارائه نداده است.

همچنین افزودن «ناکارآمد» به یارانه‌های سوخت فسیلی با این استدلال انجام شده که کشورها بتوانند اعطای یارانه سوخت به فقیران و فرودستان را ادامه دهند. اما در عین حال، این جمله‌بندی امکان ادامه اعطای یارانه به غول‌های صنعت سوخت فسیلی را نیز ممکن می‌کند.

هدف الزام آور: همچنان ۲ درجه

فعالان محیط زیست پیش‌نویس‌ها را به یک دلیل بنیادین دیگر نیز ناکافی می‌دانند؛ اینکه بار دیگر هدف الزام‌آور همان ۲ درجه ذکر شده در حالی‌که حامیان محیط زیست امیدوار بودند نشست امسال هدف ۱,۵ درجه را الزام‌آور معرفی کند.

با افزایش دما بیش از ۱,۵ درجه، همان‌طور که دانشمندان اقلیمی پیش از این نیز هشدار داده بودند، تخریب گسترده و پدیده‌های حاد آب‌و‌هوایی همچون سیل شدید، توفان‌های ویرانگر، افزایش سطح آب دریاها، خشکسالی، تغییر نظام بارش و ... رخ خواهد داد.

دانشمندان اقدام عملی برای دستیابی به هدف ۱,۵ درجه را کاهش ۴۵ درصدی سطح انتشار گازهای کربنی تا ۲۰۳۰، نسبت به سطح آن در ۲۰۱۰ می‌دانند. اما به نظر می‌رسد هدف ۱,۵ درجه دیگر در سیاست‌گذاری‌ها وجود ندارد و رهبران کشورها همین حالا آن را کنار گذاشته‌اند.

در پیش‌نویس بیانیه نشست بیست‌و‌ششم نیز با اشاره به این واقعیت ابراز «نگرانی جدی» شده که با توجه به تعهدات فعلی، انتشار گازهای گلخانه‌ای تا ۲۰۳۰، ۱۳,۷ درصد افزایش خواهد یافت نه اینکه ۴۵ درصد کاهش یابد.

عدالت اقلیمی

مشکل دیگر پیش‌نویس‌ها عدم تأکید کافی بر «عدالت اقلیمی» است. کشورهای ثروتمند شمال جهان پس از انقلاب صنعتی تاریخاً مسئول بیشترین انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند و باید به کشورهای جنوب جهان که تحت استعمار آنها نیز قرار گرفته اند، برای مقابله با تغییرات اقلیمی کمک مالی کنند. کشورهای فرودست‌تر می‌گویند این تأمین مالی هنوز تضمین مورد نیاز اجرایی‌اش را در بیانیه نشست بیست‌و‌ششم ندارد.

متخصصان و فعالان محیط زیست انتقادهای شدیدی از نشست گلاسکو و شکست رهبران جهان برای دست یافتن به برنامه‌ای رادیکال جهت مقابله با وضعیت اضطراری اقلیمی کرده‌اند. به‌ویژه اینکه هدف‌های بلندمدت کاهش انتشار گاز کربن را هدف‌های کوتاه‌مدت کشورها پشتیبانی نمی‌کنند و نیز اینکه تمرکز بر اقتصاد کربن‌خنثی ــ یعنی تکیه بر جذب و زدودن کربن از جو با اتکا به تکنولوژی‌های هنوزابداع‌نشده به جای کاهش واقعی و به صفر رساندن واقعی انتشار گاز کربنی ــ باعث خواهد شد کشورها و شرکت‌های آلاینده به انتشار گاز کربنی ادامه دهند.