پیام "پاکسازی" خامنه‌ای: چگونه می‌خواهند رستگار شوند؟

علی خامنه‌ای در سخنرانی ۱۹ دی بار دیگر به گذشته‌ی جریان اسلام‌گرا در انقلاب ضدسلطنتی ۵۷ پرداخت و در همان حال که از گفتار ضدامپریالیستی دفاع می‌کرد، به چپ‌ها هجوم برد و دست آخر، تمام معترضان انقلابِ ژینا را به «خیانت» متهم کرد. اما مثل همیشه، متن تکراری حرف‌های او در برابر پیرامتن‌های حاشیه‌ی آن چندان اهمیتی نداشت.

پیرامتن (پاراتکست) یعنی همه‌ی آن عنصرهای خارج از متن اصلی که نقش مهمی در تفسیر متن و مشخص‌کردن حدود و ثغور این تفسیر دارند و بدون آنها، محتوای صرف امر گفته‌شده را نمی‌توان درست معنا کرد.

قدرت به طور کلی با شکلی از تئاتری‌بودن گره می‌خورد، و در حکومت الاهیاتی ولی مطلق فقیه که حاکم‌اش را مقدس می‌نمایانند، این رابطه شکل اغراق‌شده‌ای دارد: تمام دم و دستگاه تیاتری حکومت برای متعالی جلوه دادن جایگاه ولی فقیه‌اش به کار می‌افتد؛ اینکه چه کسی روی صندلی می‌نشیند و چه کسی روی زمین معنادار است؛ اینکه چه کسی در صف اول نمازهای جماعت‌شان است و اینکه چه کسی از صف‌های سوم و چهارم سرک می‌کشد تا چشم‌های نظام حضورش را ببیند؛ اینکه چه کسی در برابر چه کسی خم می‌شود؛ ماکت مقوایی خمینی و حرم پرزرق و برقش؛ و ...

یکی از پیرامتن‌های آشکار سخنرانی‌های خامنه‌ای آیه‌های قرآن‌ است در پشت سرش. در این سخنرانی هم بخشی معنادار از آیه‌ ۲۰۰ سوره آل عمران پشت سرش بود: «یا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ».

فولادوند این آیه را چنین به فارسی برگردانده: «اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد صبر كنيد و ايستادگى ورزيد و مرزها را نگهبانى كنيد و از خدا پروا نماييد اميد است كه رستگار شويد». ترجمه قمشه‌ای از این قرار است: «ای اهل ایمان، (در کار دین) صبور باشید و یکدیگر را به صبر و مقاومت سفارش کنید و مهیّا و مراقب کار دشمن بوده و خداترس باشید، باشد که فیروز و رستگار گردید.»

کلمه‌های کلیدی این آیه «صابروا» و «رابطوا» هستند. در تفسیر محسن قرائتی، روحانی حکومتی از این آیه، درباره این دو کلمه آمده:

تفسیر اثنی عشری صابروا را بردباری «در تحمل شدائد با دشمنان دین و شیطان و نفس اماره» تفسیر می‌کند و رابطوا را هم «آماده باشید برای مقاتله» معنا کرده است.

تفسیر قرشی رابطوا را چنین معنا می‌کند: «همه با هم ربط داشته باشيد (همبستگى و هماهنگى به وجود آوريد)».

ترجمه انگلیسی آیه شاید برای فهمیدن رابطوا از همه روشن‌تر باشد:

O you who have faith! Be patient, stand firm, and close [your] ranks, and be wary of Allah so that you may be felicitous.

Close your ranks یعنی تصفیه کردن و پاکسازی در میان خودی‌ها برای اتحاد و انسجام بیشتر تا در نبرد با دشمن پایداری بیشتری داشته باشی.

حدیث‌هایی که درباره این آیه نقل شده، مشخص می‌کند که مهم‌ترین دشمن اشاره‌شده در آن «دشمن خودی» است. از هر دوِ زین‌العابدین و باقر، امامان چهارم و پنجم شیعیان نقل شده که این آیه درباره اهل بیت پیامبر اسلام است و «از اين به بعد دشمنى كه بايد از او خويشتن را محفوظ بداريم جز از نسل او نمی‌تواند باشد.»

چگونه می‌خواهند رستگار شوند؟

حالا پرسش به این سوال از منظر رهبر جمهوری اسلامی مشخص است: باید دست به پاکسازی در میان خودی‌های برجای‌مانده در رژیم زد تا در نبرد فعلی با «دشمن» رهبری و نظام‌اش قوت بیشتری داشته باشند.

در واقع خامنه‌ای در بخشی از صحبت‌هایش درباره حسین، امام سوم شیعیان به این مسأله اشاره کرد و گفت آن توابانی که پس از کشته شدن حسین دست به خونخواهی زدند، دیگر دیر دست به کار شده بودند و اگر به خطا و سهل‌انگاری گرفتار نبودند، باید همان روزهای ابتدایی محرم به دفاع از حسین می‌پرداختند و در جنگ با او همرزم می‌شدند.

بر خلاف کسانی که این سخنان را نشانه‌ی تنها ماندن خامنه‌ای دانستند، باید سخنان دیکتاتور را خطابی به خودی‌های کم‌کاری دانست که دیگر در محافظت از ولی فقیه دیر کرده اند و بهتر است بنا به توصیه «رابطوا» کنار گذاشته شوند. دیگر خودی‌ها هم باید بنا به توصیه «صابروا» به یکدیگر دلگرمی بدهند و در گذر از این جدی‌ترین بحران حاکمیتی جمهوری اسلامی به هم یاری برسانند.

طبقه‌ای از الیت رانت‌خوار بر رژیم جمهوری اسلامی حکمرانی می‌کنند و می‌دانند منافع طبقاتی آنها در گروی باقی ماندن این شکل از حکمرانی است. خامنه‌ای به آنها هشدار داده که یا همین حالا از سرکوب و کشتار به صورت تمام‌قد دفاع کنید یا تیغه‌های تیز حذف نه فقط مخالفان و معترضان و منتقدان، که آنها را نیز هدف قرار خواهد داد.

نشانه‌ی واقعی این نظرگاه را باید در برکناری حسین اشتری فرمانده نیروی انتظامی دو سال پیش از پایان دوره ۱۰ ساله‌اش، و بازگرداندن احمد رادان، فرمانده جنایتکار دانست. رادان آغازگر طرح گشت ارشاد بود و با طرح موسوم به «اراذل و اوباش»، به جنگ با بخشی از فرودستان شهری رفت: از یک سو جنگ با زنان برای تثبیت آپارتاید جنسیتی، و از سوی دیگر جنگ با فرودستان برای تثبیت برتری طبقاتی ــ دو بخش مهم کارنامه فرمانده‌ای نظامی که علی خامنه‌ای برای مقابله با انقلاب ژینا به او چشم دوخته است. رادان هم در جریان سرکوب جنبش سبز و به بار آوردن فاجعه کهریزک کارآمدی خونین‌اش را به ولی فقیه نشان داده است.

پس طرح دیکتاتور برای رستگاری خود و حامیانش از این قرار است: پاکسازی و یکدست‌سازی در میان خودی‌هایی که پیش از این هم قرار بود با آمدن ابراهیم رئیسی یکدست شوند؛ و سپس تشدید هر چه بیشتر «مقاتله»، سرکوب و خشونت، همزمان با دلگرمی دادن به یکدیگر که این نیز بگذرد.

جای امید برای ما؟

روند انقلاب ژینا و گستردگی و ریشه‌ای بودن مخالفت با رژیم جمهوری اسلامی و حالا سخنان خامنه‌ای به ما نشان می‌دهد که تنها هسته سخت قدرت در آن رژیم در برابر ما باقی مانده است. این سخن بدان معنا نیست که رژیم به زودی فروخواهد پاشید یا هم‌اکنون خود را در نقطه ضعف تصور می‌کند. اما این نوید را می‌دهد که گسست بین مردم و حکومت فعلی، گسستی پرناشدنی است.