بحران خاموشی و دزدسالاری در صنعت برق ایران
بحران کنونی برق در ایران بیسابقه است. در چنین شرایطی دستگاههای استخراج رمزارز بیش از معابر شهرهای کشور برق مصرف کردهاند. ماینرهای غیرمجاز در دو سال گذشته ۳۶۰ درصد رشد کردهاند و حدود ۴۰ درصد از ماینرهای کشفشده از مراکز یارانهای استفاده میکردند. حکومت تاکنون برای دور زدن تحریمها از ارز دیجیتال بهره برده است.
بخش اقتصاد
بیتکوین و مصرف برق در ایران ـ عکس از شاتراستاک
بحران برق در ایران، که ریشههای تاریخی دارد و صرفاً به وضعیت کنونی محدود نمیشود، با افزایش دما و مصرف، شدت گرفته است. یکی از مهمترین چالشهای ناشی از سیاستگذاریهای نادرست، مصارف غیرمجاز برق توسط دستگاههای استخراج رمزارز یا همان ماینرها است که بحران خاموشی را تشدید میکند.
ارز دیجیتال یا رمزارز، نوعی دارایی دیجیتال برپایه رمزنگاری است که امکان انجام تراکنشهای مالی را بدون واسطههای سنتی مانند بانکها فراهم میکند.
روزنامه «فرهیختگان» در گزارشی درباره ماینرهای غیرقانونی نوشته است با وجود اینکه مسئولان، سهم ماینرها از کل مصرف برق کشور را حدود دو درصد اعلام میکنند، اما مقایسه آن با مصارف دیگر، اهمیت این میزان را آشکار میسازد.
بهعنوان مثال، براساس گزارش شرکت توانیر، سهم مصرف برق روشنایی معابر در سال گذشته برابر با ۴,۶ میلیارد کیلووات ساعت بوده که تنها ۱,۴ درصد از کل مصرف برق سال گذشته را به خود اختصاص داده است.
این مقایسه نشان میدهد که مصرف ماینرها، که تنها بخش کوچکی از آن شناسایی شده است، حتی از مصرف برق روشنایی کل معابر شهرهای ایران بیشتر است.
ماینرهای غیرقانونی و رشد چشمگیر آنها
گزارشهای شرکت توانیر نشان میدهند که از سال ۱۳۹۸ تا انتهای تیرماه سال جاری، ۲۶۳,۳۱۴ دستگاه ماینر غیرمجاز کشف و توقیف شده است.
روند کشف ماینرها رشد چشمگیری داشته است؛ بهطوری که شمار دستگاههای کشفشده در چهار ماهه نخست سال جاری (۱۳,۶۷۶ دستگاه) نسبت به مدت مشابه در سالهای ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳، بیش از ۳۶۰ درصد رشد داشته است.
این آمار نشاندهنده گسترش فعالیتهای پنهانی در زمینه استخراج رمزارز است.
مصرف برق معادل چندین نیروگاه و میلیونها خانه
مسئولان توانیر میگویند مصرف برق ماینرهای کشفشده معادل ظرفیت تولید چهار نیروگاه اتمی بوشهر است. برای تأمین دو تا ۲,۵ هزار مگاوات برق مورد نیاز این دستگاهها، باید ظرفیت تولید نیروگاههای کشور را بین چهار تا پنج هزار مگاوات افزایش داد.
هر دستگاه ماینر به همراه وسایل سرمایشی، بهطور متوسط ۲,۶۵۰ کیلووات ساعت در ماه برق مصرف میکند که این مقدار معادل مصرف ۱۰ واحد مسکونی در طول یک ماه است. با احتساب ماینرهای کشفشده تا پایان تیرماه، مصرف برق آنها معادل مصرف ۲,۶۳ میلیون خانه در کشور است، که این رقم حدود ۱۰ درصد از کل واحدهای مسکونی ایران را شامل میشود.
اقتصاد پنهان و زیانهای کلان دزدسالاری برق
استخراجکنندگان رمزارز بهدلیل یارانههای برق به این فعالیت روی میآورند. در مناطق گرمسیر قیمت هر کیلووات ساعت در الگوی مصرفی ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلووات ساعت، تنها ۳۱.۷ تومان است، در حالی که قیمت تمامشده هر کیلووات ساعت برق برای شرکت توانیر در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۱۰۰ تومان بوده و تعرفه برق برای استخراج قانونی رمزارزها ۴۶۰۰ تومان در هر کیلووات ساعت تعیین شده است.
این اختلاف فاحش در قیمت، انگیزهای قوی برای استفاده غیرمجاز از برق فراهم میکند. بر اساس محاسبات، مصرف برق سالانه ۲۶۳,۳۱۴ دستگاه ماینر کشفشده، ضرر مالی حدود ۳۸ هزار میلیارد تومان را تحمیل میکند.
اما سود استخراجکنندگان بسیار بالاتر است.
بهگزارش «فرهیختگان»، برآورد میشود که این تعداد ماینر میتوانند سالانه ۷,۵۲۳ واحد بیتکوین استخراج کنند که ارزش آن در حال حاضر بیش از ۸۱ هزار میلیارد تومان است. این سود هنگفت، استخراجکنندگان را به ادامه فعالیتهای غیرقانونی تشویق میکند.
برخی گزارشها از وجود بیش از ۶۶۰ هزار دستگاه ماینر در ایران خبر میدهند.
در زمان قطع اینترنت در خلال جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایران، دستکم ۲۴۰۰ مگاوات از بار شبکه برق کشور کاسته شد، که مسئولان توانیر این کاهش را ناشی از خاموشی فعالیت بیش از ۹۰۰ هزار دستگاه ماینر در سراسر کشور دانستند.
این توان مصرفی معادل حدود ۱۵ درصد کمبود شبکه برق در آن دوره بود.
استفاده از تعرفههای یارانهای صنعتی و کشاورزی
دادههای توانیر نشان میدهد که از ۱۳,۶۷۶ دستگاه ماینر کشفشده در چهار ماهه نخست سال جاری، ۳,۹۷۹ دستگاه از مراکز با تعرفه برق صنعتی و ۱,۰۹۴ دستگاه از مراکز با تعرفه برق کشاورزی کشف شدهاند.
این آمار نشان میدهد که حدود ۴۰ درصد از ماینرهای کشفشده از مراکز یارانهای استفاده میکردند که این موضوع یک فاجعه اقتصادی محسوب میشود.
استفاده از تعرفههای یارانه برق صنعتی و برق کشاورزی برای استخراج پنهانی ارز دیجیتال گوشهای از نقش نهادهای وابسته به حکومت در این اقدامات را نشان میدهد.
چهار استان فارس، خوزستان، خراسان رضوی و آذربایجان شرقی بیشترین شمار ماینرهای کشفشده در سال گذشته را به خود اختصاص دادهاند، که نشاندهنده تمرکز این فعالیتها در این مناطق است.
ارزهای دیجیتال و دور زدن تحریمها
استخراج ارزهای دیجیتال در ایران بدون مجوز غیرمجاز اعلام شده است. دستگاههای استخراج ارزهای دیجیتال وارداتی هستند. تا پیش از تیرماه ۱۳۹۸، اداره گمرک ایران، واردات دستگاههای استخراج را ممنوع کرده بود و این دستگاهها عمدتاً بهصورت قاچاق وارد کشور میشدند.
علاقه ایران به ارزهای دیجیتال از هشت سال پیش، پس از تشدید تحریمهای بینالمللی افزایش یافت. در شهریور ۱۳۹۷ استخراج رمزارز قانونی شناخته شد و دولت قصد داشت یک ارز دیجیتال ملی نیز راهاندازی کند.
در واقع، این ارزها به ابزاری برای دور زدن محدودیتهای مالی تبدیل شدند.
سپاه پاسداران از ارزهای دیجیتال، بهویژه بیتکوین، برای دور زدن تحریمهای بانکی سنتی و انتقال پول به خارج از کشور استفاده کرده است.
در آبان ۱۴۰۱ رویترز در گزارشی اختصاصی نوشت که دادههای بلاکچین نشان میدهد که بایننس، غول رمزارز دنیا، از سال ۲۰۱۸ بهرغم تحریمهای آمریکا برای قطع ارتباط ایران با سیستم مالی جهانی، تراکنشهای مرتبط با ایران را با ارزش ۸ میلیارد دلار پردازش کرده است.
در مردادماه سال ۱۴۰۱، خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران گزارش داد که ایران برای نخستین بار با استفاده از ارز دیجیتال سفارش واردات انجام داده است.
اسرائیل در تیرماه ۱۴۰۲ اعلام کرد که مقادیر قابلتوجهی ارز دیجیتال مربوط به سپاه پاسداران و حزبالله لبنان را توقیف کرده است. این تحولی قابل توجه در نحوه استفاده دولتها و گروههای مسلح از داراییهای مجازی محسوب میشد.
در اردیبهشت همان سال رویترز گزارش داد که اسرائیل از سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۲۰۰ حساب را در پلتفرم رمزنگاری بایننس، از جمله دو حساب مرتبط با دولت اسلامی (داعش) و سایر حسابهای مرتبط با نهادهای فلسطینی مربوط به حماس، توقیف کرده است.
ماهیت غیرمتمرکز این ارزها ردیابی آنها را دشوار میکند، که این ویژگی به سپاه پاسداران و گروههای وابسته اجازه میدهد تا از آنها برای فعالیتهای غیرقانونی و تأمین مالی اقداماتی مانند حملات سایبری و قاچاق اسلحه استفاده کنند.
نظرها
نظری وجود ندارد.