آنچه درباره‌ی گفت‌وگوهای هسته‌ای قطعی است: ادامه خواهند یافت
گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران و آمریکا موضوع ثابت گمان‌ورزی است. دور چهارم گفت‌وگوها برگزار شده و دو طرف آن را مثبت خوانده‌اند. درباره‌ی مذاکرات، ورای گمان‌ورزی‌ها، چه می‌توان با قطعیت گفت؟
بخش سیاست
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و استیو ویتکاف، نماینده دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه ـ عکس از خبرگزاری فرانسه
یکشنبه، ۱۱ مه/۲۱ اردیبهشت: دور چهارم مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا در مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد. هر دو طرف آن مثبت ارزیابی کردند.
بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، اعلام کرد که دور چهارم مذاکرات «شامل ایده‌هایی مفید و خلاقانه بود که نشان‌دهنده تمایل مشترک برای دستیابی به توافقی محترمانه است.» به گفته‌ی او دور پنجم مذاکرات بلافاصله پس از مشورت دو هیئت مذاکره‌کننده با رهبرانشان برگزار خواهد شد.
مثل دورهای قبل جزئیات شکل برگزاری مذاکره و پروتوکل آن اعلام نشده است. بر سر این رازداری هر دو طرف توافق دارند. این رازداری خود می‌تواند به عنوان تعهد به ادامه دادن به مذاکره تعبیر شود.
آنچه قطعی است
در هفته‌های اخیر، چهار دور مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، تدارک آنها و چشم‌انداز رابطه، موضوع ثابت گمان‌ورزی رسانه‌ای بوده‌اند. آمریکا را در حال آماده‌سازی خود با همراهی اسرائیل برای حمله به مراکز هسته‌ای و نظامی ایران یا در آستانه‌ی آشتی کامل با جمهوری اسلامی تصویر کرده‌اند. گاهی اسرائیل همدست آمریکا و به نوعی حاضر در مذاکرات با نقشی اختلاف‌افکن و گاهی دور شده از آمریکا به سبب گرایش دولت ترامپ به آشتی معرفی شده است.
ورای گمان‌ورزی‌ها امور واقع (Facts) قرار دارند که در مورد مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا اکنون قطعی‌ترین‌شان این است:
مذاکره می‌کنند و می‌خواهند به مذاکره ادامه دهند.
هر چه لفظ مذاکره بیشتر به دهان دو طرف بیاید، هر چه بیشتر بر لزوم انجام آن تأکید کنند، و تا زمانی که پس از هر گفت‌وگو صحبت از دور بعدی مذاکره شود، از خطر جنگ کاسته می‌شود، البته به شرط عدم مداخله‌ی یک عامل به هم زننده‌ی وضعیت که به عنوان رخداد پیش‌بینی‌پذیر نیست.
موضوع‌ها
در کانون مذاکرات ایران و آمریکا موضوع برنامه‌ی هسته‌ای دولت ایران قرار دارد. موضوع‌های دیگری هم مطرح هستند که مهمترین آنها عبارت‌اند از:
- برنامه‌ی موشکی ایران،
- حمایت دولت ایران از گروه‌های ستیزنده با اسرائیل در منطقه،
- و از طرف ایران طبعا موضوع فشارهای تحریمی.
اینکه هر یک از این موضوع چگونه و با چه وزنی مطرح شود، تابع پیشرفت مبارزه درباره‌ی برنامه‌ی هسته‌ای است.
در مورد برنامه‌ی هسته‌ای تا کنون در اظهارات مقامات دو طرف به این دیدگاه‌ها (ایران/آمریکا) برمی‌خوریم:
۱. برنامه‌ی هسته‌ای ایران صلح آمیز است / ایران ثابت کند که برنامه‌ای هسته‌ایش صلح‌آمیز است.
۲. ایران حق دارد به غنی‌سازی اورانیوم ادامه دهد / ایران باید به این برنامه پایان دهد.
۳. دو طرف چند و چون غنی‌سازی اورانیوم را در دستور کار مذاکرات می‌گذارند.
نمایندگان دولت ایران تلاش کردند بحث را ببرند بر سر صلح‌آمیز بودن برنامه‌ی هسته‌ای. مقامات تهران در دوره‌‌ی اخیر مدام بر صلح‌آمیز بودن برنامه‌ی هسته‌ای تأکید کرده‌اند و مایل بودند خواست خود را پیش برند از زاویه‌ی اصل برائت (اصل بر بری بودن از اتهام است مگر دلیل روشنی در اثبات آن ارائه شود). آمریکا و امضاکنندگان اروپایی قرارداد برجام در عوض بر نفس غنی‌سازی به عنوان امری مشکوک می‌نگرند که تهران اجازه‌ی راستی‌آزمایی کامل درباره‌ی آن را نداده است.
درباره‌ی غنی‌سازی دو موضعِ باشد/نباشد در برابر هم قرار می‌گیرند. اینکه مذاکرات قطع نشده و قرار شده ادامه یابد، به احتمال بسیار حاکی از آن است که به جای بحث کلی و اصولی درباره‌ی غنی‌سازی بر آن‌اند درباره‌ی چند و چون آن صحبت کنند.
عامل‌های اصلی مؤثر
چند موضوع مختلف که ذهن کانون قدرت در واشنگتن را به خود مشغول می‌کند، جوی را می‌سازند که تغییرهای مثبت و منفی در آن می‌توانند بر روی مذاکره با ایران تأثیر بگذارند:
- جنگ اوکراین و مذاکره در باره‌ی آتش‌بس
- مناسبات آمریکا با کشورهای عربی ثروتمند و نگاه این کشورها به مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا
- موضوع غزه، و مرتبط با آن نیاز اسرائیل به برجسته کردن نقش ایران در نزاع برای پیشبرد سیاست‌های خود
- برنامه‌های عمومی ترامپ در زمینه‌ی تجارت خارجی و مناسبات بین‌المللی، به ویژه در رابطه با چین، روسیه و اتحادیه‌ی اروپا و نوع رابطه با ناتو که اگر با ایران جنگ درگیرد، نقش آن مهم می‌شود.
خبرهای اخیر در این محورها در مجموع منفی نیستند، و در موردهایی بوی تنش‌زدایی می‌دهند. این می‌تواند باعث شود که مذاکرات هسته‌ای کمتر به سمت قطبی شدن پیش رود و دست کم با آهنگ کنونی ادامه یابد. اما همچنانکه اشاره شد نباید به نقش تیرهای غیبی، یعنی حادثه‌های پیش‌بینی‌ناپذیر برهم‌زننده‌ی اوضاع بی‌توجه بود.
نظرها
نظری وجود ندارد.