«طالبان هم چندان بد نیستند»؛ روایت‌ شریل بنارد و زلمی خلیلزاد برای اخراج مهاجران افغانستانی

در پی اعلام وزارت امنیت داخلی آمریکا مبنی بر عدم تمدید وضعیت حمایت موقت (TPS) برای حدود ۸ هزار مهاجر افغان در آمریکا و تشدید روند اخراج مهاجران افغان از ایران و پاکستان، بحث‌های گسترده‌ای پیرامون امنیت، کرامت انسانی، و امکان‌پذیری بازگشت پناهجویان به افغانستان تحت حاکمیت طالبان بالا گرفته است.

در میان واکنش‌های شدید مخالف، شریل بنارد، پژوهشگر و نویسنده آمریکایی و همسر زلمی خلیلزاد، نماینده سابق آمریکا در مذاکرات با طالبان، در اظهاراتی جنجالی، تصویری متفاوت از وضعیت کنونی افغانستان تحت حاکمیت طالبان ارائه کرده است. او در مقاله‌ای که نشنال اینترست آن را منتشر کرده مدعی بهبود امنیت و رشد نسبی اقتصادی در افغانستان تحت کنترل طالبان شده و با پیش کشیدن «تناقضات رفتاری غرب با مسئله حقوق بشر»، برخی روایت‌های رایج درباره شرایط پس از سقوط جمهوری را به چالش کشیده است.

بنارد که به گفته خودش از سال ۲۰۰۳ به طور مداوم به افغانستان سفر کرده، معتقد است بازنمایی رسانه‌های غربی از وضعیت کنونی افغانستان یک‌جانبه و گزینشی است و افغان‌های مهاجر، به‌ویژه آنانی که از نزدیک با وضعیت امروز کشور آشنا نیستند، بیش از حد تحت تأثیر تصویرهای ناامیدکننده قرار گرفته‌اند.

اگر می‌خواهید به صورت خلاصه بدانید که شریل بنارد در مقاله‌ای که همسرش، زلمی خلیلزاد هم آن را در شبکه‌های اجتماعی بازنشر کرده چه نوشته، آن را به صورت خلاصه آورده‌ایم:

بنارد می‌گوید که افغانستان کنونی از نظر امنیتی، به‌مراتب باثبات‌تر از دوره جنگ، اشغال و حملات روزمره در دوران جمهوری است. کاهش چشمگیر انفجارها، حملات انتحاری و ناامنی‌های شهری یکی از دلایل این ادعاست.

او با اشاره به فعالیت‌های تجاری و اشتغال در برخی مناطق، می‌گوید که اقتصاد افغانستان، هرچند شکننده، اما نشانه‌هایی از بهبود و تثبیت دارد. به گفته او، برخلاف آنچه رایج است، زنان در بخش‌هایی از بازار کار همچنان فعال‌اند.

بنارد تأکید می‌کند که طالبان در پی سرمایه‌گذاری و به رسمیت شناخته‌شدن بین‌المللی است و بنابراین بازگشت‌کنندگان را تهدید نمی‌کند. او می‌گوید طالبان در تلاش است تصویری قابل‌قبول‌تر از خودش ارائه دهد.

به باور بنارد، شرایط زنان در دوران جمهوری نیز به‌هیچ‌وجه آرمانی نبود. او می‌گوید:

او به پدیده «مدارس خیالی» اشاره کرده و معتقد است آمار رسمی دولت پیشین درباره تحصیل دختران بزرگ‌نمایی‌شده و در مواردی ساختگی بوده است.

او می‌گوید در برخی ولایات، امکان تحصیل دختران فراتر از پایه ششم وجود دارد، هرچند این امر به سیاست‌های محلی و نگاه فرماندهان منطقه‌ای طالبان وابسته است.

شاید جنجالی‌ترین بخش سخنان بنارد، انتقاد او از رویکرد گزینشی غرب در موضوعات حقوق بشری باشد. او می‌گوید:

تبلیغات مهاجرستیزانه مشابه ایران، پاکستان و اروپا

آمریکا تنها دولتی نیست که به دنبال روایت‌سازی برای توجیه اخراج مهاجران افغان است. روز دوشنبه ۲۹ اردیبهشت/ ۱۹ مه چهارمین مجمع بشردوستانه اروپا برای افغانستان در بروکسل آغاز به کار کرد تا «راه‌حل‌های پایدار» برای «مشکل مهاجرت افغانستانی‌ها» بیابد. در مرکز این نشست‌‌های اروپایی همان روایتی تکرار می‌شود که بنارد در مقاله خود مطرح کرده است: طالبان هیولا نیست و افغانستان امن و باثبات است.

همزمان، موجی از فشارها و برخوردهای امنیتی علیه مهاجران افغانستانی هم در کشورهای همسایه افغانستان، به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران، شدت گرفته است. در قلب روایت پاکستانی و ایرانی از مهاجران افغان هم علاوه بر برجسته‌کردن تهدیدهای امنیتی جمعیت مهاجر افغان، به بهبود وضع افغانستان تحت حاکمیت طالبان اشاره می‌شود.

وضع افغانستان عالی است!

به باور بنارد، برخلاف دوره جمهوری، که خشونت روزانه جان ده‌ها غیرنظامی را می‌گرفت، افغانستان امروز از نظر امنیتی در بهترین وضعیت دو دهه اخیر قرار دارد.

او به نقل از گزارش‌های بی‌بی‌سی در سال ۲۰۱۹ یادآور می‌شود که در آن زمان روزانه به‌طور متوسط ۷۸ تن در «وقایع امنیتی» کشته می‌شدند؛ رقمی که اکنون به‌شدت کاهش یافته است.

از دید او، پایان جنگ داخلی و استقرار قدرت مرکزی(یعنی طالبان) موجب بازگشت بیش از ۱.۴ میلیون آواره داخلی به مناطق سکونتشان شده و مسیرهای مسدودشده دوباره برای تجارت و سفر باز شده‌اند.

امروز در کابل می‌توان بدون بالگرد از فرودگاه به شهر رفت، برخلاف دوران اشغال که حتی دیپلمات‌های آمریکایی هم نمی‌توانستند زمینی تردد کنند.

بنارد معتقد است برخلاف تصویر رسانه‌ای رایج، اقتصاد افغانستان در مسیر رشد است، حتی در شرایطی که منابع مالی آن در بانک‌های خارجی مسدود شده و از نظام بانکی جهانی کنار گذاشته شده است.

او با استناد به گزارش بانک جهانی می‌نویسد که تولید ناخالص ملی افغانستان در سال ۲۰۲۴ رشد ۲.۵ درصدی داشته و این در حالی است که کشور از خروج متخصصان، فقر سرمایه‌گذاری، و فشار تحریم‌ها رنج می‌برد.

زنان، آموزش و واقعیت‌های مغفول

شریل بنارد ممنوعیت تحصیل دختران در مدارس دولتی فراتر از کلاس ششم را «تراژدی» می‌خواند، اما در عین حال تأکید دارد که نباید وانمود کرد پیش از طالبان، اوضاع برای زنان عالی بوده است.

او می‌نویسد که در زمان جمهوری، آمار ۱۱.۵ میلیون کودک در حال تحصیل، دروغی ساختاریافته بود و وجود «مدارس خیالی» تنها برای جذب کمک‌های خارجی و گزارش‌های خوشبینانه بود. در برخی مناطق، هیچ مدرسه‌ای برای دختران و حتی برای پسران وجود نداشت.

او همچنین به حضور زنان در بازار کار امروز افغانستان اشاره می‌کند:

ادعای بنارد در مورد تداوم تحصیل دختران در افغانستان را هیچ نهاد بین‌المللی تایید نمی‌کند. با وجود اینکه تلاش‌های بسیاری از سوی جامعه مدنی افغانستان و جامعه بین‌المللی برای لغو ممنوعیت تحصیل دختران دبیرستانی صورت گرفته است اما حکومت طالبان هیچ دریچه امیدی نگشوده است. به گزارش صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف)، برای ۱.۵ میلیون دختر، این محرومیت سیستماتیک نه تنها نقض آشکار حق تحصیل آنهاست، بلکه به کاهش فرصت‌ها و بدتر شدن وضعیت سلامت روان آنها منجر می‌شود.

به هر حال آنچه شریل بنارد در افغانستان ندیده یا بر آن چشم پوشیده آن است که ممنوعیت تحصیل دختران بالای ۱۲ سال در افغانستان از ابتدای به دست گرفتن قدرت توسط طالبان به شکل جدی در جریان بوده است.

بازگشت، خطرناک نیست؟

بنارد ادعای خطر برای بازگشت‌کنندگان را بزرگ‌نمایی‌شده می‌داند. به باور او، طالبان برای به رسمیت شناخته شدن بین‌المللی، سرمایه‌گذاری خارجی و رفع تحریم‌ها تلاش می‌کنند و به‌خطر انداختن بازگشت‌کنندگان به معنای نابود کردن همین امیدها خواهد بود.

او به حضور بی‌خطر شخصیت‌هایی چون حامد کرزی و عبدالله عبدالله اشاره می‌کند و می‌نویسد:

مطلب بنارد در روزی منتشر شد که سازمان جهانی بهداشت در گزارشی نسبت به وضعیت وخیم مهاجران اخراج شده از پاکستان و ایران هشدار داده بود.

براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت بازگشت‌کنندگان با طیفی از مشکلات سلامت روبه‌رو هستند: عفونت‌های تنفسی حاد، اسهال شدید، سوءتغذیه، بیماری‌های پوستی، جراحت‌ها، و مشکلات روانی.

سازمان جهانی بهداشت هشدار داده است که بدون کمک‌های مالی فوری، این خدمات حیاتی ممکن است متوقف شود؛ چیزی که عواقب فاجعه‌باری برای بازگشت‌کنندگان و مناطق پذیرنده خواهد داشت.

در حالی‌که سازمان‌ها و فعالان حقوق بشری، بازگرداندن مهاجران افغان را «بی‌رحمانه» و «غیراخلاقی» می‌دانند، بنارد معتقد است بازگشت‌ افغان‌های تحصیل‌کرده و مهاجرت‌دیده می‌تواند به تدریج تعادل فرهنگی را تغییر دهد.

او می‌نویسد: