شب شعر «زندگی در برابر اعدام» در زمانه: فریاد همبستگی و مقاومت مدنی
دومین و آخرین شب شعر «زندگی در برابر اعدام» ۷ خرداد ۱۴۰۴ با همکاری رادیو زمانه و کارزار شعر زندگی در برابر اعدام در کلاب‌هاوس برگزار شد. این رویداد به همبستگی با کارزار سه‌شنبه‌های اعتراضی و نه به اعدام در زندان‌های ایران اختصاص داشت.
بخش فرهنگ
کارزار شعر زندگی در برابر اعدام
سه‌شنبه ۲۷ مه/ ۷ خرداد دومین و آخرین شب شعر «زندگی در برابر اعدام» در همراهی با کارزار سه‌شنبه‌های اعتراضی و فریاد نه به اعدام از زندان‌های ایران، به همت کارزار شعر زندگی در برابراعدام و با همکاری رادیو زمانه در کلاب‌هاوس برگزار شد.
رادیو زمانه میزبان برنامه بود و آرش چاکری، از شاعرانی که در کارزار مشارکت داشتند اجرای این برنامه را به عهده داشت. علی فتوتی، روزنامه‌نگار و عضو شورای سردبیری زمانه در آغاز به شرکت‌کنندگان خوش‌آمد گفت و اهمیت برگزاری چنین کارزارهایی برای جامعه مدنی ایران را یادآوری کرد. فتوتی گفت:
رادیو زمانه در تمام ۲۰ سال فعالیت خود تلاش داشته صدای علیه بی‌عدالتی و احکام غیرانسانی از جمله اعدام باشد. راه‌اندازی کمپین «حق زندگی» و حمایت تمام قد از کارزار سه‌شنبه‌های نه به اعدام از نمونه‌هایی مشارکت زمانه علیه مجازات سلب حیات است و ما در زمانه تا توقف ماشین کشتار و اعدام به این کار و فعالیت‌هایمان ادامه خواهیم داد... همچنین جادارد در جمع شما اهالی ادبیات از مصطفی هلیچی و رضا حزباوی، دو شاعر و فعال مدنی عرب اهل اهواز یاد کنم که بیش از ۶ ماه بلاتکلیف در زندان شیبان اهواز هستند. فراموش نکنیم جمهوری اسلامی دشمن کلمه است، چرا که کلمه آزاد است و آزادی را نمایندگی می‌کند؛ مهم نیست این کلمه به چه زبانی است، فارسی است یا آذری، بلوچی است یا کردی و یا عربی.
عباس شکری، نویسنده و روزنامه‌نگار و مدیر انتشارات آفتاب در نروژ در سخنانی از زاویه حقوق انسانی مسأله اعدام را در ادامه روش‌های سرکوبگرانه مثل سانسور مطرح کرد و یادآوری کرد که قتل‌های زنجیره‌ای از جمله قتل مختاری و پوینده نیز مانند بسیاری از رویدادهای خونبار در متن تاریخ سرکوب قابل مطالعه‌اند که در شعر معاصر ایران زبان و بیان شاعرانه یافته‌‌‌اند.
به این ترتیب شکری اعدام را نه فقط یک مجازات قضایی، بلکه ابزار سیاسیِ حذف مخالفان معرفی کرد. شکری در فرازی از سخنانش گفت:
در سرزمینی که طناب دار نه تنها بر گردن انسان‌ها، که بر گلوی واژه‌ها، شعرها، رؤیاها و حتی سکوت‌هایی که قرار بود فریاد شوند، حلقه می‌شود، اعدام تنها پایان زندگی یک فرد نیست؛ پایان گفت‌وگو، گشایش و امکان است. اعدام در این جغرافیا، ابزاری‌ست برای مهار آزادی، برای ترساندن، برای حذف اندیشه‌های مخالف. حکومت‌ها در نبود مشروعیت، مرگ را به زبان بدل می‌کنند و نویسنده، شاعر، معلم و حتی کودک را هدف قرار می‌دهند. در چنین فضایی، ادبیات بدل می‌شود به سلاحی بی‌خون، اما پرتوان؛ مقاومتی نمادین در برابر سلطه‌ی مرگ‌اندیش. وقتی سانسور ریشه‌ی اندیشه را می‌زند، شعر و داستان مأمنی می‌شوند برای زنده‌ماندن، برای زنده نگه‌داشتن حقیقتی که نمی‌گذارند بیان شود.
مدیر نشر آفتاب در ادامه افزود که مخالفت با اعدام تنها رد یک مجازات نیست، بلکه مبارزه‌ای است علیه سیاست مرگ‌محور حاکمیت‌ها، حذف سازمان‌یافته صداها و خاطره‌ها، و سرکوب امید و امکان. او یاد نوید افکاری، نیکا شاکرمی، سارینا اسماعیل‌زاده و بکتاش آبتین را گرانی داشت و خاطر نشان کرد که ادبیات در این عصر نه فقط هنر، بلکه مسئولیتی برای پیوند فاجعه و وجدان است.
آتفه چهارمحالیان سپس بیانیه کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» را خواند و بر اهمیت روشن نگاه داشتن چراغ مبارزه در کاهش فشار دیکتاتوری‌ها و نقش ادبیات و فرهنگ و جامعه‌سازی تأکید کرد.
بیانیه پایانی کارزار «شعر زندگی در برابر اعدام» بر نقش شعر به‌عنوان کنشی فرهنگی در اعتراض به اعدام‌های دولتی و دفاع از حق زندگی تأکید دارد. در این بیانیه آمده است که این کارزار با حضور بیش از ۶۰ شاعر از سراسر جهان و برگزاری دو شب شعر (۲۵ اردیبهشت و ۷ خرداد ۱۴۰۴) به همراهی رادیو زمانه و نشریه ادبی «بانگ»، صدایی جمعی علیه خشونت حکومتی و فرهنگ مرگ‌اندیش ایجاد کرد. بر اساس این بیانیه هدف کارزار بازتاب صدای قربانیان، گسترش همبستگی، و حمایت از کارزارهای «نه به اعدام» بود. شعرها به مضامین کرامت انسانی، تروما، سوگواری و مقاومت پرداختند و این حرکت گامی کوچک اما پیوسته در مبارزه‌ی فرهنگی علیه خشونت نهادینه‌شده قلمداد شد، با امید به تداوم مقاومت فرهنگی و اجتماعی تا ریشه‌کنی اعدام.
چهارمحالیان همچنین اعلام کرد کارزار که ۲۱ آوریل/ یکم اردیبهشت آغاز شده بود اکنون بعد از پنج هفته با برگزاری دومین شب شعر به پایان رسیده است.
حسین نوش‌آذر در سخنانی کوتاه به این پرسش پرداخت که چرا شعر همواره جامعه‌گراست حتی اگر جامعه‌گریز باشد. او به جریان «شعر دیگر» با نگاهی به تاریخ شعرعرفانی ایران به عنوان واکنشی به سرکوب مغول اشاره‌ای گذرا کرد و خاطرنشان کرد که اشعار کارزار «شعر زندگی در برابر اعدام» که اعتراضات مدنی ایران جاری شده، در بستر غنی ادبی و فرهنگی ایران از مشروطیت به این سو شکل گرفته است. این سخن در بیان این معنا گفته شد که شب شعر زمانه در اعتراض به اعدام تنها یک رویداد ادبی نیست، بلکه بخشی از تاریخ مبارزات مدنی ایران را ثبت کرده است. همانطور که اشعار عرفانی قرن‌ها پس از مغول باقی ماندند، این اشعار نیز ممکن است به سندهایی برای آینده دادخواهی تبدیل شوند. او درباره پویایی اقتصاد سیاسی شعر گفت:
در دوره‌های رفاه، شعر ممکن است به درون‌گرایی و زیبایی‌شناسی محض گرایش یابد، اما در زمان‌های بحران اقتصادی یا سرکوب اجتماعی، شاعران تحت تأثیر مقاومت مدنی از حباب فردی بیرون می‌آیند. این پویایی نشان می‌دهد که شعر، حتی در شخصی‌ترین شکلش، از نیروهای اجتماعی و اقتصادی تأثیر می‌پذیرد و به آن‌ها پاسخ می‌دهد. بنابراین، شعر نمی‌تواند کاملاً غیراجتماعی باشد، زیرا حتی سکوت یا طفره‌رفتن شاعر، خود موضعی در برابر جامعه است.
آنگاه هادی ابراهیمی، بهار الماسی، فرشته اقبالی، پریماه اعوانی، مهناز بدیهیان، فانوس بهادروند، سجاد بهارلو، علیرضا بهنام، ساناز داوود زاده، سعید جهانپولاد، پویا خازنی اسکوئی، مینا خازنی اسکویی، پروشات کلامی، صحرا کلانتری، آزاده کاظمی، مهتاب قربانی، علی قنبری، میترا سرانی‌اصل، فروغ سجادی، فاطمه شمس، امید شمس، نیما صفار، وحید علیزاده رزازی، افسانه نجومی، سیما منصوری، ناهید موسوی و علی محمدی شعرهای تأثیرگذاری خواندند که مورد توجه شرکت‌کنندگان و حاضران قرار گرفت.
این اشعار با هدف مقابله با سانسور و افشای موج جدید اعدام‌های جمهوری اسلامی در رادیو زمانه و در همراهی با این حرکت در نشریه ادبی بانگ منتشر می‌شوند. شاعران در بیانیه‌ای تأکید کرده‌اند که شعر را به‌عنوان سلاحی برای مقاومت در برابر اعدام و بازتعریف عدالت بدون خشونت به کار می‌گیرند.
نخستین شب شعر زمانه پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ با عنوان «شعر زندگی در برابر اعدام»: فریاد همبستگی و مقاومت برگزار شده بود.
قرار است مجموعه اشعار کارزار «شعر زندگی در برابر اعدام» به زبان‌های فارسی و فرانسه در نشر آفتاب منتشر شود.
به فایل صوتی ضبط شده این شب شعر در ادامه گوش دهید:
نظرها
نظری وجود ندارد.