دانشجویان افغانستانی در ایران با تهدید، توهین و خطر اخراج روبرو هستند

همزمان با اخراج خشونت‌بار ده‌ها هزار افغانستانی و ایرانی افغانستانی‌تبار از ایران، دانشجویان افغانستانی در دانشگاه‌های ایران زیر فشار توهین‌های نژادپرستانه، تهدید و احتمال ترک تحصیل قرار دارند.

مرجان، یک دانشجوی افغانستانی دانشگاه تهران که از دو سالگی در ایران زندگی می‌کند و سال ۱۴۰۰ با قبولی در کنکور به دانشگاه تهران راه یافت، گفت بعد از حمله اسرائیل به ایران «با الفاظ رکیکی مورد توهین قرار گرفته است» و «با وجود اینکه اقامت دانشجویی دارد، پیامک‌هایی تهدیدآمیزی مبنی بر اینکه باید ایران را ترک کند، دریافت کرده است».

مرجان افزود:

چندین مورد اتفاق افتاده افرادی با موتور تا نزدیک خانه دنبالم کرده‌اند و فحش و ناسزا داده‌اند. حتی می‌بینم بچه‌های افغانستانی که در کوچه بازی می‌کنند هم از طرف همسایه‌ها با برخوردهای خشونت‌آمیزی مواجه می‌شوند».

او تنها دانشجوی افغانستانی در ایران نیست که تحت تاثیر مهاجرستیزی گسترده حس ناامنی دارد. پیش از این روایت‌های متعددی از دانشجویان افغانستانی در ایران منتشر شده بود که بیانگر خشونت کلامی و توهین‌های نژادپرستانه ماموران دولتی و شهروندان در برخورد با آنها است.

حکومت ایران در پی تجاوز نظامی اسرائیل در ۲۳ خرداد مدعی شد برخی از مهاجران افغانستانی با ارسال عکس از مکان‌ها یا شخصیت‌های مهم با اسرائیل همکاری کرده‌اند. این ادعا را اما یک ماه پس از این حمله، منان رئیسی، نماینده قم در مجلس شورای اسلامی نادرست دانست. او ۲۳ تیر گفت در دیدار با مقام‌های امنیتی به او «اعلام کردند که بعد از شروع این جنگ، حتی یک مورد جاسوس از اتباع نبوده است.»

رسانه‌های ایران پیشتر ویدئوهایی از آنچه که بازداشت «اتباع جاسوس اسرائیل» عنوان کردند، منتشر و به نقل از مقام‌های امنیتی و نظامی ادعا کرده بودند دستکم هشت تن از متهمان به جاسوسی برای اسرائیل «اتباع افغانستانی» هستند. صدا و سیما جمهوری اسلامی نیز یک ویدئو که ادعا می‌شد «اعتراف دو افغانستانی جاسوس اسرائیل» است، نمایش داد.

به دنبال این موج خبری دولت ایران بلافاصله پس از اعلام آتش‌بس اخراج افغانستانی‌ها را شدت و سرعت بخشید تا آنجا که اردوگاه‌های مرزی در وضعیت بحرانی قرار گرفتند.

همزمان با سیاست اخراج گسترده و خشن از سوی حکومت، شبکه‌های اجتماعی و فضاهای عمومی برای افغانستانی‌ها ناامن شد و خشونت فیزیکی بر آنها افزایش یافت تا آنجا که رسانه‌ها ناپدید شدن و قتل طاها رضایی، یک نوجوان افغانستانی زاده ایران را در نیمه نخست تیر ۱۴۰۴ گزارش کردند. چند ماه پیشتر نیز کبری رضایی، زن افغانستانی به دست یک مرد ایرانی به قتل رسیده بود.

مرجان، دانشجوی کارشناسی حقوق دانشگاه تهران به روزنامه شرق گفت پس از حملات اسرائیل «دانشجویان افغانستانی با مشکلات زیادی مواجه شده‌اند. آنها حتی امکان اینکه بتوانند به راحتی در خیابان رفت و آمد کنند را ندارند، چون بدون توجه به قانونی بودن حضورشان و داشتن اقامت دانشجویی ممکن است پاسپورت‌هایشان گرفته شود و آنها را برای خروج از کشور راهی مرز کنند».

به گفته او، مهاجران افغانستانی امکان استفاده از خدمات برخی از بانکها را ندارند و کارمندان بانک‌ها «بدون دلیل موجه و با لحنی تحقیرآمیز از ارائه خدمات به آنها سر باز می‌زنند»

سارا گوهری یکی از دانشجویان افغانستانی است که با اینکه اقامت دانشجویی داشت، در مرز تایباد بازداشت شده است. رضا شفاخواه، وکیل دادگستری بازداشت این دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تهران را تایید کرده است.

عباس قنبری باغستان، معاون امور دانشجویان خارجی و بورس سازمان امور دانشجویان در واکنش به تهدید و احتمال اخراج دانشجویان افغانستانی ادعا کرد که «دانشجویان افغانستانی با ویزای قانونی دانشجویی در ایران مشغول تحصیل هستند، با هیچ مشکلی برای ادامه تحصیل مواجه نخواهند شد» و «تحت حمایت کامل سازمان امور دانشجویان هستند».

این ادعا اما با محدود کردن امکان استفاده دانشجویان افغانستانی از امکانات دانشگاهی و یا بازداشت دانشجویان افغانستانی در یک ماه اخیر تناقض دارد.

ایران به گفته مقام‌های مسئول از آغاز سال ۱۴۰۴ بیش از ۷۱۷ هزار افغانستانی و ایرانی افغانستانی‌تبار را اخراج کرده است. قصد ایران اخراج حداقل دو میلیون افغانستانی که در طرح سرشماری شرکت کردند، است.

به گفته وزیر کشور ایران که اخراج مهاجران را یکی از اولویت‌های اصلی خود اعلام کرده است، در سال ۱۴۰۳ دستکم یک میلیون و ۳۰۰ هزار افغانستانی از ایران اخراج شدند.