فوتبال زنان ایران: جوانه زدن در خشکسالی و دروغ ممکن است؟

تیم ملی فوتبال زنان ایران برای نخستین‌بار پس از بیش از ۱۰۰۰ روز توانست دو مسابقه پیاپی را با برد پشت سر بگذارد. زنان فوتبالیست ایران ۲۲ تیر ۱۴۰۵ با هفت گل بوتان را شکست دادند. آنها در مسابقه نخست مرحله مقدماتی جام ملت‌های آسیا هم با نتیجه ۴ بر یک بر سنگاپور غلبه کردند تا با شش امتیاز صدرنشین گروه شوند. دو برد در حالی به دست آمد که فدراسیون فوتبال با ریاست مهدی تاج برخلاف ریخت و پاش برای تیم مردان، حاضر نیستند برای زنان هزینه کنند.

تیم ملی فوتبال زنان برای رسیدن به امان، پایتخت اردن مجبور شدند از تهران به مشهد، از مشهد به ابوظبی و از آنجا به امان پرواز کنند. فدراسیون فوتبال دلیل این مسیر طولانی را حمله اسرائیل به ایران عنوان کرد. پیش از اعلام آتش‌بس احتمال می‌رفت زنان فوتبالیست به امان نرسند.

زنان فوتبالیست در شرایطی این مسیر طولانی را طی کردند که فدراسیون فوتبال و سازمان ورزش برای تیم ملی فوتبال مردان هواپیمای اختصاصی اجاره کرده است. به واسطه روابط خوب سرمربی تیم ملی با مالک باشگاه نساجی مازندران که شرکت هواپیمای وارش هم به او تعلق دارد، و البته بده و بستان مدیران ارشد فدراسیون فوتبال با رضا حدادیان تیم مردان هواپیمای اختصاصی دارد.

تیم ملی فوتبال زنان تنها دو ماه پیش از شروع مسابقات مقدماتی سرمربی خود را شناخت و تنها دو مسابقه تدارکاتی با عراق برگزار کرد، تیمی در پایین‌ترین رتبه فوتبال زنان. پیش از معرفی سرمربی جدید، اختلاف در تیم ملی زنان زیاد بود. برخی بازیکنان به دلیل اختلاف با سرمربی از تیم ملی حذف شده بودند.

اردیبهشت ۱۴۰۴ سرانجام مریم آزمون که با بازگشت تاج به فدراسیون فوتبال، سرمربی تیم ملی زنان شده بود و کارنامه‌ای ناموفق داشت، برکنار شد و مرضیه جعفری، سرمربی خاتون بم کرمان به عنوان پر افتخارترین باشگاه لیگ فوتبال زنان ایران جای او را گرفت.

مدیران فدراسیون فوتبال قول داده بودند حداقل دو بازی دوستانه برای تیم ملی زنان تدارک ببینند. هند و ازبکستان که فدراسیون فوتبال ادعا می‌کرد برای مسابقه با تیم زنان ایران به ایران خواهند رفت، حاضر به این کار نشدند تا زهرا جعفری با ناامیدی به دنبال یک بازی تدارکاتی با یک تیم باشگاهی باشد. او حتی مجبور شد چند روز اول اردوی آمادگی بازیکنانش را در چمن مصنوعی تمرین بدهد. فدراسیون فوتبال برای چند روز پایانی زمین چمن کارگران رفتند.

زنان فوتبالیست ایران در ۱۲ بازی آخر با مریم آزمون تنها سه گل زدند، ۸ مسابقه را باختند و چهار مسابقه دیگر را هم با مساوی تمام کردند.

تیم ملی فوتبال زنان ایران با هدایت آزمون با شکست دادن میانمار به دور دوم انتخابی المپیک ۲۰۲۴ رسید اما در این مرحله با دو شکست و یک تساوی حذف شود. پس از حذف از این مسابقات تیم ملی زنان برای یک دوره هفت ماهه تعطیل شد. نکته مهم این بود که آزمون در مقام سرمربی اعتراضی به این وضعیت نداشت. همان زمان رسانه‌های ورزشی علت سکوت او را نزدیکی به دبیرکل فدراسیون فوتبال به عنوان تصمیم‌گیرنده تعطیلی تیم ملی فوتبال زنان گزارش کردند.

نائب رئیس زنان تاج هم بازی را بلد است

مهدی تاج در انتخابات هیئت رئیسه فدراسیون فوتبال، در حالی که تجربه او در عمل نشان داده بود سیاستی زن‌ستیزانه دارد، وعده کرد طرحی نو برای فوتبال زنان بیاندازد. در این راه او و همراهانش فریده شجاعی، همسر منصور پورحیدری که از خوشنام‌ترین بازیکنان و مربیان فوتبال مردان بود را در مقام نائب رئیس زنان فدراسیون فوتبال به تیم خود اضافه کردند. نکته مهم درباره شجاعی این بود که او همزمان عضو هیئت مدیره باشگاه استقلال تهران بود و همچنان هست. پیش از شجاعی، تاج مدت طولانی بدون نائب رئیس زنان فدراسیون فوتبال را اداره کرد.

او در باشگاه استقلال تهران خواهر و دخترش را به سمت عضو شورای سیاست‌گذاری ورزش زنان و سرپرست تیم بسکتبال باشگاه استقلال تهران منصوب کرد و در پاسخ به انتقادها مدعی شد این انتصاب‌ها نه به دلیل خویشاوندی بلکه شایستگی نزدیکانش است.

نائب رئیس زنان فدراسیون فوتبال ایران که حضور همزمان در هیئت مدیره یکی از باشگاه‌های پرطرفدار و البته پرحاشیه با اصل تعارض منافع تضاد دارد، در ماه‌های نخست رسیدن بر کرسی هیئت رئیسه فدراسیون فوتبال، سرمربی تیم ملی فوتسال زنان را هم تغییر داد.

فروزان سلیمانی که سال‌ها در باشگاه‌ها و تیم ملی فوتسال زنان کارنامه درخشانی داشت، جای خود را به شهرزاد مظفر داد. مظفر پیشتر در کویت مربیگری می‌کرد. سلیمانی پس از برکناری گفت که شجاعی به دلیل سابقه دوستی با مظفر او را برکنار کرده است. سلیمانی در حالی برکنار شد که تیم ملی را به جام جهانی رسانده بود.

جوانه زدن در کویر

تیم ملی فوتبال زنان ایران برای رسیدن به جام ملت‌های آسیا که اسفند ۱۴۰۴ برگزار خواهد شد باید از سد لبنان و اردن هم بگذرد. سرمربی این تیم پیش از شروع مسابقات مقدماتی در حالی که برای تمرین هم زمین چمن طبیعی در اختیار نداشت، گفته بود که هدف نباید فقط رسیدن به جام ملت‌ها باشد. هدف صعود به جام جهانی است.

او با باشگاه خاتون بم کرمان در مسابقات لیگ زنان آسیا از مرحله گروهی صعود کرد اما زورش به حریفان این مرحله نرسید. با این حال بر اساس همین تجربه که برای زنان فوتبالیست ایران یک موفقیت بزرگ است، امید دارد با همه کارشکنی‌ها و کمبودها با رسیدن به جام ملت‌های آسیا فصل تازه‌ای را در فوتبال زنان کلید بزند.

شروع فصل تازه اما به امکانات متعدد و حمایت مسئولان سازمان ورزش و فدراسیون فوتبال نیاز دارد. لیگ فوتبال زنان ایران هنوز بسیار کوچک است.

از باشگاه‌های پرطرفدار که برای تیم مردان نزدیک به ۵۰۰ میلیارد تومان ـ بر اساس گزارش رسمی ـ در هر فصل دستمزد پرداخت می‌کنند، سپاهان اصفهان در سطح نخست لیگ زنان حضور دارد. پرسپولیس تهران هم زیر اجبار کنفدراسیون فوتبال آسیا در سال ۱۴۰۴ تیم فوتبال زنان را تشکیل داد و توانست به لیگ برتر برسد. تراکتور تبریز، استقلال تهران، فولاد اهواز، گل‌گهر سیرجان و حتی نساجی مازندران که بازیکنان مرد را با دستمزد بیشتر از لیگ‌های اروپایی استخدام می‌کنند، تا پیش از اجبار برای دریافت مجوز حرفه‌ای یا برای تیم‌داری در لیگ زنان تمایل نشان ندادند و یا ترجیح دادند در لیگ‌های سطح پائین‌تر تیم داشته باشند تا کمتر هزینه کنند.

مسابقات فوتبال زنان همچنان از رسانه‌ها پخش نمی‌شود. به دلیل بودجه اندک و قوانین سختگیرانه که بازیکنان را به بازی با حجاب مجبور می‌کند، بازیکنان خارجی در فوتبال زنان غایب‌ند. همین قوانین و مقررات سختگیرانه مبتنی بر شریعت مانع حضور مربیان با تجربه زن و مرد غیر ایرانی در فوتبال زنان است. سازمان لیگ برتر فوتبال ایران با ورود بازیکنان خارجی به لیگ زنان موافقت کرده است. با گذشت دو سال از صدور مجوز، فدراسیون فوتبال این مصوبه را که به هر باشگاه در لیگ برتر زنان اجازه می‌دهد سه بازیکن خارجی داشته باشد، بلاتکلیف گذاشته است.

این موانع، در شرایطی که به دلیل محدود بودن فوتبال زنان و عدم سرمایه‌گذاری باشگاه‌ها در این عرصه، شمار مربیان زن را محدود، و فوتبال زنان را با کمبود مربی با دانش و چرخه بسته مربیان روبرو کرده است.

یک نکته دیگر هم محدود بودن مدرسه یا آکادمی فوتبال برای زنان است. در سال‌های اخیر علاوه بر باشگاه‌های مختلف، بازیکنان بازنشسته و مربیان باشگاهی و ملی و حتی بازیکنان مدرسه فوتبال برای کودکان و نوجوانان پسر تاسیس کرده‌اند. این مدارس که یکی از با کیفیت‌ترین‌هایش را مهدی مهدوی‌کیا، بازیکن پیشین تیم ملی فوتبال مردان مدیریت می‌کند با اینکه به فساد مالی و رانت آلوده‌اند اما زمینه و امکان آموزش را برای پسران علاقمند به فوتبال فراهم کرده‌اند. شمار مدارس فوتبال ویژه زنان اما محدود و کیفیت آنها پائین است.

ضعف در فوتبال پایه ایران، چه مردان و چه زنان، عمیق است. تیم‌های پایه فوتبال ایران در مسابقات منطقه‌ای بیشتر زمان‌ها ناکام هستند. این ناکامی در فوتبال پایه زنان بیشتر است تا آنجا که تیم‌های پایه زنان تا به حال یا به مرحله نهایی جام ملت‌های آسیا نرسیده‌ و یا در مرحله گروهی حذف شده‌اند. با این وضعیت جعفری راه سختی دارد، حتی اگر اردن و لبنان را ببرد و به مرحله نهایی جام ملت‌های آسیا برسد.