بحران کمبود پاکبان در تهران؛ پیامد مستقیم اخراج مهاجران افغانستانی

با شدت‌گرفتن روند بازگرداندن مهاجران افغانستانی از ایران، برخی از کلان‌شهرها با کمبود نیروی انسانی در بخش‌های خدمات شهری مواجه شده‌اند. به‌گزارش خبرگزاری ایلنا، ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، روز سه‌شنبه ۷ مرداد در جلسه علنی شورا هشدار داد که ۸۰ درصد نیروی پاکبان شرکت‌های پیمانکاری در تهران کاهش یافته‌اند. او گفت دلیل اصلی این کاهش، «بازگرداندن اتباع به کشورهایشان» بوده است.

امانی در ادامه افزود که در یکی از مناطق پایتخت، پیمانکاری که پیش‌تر ۱۸۵ پاکبان در اختیار داشت، اکنون تنها ۳۵ نیرو دارد. از این تعداد، به گفته او، ۳۰ نفر همچنان از اتباع خارجی هستند که در صورت خروج آن‌ها، این پیمانکار تنها با ۵ نیرو برای چند منطقه فعالیت خواهد داشت.

او همچنین اعلام کرد که شهرداری تهران برای جذب نیروی جدید ایرانی فراخوان عمومی منتشر کرده است، اما در یکی از نواحی تنها یک نفر ایرانی برای کار پاکبانی مراجعه کرده است. او وضعیت کنونی نظافت در سطح شهر را «نامناسب» توصیف کرد و گفت که با توجه به در پیش بودن مراسم اربعین و اعزام بخشی از نیروهای خدماتی به این برنامه، توان نواحی شهری برای نظافت به‌مراتب کاهش خواهد یافت.

در گزارش‌های پیشین نیز اعلام شده بود که بسیاری از مهاجران افغانستانی در مشاغل کم‌درآمد و سخت فیزیکی از جمله نظافت شهری، جمع‌آوری پسماند، و خدمات عمومی شبانه مشغول به کار بودند؛ اموری که به‌دلایل مختلف کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرد.

بر اساس گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان (UNHCR)، طی ماه‌های اخیر شمار بازگشت مهاجران افغانستانی از ایران به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. این نهاد اعلام کرده که حدود ۷۰ درصد از مهاجران بازگشتی، به‌طور اجباری اخراج شده‌اند.

در گزارش‌ها آمده که بسیاری از این افراد بدون طی‌کردن روند قانونی، بدون فرصت جمع‌آوری وسایل شخصی، و در برخی موارد در شرایطی همراه با جدایی اعضای خانواده، بازگردانده شده‌اند. برخی منابع از مواردی چون بازداشت در مراکز موقت، بدرفتاری، و مصادره اموال نیز خبر داده‌اند.

به گزارش رسانه‌های داخلی ایران، بین ۲ تا ۴ میلیون مهاجر افغانستانی در بازار کار کشور فعال بودند که بخش بزرگی از آن‌ها در حوزه‌هایی چون ساختمان، کشاورزی، خدمات شهری، حمل‌ونقل، و جمع‌آوری زباله اشتغال داشتند. در برخی از مشاغل مانند کارگر ساختمانی، آرماتوربند، سیمان‌کار و پاکبان، نسبت حضور کارگران مهاجر تا ۵۰ درصد یا بیشتر تخمین زده شده است.

در بخش ساخت‌وساز، ایرج رهبر، رئیس کانون انبوه‌سازان تهران، اعلام کرده بود که با خروج کارگران افغانستانی، راندمان پروژه‌ها کاهش یافته و برخی پروژه‌ها دچار وقفه یا افزایش هزینه اجرا تا ۲۵ درصد شده‌اند. او همچنین گفته بود که جایگزینی با نیروی ایرانی، به‌دلیل تفاوت دوبرابری در سطح دستمزد، برای بسیاری از کارفرمایان دشوار است.

در بخش کشاورزی نیز گزارش‌هایی از استان‌های کرمان، خراسان رضوی و شمالی، گلستان و مازندران منتشر شده که نشان می‌دهد کمبود کارگران فصلی، به افزایش ضایعات محصولات کشاورزی و بالا رفتن هزینه تولید منجر شده است. در یکی از این گزارش‌ها، از عدم برداشت ۲۵ درصد محصول پسته در استان کرمان به‌دلیل نبود نیروی کار خبر داده شده بود.