گوترش: یا در نشست اقلیمی مصر پیمانی تاریخی امضا خواهد شد یا محکوم‌ایم به نابودی

آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل در گفت‌و‌گویی با روزنامه بریتانیایی «گاردین» هشدار داد که در بیست و هفتمین نشست اقلیمی (کاپ ۲۷) در مصر یا کشورهای ثروتمند با کشورهای فقیر پیمانی تاریخی امضا خواهند کرد یا بشریت محکوم به نابودی است.

کاپ ۲۷ ششم نوامبر در شرم الشیخ مصر برگزار خواهد شد و در شرایطی که پیامدهای تغییرات اقلیمی زودتر از پیش‌بینی‌ها حتی دانشمندان را شگفت‌زده کرده،‌ فعالان و دوستداران محیط زیست خواهان تغییرهای ریشه‌ای و سیستمی برای مقابله با آن هستند.

اما چهار مشکل بزرگ همین‌حالا بر سر چشم‌داشت هیچ برونداد مثبتی از این نشست وجود دارد:‌ یکم، سبزشویی صاحبان قدرت و سرمایه که برای حفظ وضعیت خود از تغییرهای ریشه‌ای مورد نیاز رویگردان‌اند؛ دوم، مکان برگزاری نشست، مصر، که کارنامه حقوق بشری وخیم دیکتاتوری نظامی عبدالفتاح السیسی در مصر باعث شده بسیاری از فعالان همین حالا نشست را به عنوان «سبزشویی دولت پلیسی» بایکوت کنند؛ سوم، شکاف فزاینده بین کشورهای ثروتمندتر ــ موسوم به شمال جهانی ــ با کشورهای فرودست‌تر ــ موسوم به جنوب جهانی؛ و چهارم، تنش‌های ژئوپولتیک شدید که جنگ اوکراین و پرونده هسته‌ای ایران و تنش‌ها حول تایوان تنها نمونه‌های عمده‌تر آنها هستند.

دبیرکل سازمان ملل اما هشدار می‌دهد که هیچ چیز نباید مانع یک پیمان تاریخی شود:

کشورهای ثروتمندتر در نشست پیش رو باید به وعده کمک‌های مالی به کشورهای فقیرتر تحقق بخشند. اما بسیاری نسبت به تحقق این هدف‌ها مشکوکند.

کشورهای ثروتمندتر که به لحاظ تاریخی نقش بیشتری در انتشار گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین داشته‌اند، وعده کمک مالی داده‌اند. این وعده از ۲۰۰۹ داده شده و کشورهای توسعه‌یافته گفته بودند سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار برای کشورهای آسیب‌پذیر کمک مالی گرد خواهند آورد. این وعده اما تا کنون عملی نشده است.

به علاوه، با وجود این‌که دانشمندان پنل تغییرات اقلیمی سازمان ملل بارها گفته‌اند که برای محدود ماندن گرمایش زمین تا سطح ۱,۵ درجه نسبت به پیش از انقلاب صنعتی، باید تا ۲۰۳۰ معادل ۴۵ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح جهان کاسته شود، تحقق این هدف به دلیل سیاست‌های دولت‌ها و شرکت‌های عظیم چندملیتی هنوز بعید به نظر می‌رسد.

به گفته گوترش، کشورهای شمال جهان هنوز نتوانسته اند کاهش قابل قبولی در انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام دهند.

وعده‌ها و ناکامی‌های گوترش

گوترش به گاردین می‌گوید: «سیاست‌های فعلی مطلقاً فاجعه‌بار خواهند بود.» . تأکید دارد که از تندی و آخرالزمانی بودن ادبیات‌اش در قبال تغییرات اقلیمی کوتاه نخواهد آمد.

گوترش در سال‌های گذشته بارها نسبت به تغییرات اقلیمی با الفاظی همچون «خودکشی دسته‌جمعی» هشدار داده است و او را به اتخاذ زبانی بیش از حد هشدارآمیز متهم کرده اند.

اما اگر انتشار گازهای گلخانه‌ای با روند فعلی پیش برود و جهان از سطح ۱,۵ درجه افزایش دما بگذرد، پیامدهای وخیم تغییرات اقلیمی در زمان حیات اغلب ما ساکنان زمین هویدا خواهد شد و برخی همین حالا نمایان شده‌اند: خشکسالی، قحطی، مهاجرت‌های اقلیمی انبوه، بیابان‌زایی،‌ پدیده‌های اقلیمی حاد،‌ سیل، خسارت‌های اقتصادی، آتش‌سوزی‌های طبیعی گسترده و بسیاری موارد دیگر که به گفته سازمان ملل به «آپارتاید اقلیمی» ختم خواهد شد.

هم اکنون غلظت دی‌اکسید کربن با رسیدن به ۴۲۱ بخش در میلیون (ppm) به بیش از یک و نیم برابر غلظت آن پیش از انقلاب صنعتی رسیده است.

این غلظت بالای دی‌اکسید کربن نشان می‌دهد که سیاره زمین در حال ورود به حالتی پیش‌بینی‌ناپذیر است؛ حالتی که بسیار پیش از راه رفتن نخستین انسان بر آن وجود داشته است. تنها زمانی که میزان دی‌اکسیدکربن چنین در جو زمین بالا بوده،‌ ۴,۱ میلیون سال قبل است،‌ وقتی غلظت آن به حدود ۴۰۰ ppm رسیده بود. نام آن دوران پلیوسن است و جهان آن زمان بسیار متفاوت از جهان معاصر ما. در آن زمان قطب شمال پوشیده از جنگل بود و سطح آب دریاها پنج تا ۲۵ متر بالاتر از اکنون.

دبیرکل سازمان ملل در گفت‌و‌گو با گاردین وعده داد که همراه با دولت مصر برای دستیابی به مجموعه‌ای از هدف‌های اقلیمی که نشانی از سازشکاری نداشته باشند، تلاش خواهد کرد. اما توضیح نداد که با مشکل بایکوت این نشست از سوی بسیاری از فعالان سرشناس چه خواهد کرد.

مصر میزبان بیست‌و‌هفتمین نشست سازمان ملل درباره تغییرات اقلیمی است اما به دلیل سرکوب شدید منتقدان و فعالان، از جمله فعالان زیست‌محیطی،‌ هدف انتقادهای سازمان‌های حقوق بشری و محیط زیستی است.

در روزهای اخیر،‌ دست‌کم ۶۷ کنش‌گر در قاهره و دیگر شهرها بازداشت شده‌اند. همچنین آژیت راجاگوپال فعال هندی محیط زیست که برای راهپیمایی ۸ روزه از قاهره به شرم‌الشیخ ــ محل برگزاری کاپ ۲۷ ــ جهت آگاهی‌رسانی درباره گرمایش زمین به مصر رفته بود،‌ به دست نیروهای امنیتی مصر بازداشت شد. او را دوشنبه عصر نهم آبان پس از یک روز آزاد کردند اما بازداشت این کنش‌گر نشان می‌دهد که دیکتاتوری نظامی عبدالفتاح السیسی تا چه اندازه نسبت به هر نوع کنش‌گری خصمانه عمل می‌کند.

حکومت السیسی در یک دهه اخیر بیش از ۶۰ هزار تن از جمله فعالان سیاسی و حقوق بشر و محیط زیست را به زندان انداخته است. علاء عبدالفتاح که یکی از این زندانیان سیاسی است،‌ اکنون در هفتمین ماه اعتصاب غذا به سر می‌برد و از یکشنبه همزمان با اغاز نشست با امتناع از نوشیدن آب، اعتصاب غذای خشک را آغاز خواهد کرد.

نوآمی کلاین،‌ نویسنده و مستندساز چپ‌گرا و کنش‌گر سرشناس محیط زیست در مقاله‌ای ۱۸ اکتبر ۲۰۲۲ نوشت که اجلاس اقلیمی سازمان ملل در مصر، در واقع «سبزشویی از یک دولت پلیسی» است.

هفته پیش ائتلافی حقوق بشری بیانیه‌ای خطاب به مقام‌های مصری صادر کرد و از آنها خواست زندانیان سیاسی را آزاد کنند و فضای مدنی را بگشایند. عفو بین‌الملل، شبکه اقدام اقلیمی،‌ گرتا تونبرگ (که گفته در نشست مصر شرکت نمی‌کند) و بسیاری کنش‌گران و سازمان‌های حامی محیط زیست و حقوق بشر از امضاکنندگان این بیانیه هستند.