گسترش آلودگی هوا در ایران: ریه‌های پر از ریزگرد از سیستان و بلوچستان تا تهران

آلودگی ناشی از غلظت بالای ریزگردها در هوا در شرایطی به تهران سرایت کرده که استان‌های جنوبی و غربی ایران روزهای متوالی‌ست هوای آلوده تنفس می‌کنند. وضعیتی که در میان سکوت مقام‌های مسئول در پایتخت، همچنان پایدار است. به گفته علی سالاروند، مدیر کل سازمان حفاظت از محیط زیست لرستان این استان یکشنبه ۱۸ اردیبهشت وارد نوزدهمین روز آلوده خود شد. براساس اعلام سالاروند پنج شهر این استان شامل بروجرد، کوهدشت، الیگودرز، ازنا و رومشکان در وضعیت بسیار ناسالم و شهر دوردو در وضعیت خطرناک قرار دارد. آلودگی هوا سلامت ساکنان خرم‌آباد، دلفان، سلسله، پلدختر و چگنی را نیز که در وضعیت ناسالم قرار دارند، در معرض خطر قرار داده است. مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان میزان آلودگی را در روز شنبه دو تا پنج برابر حد مجاز اعلام کرد.

لرستان در ماه‌های گذشته بارها با خطر آلودگی هوا روبه‌رو بوده و شهروندان این استان در برخی از روزها هوایی تا ۱۰ برابر آلوده‌تر از حد مجاز را تنفس کرده‌اند.

وضعیت مشابهی در استان‌های سیستان و بلوچستان برقرار است که بادهای موسمی هفته‌هاست غلظت ریزگردها در هوا را به رقمی تا ۲۵ برابر حد مجاز رسانده است. استان‌های خوزستان، کرمانشاه و زنجان هم ریزگرد تنفس می‌کنند.

به‌رغم بارندگی در کرمانشاه و کاهش وضعیت اضطراری آلودگی هوا، این استان به تایید سازمان هواشناسی روز شنبه و یکشنبه هم با توده گرد و غبار مواجه بود. غلامرضا شهبازی مدیرکل مدیریت بحران استانداری کرمانشاه هفته گذشته از بحران آلودگی هوا در شهرهای قصرشیرین، سرپل ذهاب، گیلانغرب، پاوه، ثلاث باباجانی، جوانرود، دالاهو، اسلام آبادغرب و شهر کرمانشاه خبر داده بود.

خوزستان نفس نمی‌کشد

توده گرد و غبار آلودگی هوا در خوزستان را هم تشدید کرده است. سامانه پایش کیفی هوای کشور روز یکشنبه شاخص هوای ۹ شهر خوزستان را در پی ورود این توده در شرایط خطرناک اعلام کرد. برمبنای اعلام این سامانه، شهرهای اندیمشک، اهواز، بندر امام، بهبهان، رامشیر، شادگان، شوشتر، ماهشهر و مسجد سلیمان در شرایط خطرناک قراردارند و هوای آبادان و حمیدیه نیز به ترتیب بسیار ناسالم و ناسالم برای همه گروه‌ها گزارش شده است. ساکنان خوزستان هوایی را به اجبار به ریه‌های خود می‌فرستند که غلظت گرد و غبار در آن به ۲۷۵ تا ۸۰۱ میکروگرم در متر مکعب رسیده است. در حالی‌که حد مجاز گرد و غبار در هوا ۱۵۰ میکروگرم بر مترمکعب است.

یکشنبه هفته گذشته، ۱۱ اردیبهشت نیز توده وارد خوزستان شد و تعطیلی ادارات، مدارس و دانشگاه‌های خوزستان را در روز دوشنبه، ۱۲ اردیبهشت به دنبال داشت.

در آبادان هم توده گرد و غباری که گفته می‌شود از کشور عراق وارد شده میزان آلودگی را به ۲۵ برابر حد مجاز رساند. در همین رابطه نادر نقیبی، رئیس مرکز فوریت‌های پیش بیمارستانی دانشگاه علوم پزشکی آبادان از مراجعه صدها نفر به بیمارستان‌ها خبر داد. به گفته او تنها در دو روز ۳۶۵ نفر در جنوب غرب خوزستان با علائم حاد تنفسی به مراکز درمانی این دانشگاه مراجعه کرده‌اند. از این تعداد ۲۱ نفر بستری شده‌اند.

به گفته او در خرمشهر هم آلودگی هوا به مراجعه ۱۱۷ نفر به بیمارستان ولیعصر و بستری شدن چهار بیمار منجر شده است.

مجید ناصری نژاد، نماینده شادگان در مجلس شورای اسلامی روز یکشنبه به سکوت درباره آلودگی هوای خوزستان اعتراض کرد. او در تذکر شفاهی نسبت به گرانی در جلسه علنی گفت:

جان مردم به لبشان رسیده است، باید جلوی این وضعیت گرفته شود. ریزگردها نفس مردم خوزستان را بریده است و هیچ مسئولی پاسخگو نیست، گویا مسئولان خوابند اما مردم درگیر بیماری شده اند.

تذکر نماینده شادگان به ریزگردها و آلودگی در حالی صورت گرفت که مردمی که در خوزستان ماه‌هاست به صورت متناوب با ریزگردها و آلودگی هوا درگیرند، در روزهای گذشته در اعتراض به گرانی نان به خیابان آمده‌اند. گروه‌های حقوق بشری از سرکوب گسترده و دستگیری معترضان خبر داده‌اند. سرکوبی که همانند اعتراض‌های پیشین با اختلال شدید در اینترنت و جو سنگین امنیتی همراه بوده است.

مسئولان دیرفهم!

علاوه بر استان‌های جنوبی و غربی، زنجان نیز با آلودگی هوا روبه‌روست. به گفته الناز هاشمی، کارشناس بررسی آلودگی هوا و تغییر اقلیم اداره‌کل حفاظت محیط‌ زیست استان زنجان، شهرهای این استان در روزهای گذشته هوای «بسیار ناسالم» را تجربه کرده‌اند به طرزی که با وجود بارندگی پراکنده اغلب افراد سالم و کودکان حتی در منازل مسکونی خود با سوزش گلو مواجه بودند.

در اصفهان نیز کیفیت هوا روز یکشنبه در برخی از مناطق این شهر برای گروه‌های حساس ناسالم اعلام شد و در برخی از مناطق به شاخص ناسالم برای همه گروه‌ها رسید.

در پایتخت نیز بر اساس آخرین اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، کیفیت هوا در شرایط بسیار ناسالم و بنفش (بین ۲۰۱ تا ۳۰۰) قرار گرفت. میانگین کیفیت هوای تهران طی روزهای شنبه تا یکشنبه ۱۵۳ و ناسالم برای همه گروه‌ها اعلام شده است. آلودگی هوا در میان آن‌چه بلاتکلیفی و واکنش کند مسئولان ستاد آلودگی هوا خوانده شد در نهایت مدارس را تعطیل کرد. در این میان جعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران سازمان محیط زیست را مسئول «پیش‌بینی آلودگی» خواند و گفت:‌ «وقتی می‌توانیم آلودگی هوا را براساس مدل‌های علمی پیش‌بینی کنیم باید تصمیم به موقع بگیریم. ستادی تحت عنوان ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت مبارزه با گرد و غبار داریم؛ اما عکس‌العمل و گزارش روشنی از این ستاد نداریم و بهتر است محیط زیست سکوت نکند و در هفته سلامت، عکس‌العملی مناسب در خصوص آلودگی هوا و ریزگردها نشان دهد.»

آلودگی‌هوا به‌واسطه غلظت بالای ریزگردها دلایل فراوانی دارد. مقام‌های مسئول در ایران در توجیه بی‌عملی خود نسبت به تهدید سلامت شهروندان به خاطر آلودگی و سلب مسئولیت از نقششان در فجایع محیط زیستی، منشاء ریزگردها را کشورهای همسایه عنوان می‌کنند و می‌گویند کنترل آلودگی از دست آن‌ها خارج است. همزمان اما بسیاری از کارشناسان معتقدند آلودگی ریزگردها حداقل به همان نسبت منشاء داخلی دارد و نتیجه مستقیم سیاست‌های جمهوری اسلامی درباره مسئله آب و خاک است.

منوچهر گرجی، رئیس انجمن علوم خاک ایران پیش از این ضمن ابراز نگرانی درباره وضعیت فرسایش خاک در ایران گفته بود:

به گفته محمدابراهیم رئیسی، دبیر مالی و اقتصادی کمیته ملی سدهای بزرگ، ریزگردها علاوه بر تهدید سلامت انسان‌ها، «سالانه یک میلیارد دلار به بخش کشاورزی ایران خسارت وارد می‌کنند که اگر این ارقام به‌روزرسانی شود به حدود ۱,۶ میلیارد دلار در سال می‌رسد».