لاریجانی در لبنان؛ مأموریت دشوار
حکومت ایران در تلاش برای حفظ هر جای پایی در منطقه در یک موقعیت شکننده است. سفر لاریجانی به بیروت در این راستا بود. دستاورد آن تاکنون نمادین است، در حدِ نفسِ انجام سفر.
بخش سیاست
علی لاریجانی در بیروت، ۱۳ اوت ۲۰۲۵
خبرگزاری ایرنا در تفسیری در مورد سفر علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به لبنان نوشته است:
این سفر به خودی خود، موفقیتی مهم برای دیپلماسی ایران بود؛ به‌ویژه که در زمانی انجام شد که مخالفان جمهوری اسلامی می‌کوشیدند چهره‌ای منزوی از کشور ارائه دهند.
سفر ، نمادین بود، تلاشی برای حفظ روابط، و بازیابی وضعیت خود در یک منطقه بحران‌زده.
علی لاریجانی پیش از لبنان به عراق سفر کرده بود. حکومت ایران هنوز در عراق پرنفوذ است و کمتر با در بسته مواجه می‌شود. در لبنان اما وضع سخت‌تری دارد، با وجود ارتباط مستحکم با حزب‌الله که یکی از ارکان نظام پرتنش قدرت در لبنان است.
روزنامه اسرا‌ئیلی هاآرتص در مورد سفر لاریجانی به عراق و لبنان نوشته است:
سؤال این است که آیا ایران می‌خواهد دوباره «حلقه آتش» را احیا کند؟ حلقه‌ای که پس از جنگ اخیر تقریباً فروپاشیده است. به نظر می‌رسد ایران در این مقطع قصد دارد حضور خود را نشان دهد و اعلام کند که با وجود عقب‌نشینی از سوریه و لبنان، همچنان قادر به تأثیرگذاری و حتی تهدید ثبات کشورهایی است که نیروهای نیابتی تضعیف‌شده‌اش در آن حضور دارند.
موضوع حزب‌الله
در عراق: مسئله حشد الشعبی؛ در لبنان: مسئله حزب‌الله. این دو مسئله از جهاتی شبیه به هم هستند، اما مسئله در لبنان پر اهمیت‌تر است.
مشابهت دو مسئله به وجود دو گروه مسلح برمی‌گردد که خوشایند حکومت ایران هستند، اما برای اسرائیل و آمریکا و عربستان ناخوشایندند. در یک وضعیت عادی، وجود یک گروه مسلح خودمختار در یک کشور غیرعادی است، چون با اصل انحصار قدرت مسلح در دست دولت نمی‌خواند. تهران، با استناد به غیرعادی بودن وضعیت وجود این گروه‌ها، روابط خود را با آنها توجیه می‌کند، اما موازنه قدرت در منطقه به هم خورده، و اکنون آمریکا و اسرائیل دیکته می‌کنند که عادی بودن یعنی چه.
ایالات متحده از طریق تام باراک، فرستاده دونالد ترامپ به منطقه، طرحی ارائه داده که مراحل خلع سلاح حزب‌الله را مشخص کرده است؛ طرحی که حزب‌الله پس از جنگ ویرانگر سال گذشته با اسرائیل بارها درخواست اجرای آن را رد کرده است.
رئیس جمهور، ژوزف عون و نخست‌وزیر نواف سلام، که امسال در بیروت به قدرت رسیدند، وعده داده‌اند که انحصار سلاح در دست دولت باشد، اما هنوز به سوی گرفتن سلاح حزب‌الله با زور نرفته‌اند. مذاکره با این گروه پیشرفت اندکی داشته است.
پیش از جنگ اخیر برآورد می‌شد که حزب‌الله از ارتش لبنان قو‌ی‌تر است. اینک با وجود ضربه‌های شدیدی که در جنگ خورد، همچنان سازمان‌یافته و مجهز است و در حال بازسازی خود است.
هفته گذشته عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران گفته بود تهران از هر تصمیمی که حزب‌الله بگیرد، حمایت می‌کند و این نخستین تلاش برای خلع سلاح این گروه نیست. علی‌اکبر ولایتی، مشاور ارشد رهبر ایران، نیز اقدام دولت لبنان در خلع سلاح را مورد انتقاد قرار داده و گفته بود: اگر حزب‌الله سلاحش را زمین بگذارد، چه کسی از جان، مال و ناموس لبنانی‌ها دفاع خواهد کرد؟
سفر به بیروت
سفر علی لاریجانی به بیروت در روز ۱۳ اوت (۲۲ مرداد)، یک هفته پس از آن صورت گرفت که دولت لبنان به ارتش دستور داد تا پیش از پایان سال ۲۰۲۵، طرحی برای خلع سلاح حزب‌الله تهیه کند. مقامات ایران مخالفت خود را با این طرح ابراز کرده‌اند.
ده‌ها نفر از هواداران حزب‌الله در مسیر فرودگاه تا شهر بیروت به استقبال لاریجانی رفتند و با سردادن شعارهای حمایتی، کاروان او را همراهی کردند. لاریجانی نیز برای دقایقی از خودرو پیاده شد و با آنها دیدار و احوال‌پرسی کرد.
الجزیره، از قول زینا خضر، خبرنگار خود در بیروت نوشته است، لاریجانی در این سفر نسبت به روزهای قبل، از زبان دیپلماتیک‌تری استفاده کرد:
او گفت که سیاست ایران بر همکاری دوستانه است، نه دیکته کردن دستورها و جدول‌های زمانی – و در اینجا به ایالات متحده اشاره داشت که طرحی چهارماهه برای پایان تنش با اسرائیل ارائه کرده است که شامل خلع سلاح حزب‌الله می‌شود.
در جریان این سفر، لاریجانی با رئیس‌جمهور لبنان، ژوزف عون، نخست‌وزیر، نواف سلام و رئیس پارلمان نبیه بری — که از نزدیکان حزب‌الله محسوب می‌شود — دیدار و گفت‌وگو کرد.
عون در دیدار با علی لاریجانی به او گفت که بیروت هرگونه دخالت در امور داخلی خود را رد می‌کند. او اظهارات مقامات تهران درباره طرح خلع سلاح حزب‌الله را «غیرسازنده» خوانده است. عون به لاریجانی گفته است: «هیچ‌کس مجاز نیست که سلاح به‌دست گیرد و از حمایت خارجی به‌عنوان اهرم فشار استفاده کند.»
لاریجانی در پاسخ گفته است که ایران در تصمیم‌گیری‌های لبنان دخالت نمی‌کند: «هر تصمیمی که دولت لبنان با مشورت مقاومت بگیرد، از نظر ما محترم است.» او همچنین افزوده: «ایران هیچ طرحی به لبنان نیاورد، این ایالات متحده بود که چنین کرد. آن‌هایی که در امور لبنان مداخله می‌کنند، همان کسانی هستند که طرح و ضرب‌الاجل دیکته می‌کنند.»
نخست‌وزیر، نواف سلام پس از دیدار با لاریجانی گفت اظهارات مقامات ایرانی در مخالف با خلع سلاح حزب‌الله انتقاد مستقیم از تصمیمات مراجع قانونی لبنان و «نقض آشکار هنجارهای دیپلماتیک و خدشه به اصل احترام متقابل به حاکمیت» است. سلام همچنین گفته که لبنان «نیازی به موعظه از سوی هیچ‌کس» ندارد، سال‌ها مدافع آرمان فلسطین بوده و «بهای سنگینی» در مقاومت در برابر اسرائیل پرداخته است؛ لبنان کشوری کوچک است که سال‌ها از مداخله خارجی رنج برده و «زمان آن رسیده این صفحه را ورق بزنیم». سلام تأکید کرده: «لبنان اجازه نخواهد داد به‌عنوان سکویی برای تسویه‌حساب‌ها یا میدان نبرد پیام‌رسانی‌های منطقه‌ای استفاده شود.»
لاریجانی در دیدار با نبیه بری، رئیس مجلس لبنان گفت ایران به دنبال تقویت روابط با دولت لبنان است، اما توصیه کرد که لبنان «مقاومتی» را که حزب‌الله علیه اسرائیل رهبری کرده، حفظ و ارزش‌گذاری کند.
او پس از دیدار با بری به خبرنگاران گفت: «من مسئول امنیت ملی ایران هستم و به شما می‌گویم که ایران هیچ قصدی برای دخالت در امور هیچ کشوری، از جمله لبنان، ندارد.» لاریجانی همچنین گفت سایر کشورها و نیروهای خارجی نباید به لبنان «دستور» بدهند و به نقشه‌راه آمریکا برای خلع سلاح حزب‌الله اشاره کرد.
او با تأکید بر اینکه «مردم لبنان شجاع و توانمند در تصمیم‌گیری برای خود هستند» خواستار «گفت‌وگویی دوستانه، فراگیر و جدی» میان دولت لبنان و حزب‌الله شد تا درباره موضوع سلاح به «تصمیمات درست» برسند.
لاریجانی از لبنانی‌ها خواست «میان دوست و دشمن تفاوت قائل شوند» و نسبت به اسرائیل هشدار داد که «به حیوان درنده‌ای تبدیل شده است». او گفت: «دوست شما کسی است که با اسرائیل مقابله کرد و باید تفاوت را بدانید.»
فرمول دیپلماتیک
در حالی که مقامات حکومت ایران پیش‌تر مستقیماً با خلع سلاح حزب‌الله مخالفت کرده بودند، اینک به نظر می‌رسد که در مورد این موضوع به یک فرمول دیپلماتیک دست یافته باشند.
لاریجانی در سفر خود به لبنان از این فرمول رونمایی کرد: کانون‌های قدرت در لبنان با حزب‌الله به توافق برسند، و هر چه حاصل شود، تهران می‌پذیرد. او گفت: «دولت لبنان با طوایف مختلف صحبت کند و به نتیجه برسد.»
مسئله اکنون این است که معلوم نیست در بیروت نتیجه‌‌ای از این صحبت‌ها حاصل شود. اما نفس رسیدن به چنین فرمولی، نشان‌دهنده آن است که حکومت ولایی ایران پی برده که دیگر نمی‌تواند چتر ولایتش را تا شرق مدیترانه بگستراند.
نظرها
نظری وجود ندارد.