نوک کوه یخ فساد در فوتبال ایران

با پایان مسابقات لیگ برتر فوتبال مردان و مشخص شدن سرنوشت تیم‌های سقوط کننده به یک سطح پائین‌تر، سخنگوی قوه قضاییه هویت ۱۸ تن از متهمان «رشوه به داوران» و تطمیع مدیران فدراسیون فوتبال، سازمان لیگ و همچنین خبرنگاران ورزشی را به اختصار بیان کرد. نکته مهم و البته تکراری مصون ماندن ارشدترین مسئول فدراسیون فوتبال است که مدتها چشم بر فساد و تخلف مدیران و مشاوران منسوب خود بسته بود و پس از افشاء هم تلاش کرد آن را جزئی و محدود جلوه دهد.

به گفته اصغر جهانگیر، سخنگوی قوه قضاییه ۱۸ کیفرخواست برای متهمان پرونده رشوه در لیگ دسته اول فوتبال مردان و باشگاه مس رفسنجان صادر شده است. او نام متهمان را به اختصار بیان کرد اما گزارش‌هایی که تا به حال منتشر شده است، هویت برخی از این افراد را فاش می‌کند.

خداداد افشاریان، رئیس کمیته داوران فدراسیون فوتبال ایران تا بهار ۱۴۰۳، فریبرز محمودزاده، رئیس کمیته نقل و انتقالات و سهیل مهدی، رئیس کمیته مسابقات سازمان لیگ برتر فوتبال ایران از نام آشناترین متهمان این پرونده هستند.

روزنامه «جام جم» که به سازمان صدا و سیما وابسته است، خرداد ۱۴۰۳ از اعتراف خداداد افشاریان به حداقل ۱۵ مورد تبانی با داوران فوتبال در مسابقات لیگ یک خبر داد اما جزئیات بیشتری از این مسابقات فاش نکرد. بر اساس اطلاعات فاش شده، باشگاه مس رفسنجان که به شرکت ملی صنایع مس ایران تعلق دارد، برای صعود به لیگ برتر به داوران، مسئولان برگزاری مسابقات و برخی رسانه‌های ورزشی و مجریان تلویزیونی رشوه پرداخت کرده است.

۱۱۵۰ سکه ناقابل

تا به حال روایت‌های متفاوتی از شمار سکه‌ها و مبلغی که در این پرونده رد و بدل شده، منتشر شده است. رضا جاودانی، از اعضای کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال ایران در گفت‌وگو با «فوتبال ۳۶۰» گفته بود: «۷۵۰ سکه به دستور سرمربی مس رفسنجان به جادوگر داده شده است. ۴۰۰ سکه در سه صرافی به ارز برای داوران شده است».

هیوا یوسفی، روزنامه‌نگار حوزه ورزش هم در باره رقم فساد گفته بود بودجه مصوب مدیران مس سرچشمه ۱۶۳ میلیارد تومان بوده اما بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان هزینه شده است. به گفته او بخش دیگری از گزارش مدیران این باشگاه فاش می‌کند که فاکتورهایی برای هزینه‌های نامعلوم صادر و همینطور هدایایی به دو تن از مدیران فدراسیون فوتبال پرداخت شده است. این دو مدیر سهیل مهدی و فریبرز محمودزاده هستند که در بازرسی ورزشگاه مس رفسنجان، با اینکه این ورزشگاه فاقد استاندارهای لازم بود، مجوز برگزاری مسابقات در آن را صادر کردند.

برای سهیل مهدی و فریبرز محمودزاده بر اساس اعلام سخنگوی قوه قضاییه کیفرخواست با اتهام «دریافت رشوه» صادر شده است. این دو مدیر سازمان لیگ برتر و فدراسیون فوتبال ایران در سال ۱۴۰۳ برای مدت زمان کوتاه بازداشت و پس از آن برکنار شدند.

خداداد افشاریان، رئیس کمیته داوران فدراسیون فوتبال ایران هم که بازداشت و از مقام خود برکنار شد، به «سوء استفاده از موقعیت شغلی و ارائه گزارش خلاف واقع» متهم شده است. فساد خداداد افشاریان در مقام رئیس کمیته داوران تنها به پرونده مس رفسنجان محدود نیست. او علاوه بر استفاده از خویشاوندان خود در کمیته داوران، به دریافت رشوه از سوی تیم‌های فوتبال نیز متهم است. یک نمونه از اتهام‌های افشاریان را بهروز رهبری فرد، بازیکن پیشین پرسپولیس تهران در سال ۱۳۹۷ فاش کرد. او گفته بود خداداد افشاریان ۱۰۰ میلیون تومان از باشگاه استیل آذین گرفته تا یک پنالتی برای آنها بگیرد اما وقتی این اتفاق نیفتاد ۹۵ میلیون تومان آن را پس گرفتند. نمونه‌های دیگری در این سال‌ها از دریافت رشوه از سوی افشاریان و سایر داوران فوتبال مردان در ایران فاش شده اما یا اصلا پیگیری نشده یا از سوی مسئولان فوتبال تکذیب شده است.

مرتضی عرب براقی از جمله داورانی است که نام او در پرونده مس رفسنجان مطرح شده است. به گفته جاودانی مس رفسنجان در یک مورد «برای عرب براقی پول واریز کرده تا پرسپولیس را شکست بدهد اما عرب براقی فکر می‌کند پنج درصد پیش پرداخت پرسپولیس است. زمان این مسابقه اعلام نشده است اما عرب براقی در مسابقات سال ۱۴۰۲ یک پنالتی مشکوک برای پرسپولیس تهران گرفت و بازیکن مس را اخراج کرد. عرب براقی داور بازی پایانی لیگ ۱۴۰۳ میان پرسپولیس تهران و مس رفسنجان که با گل مشکوک به آفساید پرسپولیس به پایان رسید هم بود.

مهدی سیدعلی، داور بازنشسته فوتبال هم اردیبهشت ۱۴۰۳ در برنامه تلویزیونی «ورزش و مردم» فاش کرده بود مدیران یک باشگاه در لیگ برتر ایران برای او یک کیف سکه آورده بودند تا به نفع آنها سوت بزند. محمد دادکان، رئیس اسبق فدراسیون فوتبال ایران نیز دی ۱۳۹۶ تایید کرده بود در دوران ریاست او مدیران باشگاه سپاهان اصفهان به داوران فوتبال سکه داده تا به نفع این باشگاه قضاوت کنند:

تاج از مدیرعاملی باشگاه سپاهان اصفهان به ریاست فدراسیون فوتبال ایران رسیده و با اینکه چند پرونده فساد اقتصادی دارد، همچنان از پیگرد قضایی مصون است. او در دوران ریاستش بر فدراسیون فوتبال یکی از پرهزینه‌ترین قراردادها را با انتخاب مارک ویلموتس بلژیکی برای سرمربی‌گری تیم ملی فوتبال مردان بر فدراسیون فوتبال و دولت ایران تحمیل کرد.

فرزندان مهدی تاج که به واسطه داشتن کارت «جانبازی» و روابط ویژه با نهادهای نظامی و امنیتی مصونیت قضایی دارد هم به واسطه او دستی در تجارت آهن و دلالی بازیکن فوتبال دارند.

مرداد ۱۳۹۹ سخنگوی وقت قوه قضاییه ایران بدون اینکه نامی از مهدی تاج ببرد، بازداشت فرزند او را تایید کرد. غلامحسین اسماعیلی در نشست خبری گفت: «پسر یکی از روسای فدراسیون‌های ورزشی، مشکلاتی داشته که برایش پرونده‌ای تشکیل شده است. برای ما استعفا یا عدم استعفای پدرش، تاثیری در رسیدگی‌های قضایی ندارد.»

همین ارجاع به استعفاء پدر برای خبرنگاران ورزشی کافی بود تا متوجه شوند فرزند رئیس فدراسیون فوتبال که به بهانه بیماری قلبی استعفاء کرده بود، بازداشت شده است. فرزند تاج در تجارت فلزات، نفت و البته خرید و فروش بازیکن فوتبال دست دارد. نکته قابل توجه اینکه خبر بازداشت فرزند مهدی تاج را روابط عمومی فدراسیون فوتبال تکذیب کرد تا چند وقت بعد تاج هم بگوید تجارت فرزندانش ربطی به او ندارد و آنها «روی پای خودشان ایستاده‌اند».

تطمیع رسانه‌ها

در کنار مدیران فدراسیون فوتبال که ارتباط نزدیکی با مهدی تاج دارند، چند خبرنگار و تولیدکننده برنامه ورزشی هم در ارتباط با پرونده مس رفسنجان بازداشت یا احضار شدند. پژمان رهبر، سردبیر «ورزش سه» آشناترین نام افشاء شده از متهمان این پرونده است که بر اساس کیفرخواست صادره به تحصیل مال غیرمشروع، یعنی همان دریافت رشوه متهم شده. او سال ۱۴۰۳ برای مدت کوتاهی بازداشت شد و پس از آن حداقل در برنامه‌های ویدئویی «ورزش سه» حاضر نشد.

مهدی تاج در مقام رئیس فدراسیون فوتبال ادعا کرده بود که مجموع سکه‌های پرداخت شده به سه مدیر فوتبالی و رسانه‌ها ۲۵ قطعه است. عضو کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال اما از اهدای ماشین شاسی بلند، خرید خانه، ساعت رولکس و سکه به «خبرنگاران» و «رسانه‌ها» پرده برداشت.

مهدی هاشمی، تهیه کننده برنامه تلویزیونی «فوتبال برتر» که پس از حذف عادل فردوسی‌پور، جایگزین برنامه نود شد دیگر متهمی است که از مدیران مس رفسنجان رشوه دریافت کرده است. جاودانی بدون نام بردن از هاشمی گفته بود که به یکی از تهیه‌کننده‌های یک برنامه تلویزیونی ماشین شاسی بلند داده‌اند.

مهدی هژبری، خبرنگار ورزشی که در دوره مدیرعاملی علی خطیر در استقلال تهران به عنوان معاون ارتباطات و رسانه این باشگاه منصوب شد سومین خبرنگاری است که به اتهام «تحصیل مال از طریق نامشروع» محاکمه خواهد شد. هژبری سابقه سردبیری «طرفداری»، رسانه ورزشی در ایران را هم دارد.

خرداد ۱۴۰۳ «آفتاب نیوز» گزارش کرده بود مهدی هژبری، پژمان رهبر و مهدی هاشمی هر یک در یک مورد ۲۵ سکه دریافت کرده‌اند.

«ورزش سه» در سال‌های گذشته گزارش‌های تبلیغی را برای سرمربی پیشین مس رفسنجان و یکی دیگر از متهمان این پرونده به نام شهاب زندی، مدیرعامل شمس آذر قزوین منتشر کرده بود. شهاب زندی به «جعل سند و کلاهبرداری» متهم است. باشگاه او، یعنی شمس آذر قزوین در سال ۱۴۰۲ بدون باخت قهرمان لیگ دسته اول فوتبال مردان ایران شد و به لیگ برتر صعود کرد. در این پرونده اما نامی از باشگاه شمس آذر نیست.

مدیران خوش اشتها

مجید زین الدینی، مدیر عامل و علی علیزاده عضو هیئت مدیره وقت مس رفسنجان به پرداخت رشوه، خیانت در امانت، تحصیل مال از طریق نامشروع و دخل و تصرف در بودجه دولت متهم شده‌اند. زین‌الدینی خرداد ۱۴۰۳ پس از احضار به کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال ادعا کرد رسانه‌ها در باره این پرونده «بزرگنمایی می‌کنند» و «همه دعواها بر سر ۴۰۰، ۵۰۰ میلیون تومان پول است.»

او البته پرداخت رشوه به برخی از مسئولان فوتبال را رد نکرد، اما گفت «فقط به عنوان مشاوره برای تایید محل احداث ورزشگاه مس رفسنجان بوده است».

مدیرعامل پیشین مس رفسنجان مبالغ پرداخت شده را «کادو» خواند و مدعی شد: «نمی‌دانستم دادن اینچنین کادوهایی، تخلف است و گرنه هیچ وقت این کار را نمی‌کردم».

زین‌الدینی پرونده مس رفسنجان را دعوای خانوادگی توصیف کرد و گفت: «تمام اتفاقاتی که افتاده دعوای درون خانوادگی بوده و پرونده در قوه قضاییه در حال رسیدگی است. آن چیزی که رسانه‌ها می‌گویند، شاید یک هزارمش هم نبوده است».

علی قرایی، مدیرعامل پیشین باشگاه مس رفسنجان و حسن بدخشان، عضو پیشین هیئت مدیره گل گهر رفسنجان و مشاور مهدی تاج دیگر متهمان این پرونده با اتهام پرداخت رشوه هستند.

دو متهم دیگر این پرونده ریحانه عسگری و فاطمه حسینی هستند. اتهام این دو تحصیل مال از طریق نامشروع اعلام شده است. ابراهیم حمیدی، رئیس دادگستری کرمان آبان ۱۴۰۳ از صدور قرار مجرمیت برای این دو نفر خبر داد. «فوتبالی» اتهام آنها را «ارتباط با رمال و جادوگر» اعلام کرد.

همین رسانه ورزشی فروردین ۱۴۰۳ همزمان با انتشار خبر بازداشت یک عضو کمیته تامین اقلام رفاهی و کمیته ورزش مس رفسنجان، به نقل از بازرس کل قضایی استان کرمان نوشت: «در یک بازه زمانی یک ماهه در خصوص امور رفاهی پرسنل و در خصوص خرید یک قلم کالا (برنج) چندین میلیارد ریال برابر چندده میلیارد تومان اختلاس و تبانی صورت گرفته است». پیشتر هم جاودانی از واریز پول به حساب یک زن در شمال ایران خبر داده و گفته بود که متهمان ادعا کرده‌اند برای خرید برنج بوده است. نام این عضو کمیته ورزش مس رفسنجان به اختصار «آ. الف» اعلام شد. آرش اسمعیلی که سال ۱۴۰۳ به عضویت کمیته ورزش صنعت مس رفسنجان منصوب شد تنها عضو این کمیته با این مشخصات است. او همچنین مدیرعامل باشگاه فوتسال مس سونگون نیز بوده است.

سرپوش روی زخم چرکین

پرونده مس رفسنجان پس از یک سال، با اتمام مسابقات لیگ برتر فوتبال مردان به مرحله کیفرخواست رسید؛ هنگامی که تکلیف دو تیم سقوط کننده به لیگ یک مشخص شد. ربیعی، سرمربی وقت این باشگاه در زمان پرداخت رشوه همچنان به کارش ادامه می‌دهد.

همچنین همزمان با افشای فساد در مس رفسنجان، گفته شد پای سه باشگاه صنعتی دیگر به پرداخت رشوه به داوران باز شده است اما نام این باشگاه و جزئیات مربوط به پرونده آنها بایگانی شد.

مهدی تاج در فاصله افشا تا صدور کیفرخواست برای متهمان پرونده‌ای که سه مدیر او در آن نقش دارند، بار دیگر بر کرسی ریاست فدراسیون فوتبال نشست و در کنار او محمدمهدی نبی که به صاحب «کشو جادویی» فدراسیون فوتبال معرف است، بار دیگر عضو هیئت رئیسه شد.

نبی متهم است که از ابلاغ احکام انضباطی به مصلحت و منفعت فدراسیون فوتبال جلوگیری می‌کند. پرونده علیرضا بیرانوند، دروازه‌بان تیم ملی و تراکتور تبریز یک نمونه از کارهای نبی است. مهدی دادرس، عضو کمیته استیناف فدراسیون فوتبال ایران ۲۳اردیبهشت ۱۴۰۴ گفت رای این پرونده صادر قبل از ۱۵ اردیبهشت صادر شده اما فدراسیون فوتبال از ابلاغ آن جلوگیری کرده است.

فدراسیون فوتبال و دست‌اندرکاران ورزش که بیشتر از دیگر رشته‌ها، برای فوتبال مردان هزینه می‌کنند همچنین از کنترل بودجه یا آنچه که «سقف قرارداد» می‌نامند، ناتوان‌نند و نتوانستند در سال‌های اخیر قانونی را که خود تصویب و ابلاغ کردند، اجرا کنند. در فصل ۱۴۰۳-۱۴۰۲ سپاهان اصفهان به دلیل هزینه بیشتر از سقف تعیین شده با کسر امتیاز مجازات شد اما پیش از پایان مسابقات امتیازهای کسر شده بازگردانده شد. پرسپولیس و استقلال تهران و تراکتور تبریز هم به هزینه بیشتر از سقف تعیین شده متهم‌ند. در باره پرسپولیس تهران فاش شده است که یک «هوادار متمول» خارج از قرارداد بازیکن‌ها مبالغ زیادی به آنها پرداخت کرده است. همین اتهام متوجه تراکتور تبریز هم است؛ زنوزی و شرکای او مبالغ گزافی را به بازیکنان پرداخت می کنند که در قراردادها ثبت نمی‌شود. استقلال تهران نیز منابع مشابه‌ای دارد و قرارداد بازیکنان را با رقم کمتر از توافق ثبت کرده است.

امسال قبل از شروع رسمی فرصت خرید و فروش بازیکن و مربی، رسانه‌ها از قرارداد ۷۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان در باشگاه‌های مدعی و پرطرفدار در تهران، اصفهان و تبریز خبر داده‌اند و می‌گویند «کارگزار» یا همان دلال‌ها حق معامله بیش از ۱۰ میلیارد تومان به جیب می‌زنند. فدراسیون فوتبال تنها نظاره‌گر است و حتی نتوانسته مانع کار «دلال»‌های متهم به فساد اقتصادی شود. یک نمونه مشخص از این دلال‌ها منصور عظیمی است که در تراکتور تبریز مسئولیت دارد و از او به عنوان همه‌کاره این باشگاه نام می‌برند.

خرداد ۱۳۹۹ به حکم کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال تمام باشگاه‌های فوتبال ایران از هرگونه همکاری با عظیمی منع و موظف شده بودند در صورت روئیت او به کمیته اخلاق گزارش دهند. همان سال، چند ماه بعد پس از بالاگرفتن اعتراض هواداران تراکتور به نقش عظیمی و تکذیب مالک این باشگاه، سرمربی موقت تراکتور گفت که عظیمی نقش اصلی در انتقال بازیکن به باشگاه را دارد. او در ادامه فاش کرد عظیمی از دو سال قبل در تراکتور همین نقش را دارد.

منصور عظیمی از حلقه نزدیک امیر قلعه‌نویی سرمربی کنونی تیم ملی مردان است. قلعه‌نویی علاوه بر استقلال، در سپاهان اصفهان، گل‌گهر سیرجان، ذوب آهن اصفهان و تراکتور تبریز هم سرمربی بوده و به «مافیا» فوتبال هم مشهور است. همین حالا نیز او به دخالت در چینش مربیان چند باشگاه، از جمله نساجی قائم‌شهر متهم است و برخی بازیکنان معتقدند همین روابط خاص در دعوت به تیم ملی موثرند.

فدراسیون فوتبال به ریاست تاج اما همچنان از قلعه‌نویی حمایت می‌کند و حضور علنی عظیمی در تراکتور را نادیده می‌گیرد. همانطور که فساد گسترده و رشوه، شرط‌بندی و قراردادهای صوری و موارد بسیاری دیگر را پنهان کرده و می‌کند تا زخم چرکین بزرگتر شود و یک روز بترکد؛ آن وقت بوی متعفن آن به مشام همه خواهد رسید.