سازمان بین‌المللی مهاجرت: وضعیت پناهجویان افغانستانی‌ که از ایران اجباری اخراج می‌شوند نگران‌کننده است

از زمان به قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان، صدها هزار افغان مجبور به ترک کشورشان شده‌ و به پاکستان و ایران پناه برده‌اند. با این حال، طی دو سال اخیر تغییرات در سیاست‌های مهاجرتی پاکستان و ایران سبب شده که هزاران افغانستانی به‌اجبار از هر دو کشور به افغانستان بازگردانده شوند.

سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) سه‌شنبه ۱۶ ازدیبهشت / ۶ مه در گزارشی اعلام کرد که در ماه آوریل سال جاری میلادی روزانه به‌طور متوسط سه هزار مهاجر افغانستانی از طریق نقاط مرزی کلیدی در ولایت‌های ننگرهار و قندهار به‌شکل اجباری از پاکستان وارد افغانستان شدند که بیشتر آن‌ها زنان و کودکان بودند. این در حالی است که تا پیش از آن، روزانه به‌طور میانگین تنها ۱۰۰ نفر از این نقاط مرزی به افغانستان بازمی‌گشتند.

سازمان بین‌المللی مهاجرت وضعیت بازگشت‌کنندگان اجباری از ایران را نیز به‌ اندازه پاکستان نگران‌کننده خواند و گفت جمهوری اسلامی ایران بین ژانویه تا آوریل، بیش از ۲۶۵ هزار افغان فاقد مدارک را ثبت کرده که ۷۵ درصد آن‌ها به‌صورت اجباری بازگردانده شده‌اند.

اوگوچی دانیلز، معاون مدیرکل عملیات سازمان بین‌المللی مهاجرت، در این‌باره گفت:

دنیلز افزود:

بیش از ۴۸ هزار افغانستانی که به‌اجبار به کشور خود بازگشته‌اند، در مراکز پذیرش و دو مرکز ترانزیت تحت مدیریت سازمان بین‌المللی مهاجرت، حمایت‌های حیاتی دریافت می‌کنند. این سازمان و شرکایش پس از غربالگری اولیه، غذا، سرپناه موقت، حمل‌ونقل، خدمات بهداشتی و حمایت‌های روانی‌ ـ اجتماعی، به‌ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر، در اختیار افغان‌های بازگشته قرار می‌دهند.

این سازمان درخواست کمک مالی کرده است تا بتواند به حدود ۱۱۰ هزار پناهنده افغانستانی که از پاکستان بازگشته‌اند، امدادرسانی کند.

در شرایط کنونیِ کشور افغانستان، جذب شمار رو به افزایش بازگشت‌کنندگان دشوار است زیرا به‌گفته سازمان بین‌المللی مهاجرت، جامعه میزبان تحت فشار منابع محدود و زیرساخت‌های ضعیف قرار دارد. کاهش شدید بودجه این دشواری‌ها را تشدید کرده و با افزایش ورود بازگشت‌کنندگان اجباری، سامانه‌های محلی تحت فشار شدید قرار گرفته‌اند؛ تا جایی که دسترسی به خدمات ضروری، هم بازگشت‌کنندگان و هم مردم افغانستان را تهدید می‌کند.

به‌گفته دنیلز بدون «بودجه فوری بیشتر، تلاش‌ها برای پاسخگویی به تقاضای روزافزون و حمایت از بازگشت‌کنندگان آسیب‌پذیر و جوامع میزبان، همچنان به‌شدت محدود خواهد بود».

سازمان بین‌المللی مهاجرت هفته گذشته در گزارش دیگری گفته بود که از سال ۲۰۱۴ تاکنون، بیش از پنج‌هزار شهروند افغان در مسیرهای مهاجرت جان خود را از دست داده‌اند.

موج جدید اخراج مهاجران افغانستانی از ایران

به‌گزارش روزنامه «اطلاعات روز» افغانستان، در ماه‌های اخیر، دولت ایران روند اخراج مهاجران افغانستانی را تشدید کرده است. صدها نفر، از جمله کودکان و نوجوانان، از خیابان‌ها جمع‌آوری و به اردوگاه‌ها منتقل می‌شوند.

مهاجران افغان ابتدا باید از طریق سامانه آنلاین نوبت بگیرند و پس از مراجعه به مراکز تعیین‌شده، برای آن‌ها برگه خروج و ویزای بازگشت صادر می‌شود. براین اساس، مجردها ۱۵ روز و خانواده‌ها تا سه ماه فرصت ترک ایران را دارند.

پلیس ایران کودکان را نیز بازداشت و به اردوگاه‌ها منتقل می‌کند.

از سوی دیگر، اشتغال مهاجران افغانستانی در بخش‌های بهداشت و مواد غذایی در ایران ممنوع اعلام شده است و کارفرمایان ایرانی از پرداخت دستمزد معوقه آن‌ها خودداری می‌کنند.

مهاجران افغانستانی در فروش خانه یا پس‌گیری پول رهن نیز با مشکلاتی روبه‌رو هستند.

در این میان، پلیس ایران هم در مسیر اخراج مهاجران افغان، هزینه‌های غیرقانونی (تا چهار میلیون تومان به‌ازای هر نفر) دریافت می‌کند.

در همین حال گفته‌شده که پس از تعطیلات تابستانی، حضور دانش‌آموزان افغان در مدرسه‌های ایران ممنوع خواهد شد. خانواده‌ها نگران محرومیت دختران از آموزش هستند، زیرا در افغانستان نیز طالبان مانع تحصیل آن‌ها شده‌اند.

نظامیان دولت پیشین افغانستان هم از اخراج و بازگشت به کشورشان می‌ترسند، زیرا در صورت بازگشت، طالبان آن‌ها را اعدام یا زندانی می‌کنند.

این رویدادها در حالی رخ می‌دهند که بسیاری از مهاجران افغانستانی دهه‌ها در ایران زندگی کرده‌اند و اکنون با هیچ امکاناتی مجبور به بازگشت به افغانستان هستند.

وضعیت اقتصادی و امنیتی در افغانستان نگران‌کننده و آینده مهاجران و پناهجویانِ بازگشته مبهم است.

دولت ایران با سیاست‌های جدید، اخراج گسترده مهاجران افغانستانی را به پیش می‌برد. این اقدامات با مشکلات مالی مهاجران، نقض حقوق کودکان، و محرومیت آن‌ها از تحصیل همراه است.