پنهانکاری در مورد آلودگی محیط‌زیستی ناشی از انفجار بندر رجایی: نمی‌گویند چه چیزهایی منفجر شده است

در حالی که انفجار مرگبار اسکله رجایی در ششم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ جان بیش از ۷۰ نفر را گرفت و هزاران مجروح و میلیاردها تومان خسارت به‌جای گذاشت، به نظر می‌رسد هنوز ابعاد این فاجعه به صورت سازمان‌یافته پنهان نگاه داشته می‌شود.

با گذشت چند هفته از انفجار هنوز هیچ پاسخ شفافی از سوی مقام‌های مسئول درباره دلیل واقعی وقوع انفجار داده نشده است؛ اما گفته‌های شهرام فداکار، مدیرکل دفتر حفاظت از زیست‌بوم‌ها و سواحل دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، تصویری متفاوت از آنچه واقعا رخ داده ارائه می‌دهد: سوءمدیریت، بی‌توجهی به هشدارها و فقدان شفافیت در یکی از مهم‌ترین بنادر ایران.

فداکار در مصاحبه با خبرگزاری ایلنا در روز پنج‌شنبه ۲۵ اردیبهشت با اشاره به نگهداری مواد قابل اشتعال و انفجار در محوطه کانتینری، حادثه را نتیجه‌ی مستقیم عدم رعایت استانداردهای ایمنی، حمل و نقل و آموزش کارکنان دانست. او تصریح کرد که بارها درباره لزوم زون‌بندی ایمنی و آمادگی در مواقع اضطراری هشدار داده شده بود، اما متولیان امر این هشدارها را نادیده گرفتند.

به گفته او، آتش‌سوزی ناشی از انفجار به صدها کانتینر شامل مواد غذایی، پلاستیکی، شیمیایی و فلزات گسترش یافت. تنها بخشی از فاجعه شامل تبدیل ۸ هزار تن چای و ۸ هزار تن برنج به پسماند غیرقابل مصرف بود که به گفته او می‌تواند در صورت مدیریت نادرست، به یک بحران زیست‌محیطی ثانویه تبدیل شود.

مدیرکل دفتر حفاظت از زیست‌بوم‌ها و سواحل دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفت که نبود شفافیت در مورد نوع و ترکیب کالاهای انبارشده باعث اختلال در مدیریت بحران شد. او گفت: «نبود آمار دقیق و دسته‌بندی مواد موجود، بحران را پیچیده‌تر کرد.» این اظهارات در حالی بیان می‌شود که هنوز مقامات بندر و سازمان‌های مرتبط از اعلام دقیق ماهیت آنچه منفجر شده خودداری می‌کنند.

به گفته این مقام زیست‌محیطی، میزان آلودگی هوا پس از انفجار به‌طرز چشمگیری افزایش یافت و دود ناشی از آن تا شعاع ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر گسترش پیدا کرد. سنجش‌های رسمی نشان داده‌اند که شاخص ذرات معلق PM10 و PM2.5 پس از حادثه از حد مجاز عبور کرده‌اند. آلودگی خاک نیز به‌شدت افزایش یافته و دست‌کم ۳۶ هزار متر مکعب خاک آلوده شده که نیازمند پاکسازی تخصصی است.

نکته نگران‌کننده دیگر در سخنان فداکار، اشاره به آلودگی آب حاصل از عملیات اطفای حریق بود. او گفت که برای جلوگیری از ورود این پساب‌ها به دریا، کانال‌های زه‌کشی بسته شده‌اند، اما خطر همچنان باقی است.

با وجود این حجم از آسیب و هشدار، هنوز مقامات بندری و گمرک کشور حاضر به ارائه لیست کامل کالاهای منفجرشده نشده‌اند. فداکار آشکارا اشاره می‌کند که تعیین دقیق نوع کالاها برای مدیریت پساب‌ها و پسماندها حیاتی است و سازمان بنادر و دریانوردی و اداره گمرک موظف شدند لیست کالاها و اموال موجود را مشخص کنند «تا بتوانیم در کمیته محیط‌زیست تصمیم‌گیری کنیم که کدام مواد به پسماند تبدیل شده‌اند و برای آن‌ها تدابیر لازم اتخاذ شود».