سه کشور اروپایی روند مکانیسم ماشه را فعال کردند

بریتانیا، فرانسه و آلمان پنج‌شنبه ۶ شهریور / ۲۸ اوت به‌طور رسمی به سازمان ملل اطلاع دادند که روند بازگرداندن تحریم‌های گسترده این سازمان علیه ایران را آغاز کرده‌اند. این اقدام به تهران ۳۰ روز مهلت می‌دهد تا در زمینه دسترسی به سایت‌های هسته‌ای خود، امتیازاتی ارائه دهد، در غیر این صورت با انزوای اقتصادی شدیدتری در سطح جهان روبه‌رو خواهد شد.

به‌گزارش گاردین، مقامات بریتانیایی اعلام کردند این تصمیم به آسانی گرفته نشد و دیپلماسی بسیار فشرده‌ای برای جلوگیری از این اقدام صورت گرفت. آن‌ها تأکید کردند که هنوز فرصت برای دیپلماسی در آخرین لحظات، پیش از اجرایی شدن مکانیسم ماشه در ۳۰ روز آینده، وجود دارد. به‌نظر می‌رسد نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر، شاهد دیپلماسی فشرده‌ای برای مدیریت پرونده ایران باشد.

این مقامات افزودند که ایران از سال ۲۰۱۹، به‌طور قابل توجهی به تعهدات خود در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ پایبند نبوده است و به تهران فرصت کافی داده شده تا به تعهدات خود بازگردد، اما ایران یا تمایلی به این کار نداشته یا به‌دلیل موانع سیاسی قادر به انجام آن نبوده است.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) پس از بمباران تأسیسات هسته‌ای اصلی ایران توسط اسرائیل، فعالیتش در ایران متوقف شده و تاکنون نتوانسته برای بازگشت و ارزیابی وضعیت این سایت‌ها، مذاکرات جدیدی انجام دهد. ایران به بازرسان آژانس اجازه بازدید از نیروگاه بوشهر را داده است که قرار است سوخت‌گیری در آن‌جا انجام شود.

دیوید لَمی، وزیر امور خارجه بریتانیا، روز پنج‌شنبه در تماس تلفنی با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، این اقدام سه کشور اروپایی را به اطلاع او رسانده است. مقامات بریتانیایی انتظار واکنش تندی از سوی ایران دارند.

تأثیر مکانیسم ماشه، تبدیل بسیاری از تحریم‌های موجود (که عمدتاً از سوی آمریکا و اروپا بوده) به تحریم‌های کل سازمان ملل خواهد بود که روسیه و چین نیز ملزم به رعایت آن‌ها خواهند شد. همچنین برخی تحریم‌ها علیه صنایع تسلیحاتی ایران که در حال حاضر اجرا نمی‌شوند، بازگردانده خواهند شد. افزون بر این، ایالات متحده آمریکا به‌عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل، در آینده حق وتوی لغو تحریم‌های این سازمان را خواهد داشت؛ قدرتی که در حال حاضر از آن برخوردار نیست.

این سه قدرت اروپایی خود را مجبور دیدند که اکنون، پیش از این‌که توافق هسته‌ای در ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) منقضی شود و قدرت آن‌ها برای بازگرداندن تحریم‌ها به پایان برسد، دست به کار شوند.

مقامات بریتانیایی در توجیه این تصمیم گفتند که توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) به ایران اجازه می‌داد تنها ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای حداکثر ۳.۶۷ درصد ذخیره کند. در حالی که ذخایر فعلی ایران ۴۵ برابر این حد مجاز است و بخش زیادی از این اورانیوم دارای غنایی بالاتر از سطح تعیین‌شده در توافق ۲۰۱۵ است. ایران همچنین ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا دارد که نامشخص است. این مقامات گفتند:

آن‌ها تأکید کردند که مکانیسم ماشه، اقدامی قانونی و متناسب است و بریتانیا همچنان به راه‌ حل دیپلماتیک متعهد است. آن‌ها افزودند که بریتانیا در ماه ژوئن پیشنهاد تأخیر شش‌ماهه در اجرای مکانیسم ماشه مشروط به بازگشت آژانس به ایران را ارائه داده بود. این مقامات گفتند که ایران اجرای پروتکل الحاقی را که اجازه بازرسی‌های پیشرفته از سایت‌های هسته‌ای را می‌داد، متوقف کرده است.

پیش‌بینی‌ها از واکنش ایران متفاوت است؛ از شدیدترین واکنش که خروج کامل از معاهده عدم اشاعه سلاح هسته‌ای (NPT) است تا سخت‌تر شدن مواضع در برابر بازگشت آژانس.

اگرچه پرونده هسته‌ای ایران در حال حاضر در اولویت دستور کار کاخ سفید نیست، اما ایرانی‌ها نگرانند که به‌زودی توجه اسرائیل و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا را به خود جلب کنند و احتمال حملات بیشتری مشابه آن‌چه در ماه ژوئن رخ داد، افزایش یابد.

جمهوری اسلامی ایران خود نیز به‌شدت دچار اختلاف نظر است؛ بین کسانی که می‌خواهند برای لغو تحریم‌ها، خواسته‌های آمریکا را بپذیرند و کسانی که از رویارویی بیشتر هراسی ندارند. رهبری ایران که از حملات اسرائیل در ماه ژوئن غافلگیر شده بود، در حال سازماندهی مجدد فرماندهان دفاعی و امنیتی است و ممکن است زمان کافی برای رسیدن به یک توافق همگانی داخلی را نداشته باشد.

مجلس شورای اسلامی شرایط سخت‌گیرانه‌ای برای بازگشت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تعیین کرده، اما این شرایط می‌تواند توسط شورای عالی امنیت ملی ایران نادیده گرفته شود.