کسری بودجه اقلیم کردستان: بغداد همه نفت را می‌خواهد

بارزانی‌ها در رأس حکومت خودگردان اقلیم کردستان عراق با بحرانی همیشگی دست به گریبان‌ند؛ کسری بودجه و مسدود شدن بودجه از سوی دولت فدرال عراق. رایزنی‌ها برای رسیدن به توافقی تازه بر سر فروش نفت در جغرافیای اقلیم گویا به نتیجه رسیده است. اقلیم اجازه فروش نفت ندارد.

مسرور بارزانی، نخست وزیر حکومت خودگردان اقلیم کردستان عراق یکشنبه ۲۰ ژوئیه گفت حکومت فدرال عراق بودجه سه ماه اخیر اقلیم کردستان را پرداخت نکرده است.

اختلاف اربیل و بغداد بر سر بودجه تازه نیست. در سالیان اخیر بارها حکومت فدرال عراق بودجه اقلیم کردستان را به دلیل اختلاف بر سر سهم دو طرف از فروش نفت در حوزه کردستان متوقف کرده است. اربیل به ویژه پس از حملات داعش به عراق و بخش‌های از اقلیم کردستان، اعلام کرد به توافق ۲۰۱۴ پایبند نخواهد بود.

این توافق که در دو مرحله در نوامبر و دسامبر صورت گرفت، اربیل را در توافق اول به تحویل ۱۵۰ هزار بشکه نفت خام در روز به حکومت فدرال عراق و در برابر دریافت ۵۰۰ میلیون دلار مکلف می‌کرد. در توافق دوم که دسامبر همان سال صورت گرفت اقلیم کردستان موظف بود ۲۵۰ هزار بشکه نفت خام به عراق تحویل دهد. بارزانی‌ها اما پس از آشوب در عراق و سوریه به واسطه ظهور داعش، اعلام کردند به این توافق‌ها پایبند نخواهند بود و نفت اقلیم کردستان را مستقل از حکومت فدرال صادر خواهند کرد. تلاش بارزانی‌ها برای استقلال کامل از عراق برگزاری همه‌پرسی در سال ۲۰۱۷ بود.

بیش از ۹۷ درصد شرکت‌کنندگان در همه‌پرسی به استقلال کردستان رای دادند. به فاصله کوتاهی پس از همه‌پرسی، ارتش عراق برای بازپس‌گیری کرکوک با نیروهای نظامی اقلیم کردستان درگیر شد. ۱۷ اکتبر ۲۰۱۷ دولت فدرال عراق اعلام کرد بدون درگیری وارد کرکوک شده و این شهر را به صورت کامل در کنترل کرده است.

بازپس‌گیری کرکوک و مخالفت گسترده بغداد و همسایگان عراق، و همچنین دولت‌های اروپایی و ایالات متحده آمریکا با استقلال کردستان، مسعود بارزانی را به کناره‌گیری از ریاست حکومت اقلیم کردستان مجبور کرد. ۲۹اکتبر ۲۰۱۷ پارلمان اقلیم کردستان استعفای مسعود بارزانی را تصویب کرد.

این استعفا البته به معنای تغییر در حکومت نبود چرا که نچیروان، برادرزاده و داماد مسعود بارزانی بر کرسی ریاست اقلیم کردستان نشست و مسرور بارزانی، فرزند مسعود بارزانی به نخست وزیری رسید تا همچنان سیطره خانواده بارزانی بر حکومت اقلیم کردستان پابرجا بماند.

حکومت اقلیم کردستان پس از درگیری بر سر کرکوک تلاش کرد بار دیگر با حکومت فدرال بغداد بر سر سهم دو طرف از فروش نفت در جغرافیای کردستان به توافق برسد اما عراق برای کنترل کامل بر نفت جغرافیای اقلیم کردستان به اتاق داوری بین‌المللی پاریس که از زیرمجموعه‌های اتاق بازرگانی بین‌المللی است شکایت برد. این نهاد تجارت بین‌المللی در نهایت به نفع دولت فدرال عراق رای داد که بر اساس آن حکومت اقلیم کردستان «نمی‌تواند نفت را از طریق خطوط لوله اعم از نفت شمال یا نفت اقلیم کردستان منتقل کند، زیرا اقلیم کردستان بخشی از توافق IPT (بازاریابی نفت جهانی) نیست».

نفت بدهید، بودجه بگیرید

مسرور بارزانی، یکشنبه ۲۰ ژوئیه از آمادگی حکومت اقلیم کردستان برای تحویل روزانه ۲۳۰ هزار بشکه نفت به حکومت فدرال عراق خبر داد. او بلافاصله گفت که در حال حاضر چنین امکانی وجود ندارد، چرا که «تروریست‌ها میادین نفتی را منفجر کرده‌اند».

بر پایه گزارش‌های منتشر شده طی روزهای گذشته میادین نفتی اربیل هدف حملات پهپادی قرار گرفتند. اقلیم کردستان حملات را به گروه‌های شبه نظامی همسو با ایران در عراق نسبت داده است. ایران در این باره اظهارنظر نکرده است.

پس از این حملات که سه میدان نفتی را هدف گرفت، تولید نفت در اقلیم کردستان کاهش چشمگیری داشته است.

همزمان با این حملات، ۱۶ ژوئیه دولت حکومت مرکزی عراق تصویب کرد حکومت اقلیم کردستان روزانه ۲۳۰ هزار بشکه نفت را به حکومت فدرال تحویل دهد و در برابر آن ۱۶ دلار به ازای هر بشکه دریافت کند. علاوه بر این اربیل باید ماهانه ۱۲۰ میلیارد دینار از درآمد غیرنفتی را به حکومت فدرال بازگرداند.

نشست مشترک سرنوشت‌ساز

در برابر این تعهد، دولت فدرال بودجه مسدود شده اقلیم کردستان را که موجب تاخیر در پرداخت حقوق کارکنان بخش دولتی شده است، آزاد خواهد کرد. برای اجرایی شدن این توافق کمیته‌های عالی از اقلیم کردستان و بغداد سه‌شنبه ۲۲ ژوئیه نشست مشترک دارند.

عطوان العطفوانی رئیس کمیته مالی پارلمان عراق دوشنبه ۲۱ ژوئیه در یک نشست خبری گفت پرداخت حقوق کارکنان اقلیم کردستان از سوی وزارت دارایی به «شرایط مندرج در توافق دولت فدرال و حکومت خودگردان» مشروط است.

محمد نوری، یک عضو کمیته مالی پارلمان عراق هم موضعی مشابه گرفت. به گفته او پرداخت بودجه اقلیم کردستان برای پرداخت دستمزد کارکنان را به «برآورده شدن مفاد توافق» منوط کرد.

«کردستان ۲۴» به نقل از نوری نوشت: «پس از اجرای توافق و تحویل نفت و درآمدها، حقوق کارکنان منطقه به طور کامل ارسال خواهد شد».

حکومت اقلیم کردستان که به گفته مسرور بارزانی این شرایط را پذیرفته، خواهان سهم ۵۰ درصدی از فروش نفت در مناطق تحت کنترل خود است. او با وجود این خواسته تحت تاثیر فشار ناشی از کسری بودجه توافق جدید را پذیرفته است.

مسرور بارزانی با بیان اینکه طبق قانون اساسی پنجاه درصد درآمد باید به دولت فدرال برسد، گفت: «ما متعهد به انجام هرگونه وظیفه قانونی که بر عهده دولت اقلیم کردستان است، هستیم، اما آماده نیستیم از حقوق قانونی خود دست بکشیم.»

با این حال او اعلام کرد که با توافق جدید موافق است، اما «حملات به میدان‌های نفتی تولید نفت را کاهش داده است».

بر پایه گزارش «روداو» در ژوئیه ۲۰۲۵، ۲۰ حمله پهپادی در اقلیم کردستان صورت گرفت که هفت مورد میدان‌های نفتی هدف قرار گرفتند.

این شبکه خبری که به حکومت اقلیم کردستان نزدیک است، به نقل از عزیز احمد، معاون رئیس دفتر نخست وزیر نوشت در پی این حملات اقلیم کردستان ۲۰۰ هزار بشکه نفت از دست داده است.

رسانه‌ها روایت دیگری از میزان کاهش تولید روزانه نفت در اقلیم کردستان منتشر کرده‌اند که بیانگر کاهش ۸۰ هزار تا ۱۳۰ هزار بشکه در روز است.

در چنین وضعیتی که به گفته مسرور بارزانی «تا وقتی ۲۳۰ هزار بشکه تحویل نشود، بودجه پرداخت نمی‌شود»، اعتراض کارکنان بخش‌های مختلف به دولت ممکن است علنی و گسترده شود.

حکومت اقلیم کردستان به فساد اقتصادی متهم است و متکی به فروش نفت. کنترل دولت فدرال بر فروش نفت، بخش بزرگی از درآمد اقلیم را مسدود خواهد کرد.

حکومت عراق پیش از این نیز در توافق امنیتی با ایران کنترل گذرگاه‌های مرزی را در اختیار گرفته است.