سیل در سیستان و بلوچستان؛ همبستگی و حس هم‌سرنوشتی

بارش رگباری باران و سیلی که در سیستان و بلوچستان به راه انداخته، زندگی اجتماعی مردم این استان را با مشکلاتی جدی روبرو کرده است. نظام تبعیض‌آلود تأمین زیرساخت‌ها و تقسیم نابرابر امکانات زندگی در کشور، اجازه رسیدگی به موقع به مشکلات مردم این منطقه از جانب دولت را نمی‌دهد، حتی اگر هیئتی خیرخواه و با نیت‌های خوب هم تصمیم بگیرند به داد مردم منطقه برسند. در چنین شرایطی این جمعیت‌های مردمی‌اند که اغلب با تحریک احساس هم‌سرنوشتی که مشوق همبستگی اجتماعی است، به داد هم‌نوعانشان می‌شتابند. ابتکار عمل در چنین زمینه‌ای، در دستان گروه‌هایی مدنی است که به یاری هم‌نوعانشان می‌شتابند.

مصیبت و تحریک همبستگی

خسارت‌های سیل طی هفته گذشته در سیستان و بلوچستان بسیاری از شهروندان در گوشه و کنار ایران را برای کمک به آن‌ها بسیج کرده است. خبرها و تصویرهای مردم مصیبت‌زده دست به دست می‌چرخد و احساسات نوع‌دوستانه را تحریک می‌کند. این احساسات اما در خلأ نمی‌توانند عمل کنند و منجر به کنش و دخالتی در وضعیت شوند. بلکه بستری که چنین احساساتی در آن می‌جوشد، در مسیری که طی می‌کنند تعیین‌کننده است.

شهر مریوان و گروه‌ها و جمعیت‌های مدنی آن، دارای تجربه و سابقه‌ای ارزشمند در این زمینه هستند. تجربه حضور چندین ماهه افراد و گروه‌های همیاری این شهر در زلزله سال ۹۶ کرمانشاه یا زلزله سال گذشته خوی، هنوز در خاطره‌ها باقی مانده است. در زلزله ازگله کرمانشاه، انجمن چیای سبز مریوان بود که کمک‌های پراکنده تمایلات نوع‌دوستانه در این شهر را سازمان داد و به یک میانجی موفق در این زمینه تبدیل شد. برخی از گروه‌هایی که زیر نظر این انجمن فعالیت می‌کردند بیشتر از ۶ ماه در کرمانشاه ماندند و در حد توان خدمات‌رسانی کردند.

بر شانه‌های تجربه کنش جمعی

این اقدامات و تجربه‌های مشابه دیگر اکنون به یاری دیگر گروه‌های اجتماعی در این شهر آمده است. این بار اما نه برای کمک به مردم استانی هم‌جوار و هم‌زبان، بلکه برای یاری رساندن به مردم سیل‌زده بلوچستان. مردمی که بیشتر از هر استان دیگری احساس هم‌سرنوشتی با آن‌ها در کردستان موج می‌زند. سوخت‌بران بلوچستان و کولبران کردستان گویی از یک درد می‌نالند. نتیجه تبعیض در مرزهای شرقی و غربی کشور، تقویت همین احساس نزدیکی بوده است. همراه با سرکوب هر دو گروه اتنیکی در آن‌ها که اتفاقا از لحاظ مذهبی هم متمایز از مرکز و مذهب رسمی‌اش هستند.

تاکنون بر مبنای آمارهای رسمی، خسارتی معادل ۲ هزار میلیارد تومان برای مناطق سیل‌زده بلوچستان برآورد شده است. ۱۹ هزار هکتار از زمین‌های استان زیر تأثیر سیل رفته است. ۸۰۰ خانه مسکونی آسیب دیده‌اند که ۳۰۰ واحد از آن‌ها باید از نو ساخته شوند. زیرساختهای اصلی زندگی اجتماعی همچون آب، برق و گاز و جاده‌ها هم در اغلب روستاها قطع شده‌اند.

احساسات معطوف به دخالت

خسارت به اهالی در شرق کشور، مردم یک شهر را در غرب کشور به تکاپو انداخته است. سازمان انجمن‌های مدنی مریوان همراه با اتحادیه ماموستایان مریوان و اورامان، در این چند روز در جمع‌آوری و سامان دادن کمک‌های مردمی پیشتاز بوده‌اند. این انجمن‌ها در بیانه‌ای با عنوان «یک دل از کردستان تا بلوچستان» اعلام کرده‌اند مسیر بسیار طولانی مریوان تا بلوچستان و مشورت با مردم بومی منطقه سیستان آن‌ها را به این نتیجه رسانده که کمک‌های نقدی را جایگزین جمع‌آوری و ارسال کمک‌های دیگر کنند. گفته شده این کمک‌های نقدی برای خریداری ماشین‌آلاتی جهت پاکسازی راه‌ها و مسیرهای دسترسی به مناطق زیر سیل خرج می‌شود. این کمک‌ها به میانجی موسسه خیریه محسنین در مسجد مکی بلوچستان جابجا می‌شود.

اما در کنار این ده‌ها مرکز دیگر هم که توسط بازاریان و برخی چهره‌های شناخته‌شده محلی برای جمع‌آوری کمک برپا شده‌اند. در برخی روستاها هم محل‌های خاصی برای تحویل کمک‌های مردمی راه‌اندازی شده است.

مشاهده انبارهای این مرکزهای جمع‌آوری نشان می‌دهد که طی این چند روز، حجم بزرگی از انواع وسایل فراهم آمده است، از لباس و کفش گرفته تا انواع مواد غذایی و وسائل دیگر.

نمایندگان این مراکز با توجه به نیازسنجی مردم سیل‌زده، وسائل موردنیاز فعلی را به عموم مردم اعلام می‌کنند. تاکنون برآورد شده که در حدود سه کانتینر بار تنها از شهر مریوان برای ارسال آماده شده و قرار است طی چند روز آینده هم جمع‌آوری کمک‌ها همچنان ادامه داشته باشد.

گروه «آفرودسواران» شهر مریوان هم برای رساندن کمک‌های مردمی به سیستان اعلام آمادگی کرده‌اند و در اطراف مراکز جمع‌اوری کمک‌های مردمی حضوری فعال دارند. ک

انون جمع‌آوری کمک‌ها در محدوده میدان استادیوم تا میدان بیسارانی متمرکز شده‌اند. هر کدام اکنون انبارهایی پر از وسیله دارند. نام این موج از همیاری را کمپین «زاگرس» گذاشته‌اند. یعنی پیامی از جنس همدلی از «زاگرس» به بلوچستان.

تکاپوی انجمن‌های مردمی مریوان و دیگر نقاط کردستان نشانه‌ای است از احساس همدلی عمیقی که طی چندین دهه سرکوب و تبعیض در این دو منطقه به وجود آمده است. گروه‌هایی که به عنوان امانت‌دار کمک‌های مردمی فعالیت می‌کنند بر زمینه احساس هم‌سرنوشتی در زندگی سیاسی و اجتماعی است که وظیفه‌ی انسانی و مدنی خود را پیش می‌برند.