فرونشست زمین در سیستان و بلوچستان؛ سایه طرح‌های کشاورزی سپاه پاسداران بر آینده بلوچ‌ها
فعالان محیط زیست هشدار می‌دهند که طرح‌های گسترده کشاورزی شرکت «ماهان» وابسته به سپاه پاسداران در بلوچستان، سناریوی فاجعه‌بار اصفهان، کرمان و یزد را تکرار خواهد کرد.
بخش محیط زیست
کشاورزان بلوچ ـ عکس از آرشیو
«کمپین فعالین بلوچ» که خبرهای مربوط به بلوچ‌ها را منتشر می‌کند، جمعه ۲۸ شهریور گزارش داد که شرکت «ماهان» متعلق به سپاه پاسداران در سال‌های اخیر طرح‌های گسترده کشاورزی را بدون در نظر گرفتن شرایط اقلیمی، ظرفیت محیط زیستی منطقه بلوچستان و میزان آب سفره‌های زیرزمینی آن به‌اجرا گذاشته و بیم فرونشست زمین و نابودی منابع طبیعی این استان را افزایش داده‌اند.
بنا به این گزارش، کارشناسان محیط زیست تأکید می‌کنند که این روند می‌تواند افزون بر تشدید بحران آب و فرونشست زمین، منجر به کوچ اجباری روستاییان شود.
آن‌ها می‌گویند این همان فاجعه‌ای است که در استان اصفهان، کرمان و یزد با بهره‌برداری بی‌رویه از منابع زیرزمینی، امروز به بحرانی ملی تبدیل شده است.
سوابق یک بحران: از تصرف زمین‌ها تا تفاهم‌نامه
پیش از آغاز طرح‌های بزرگ، شرکت ماهان در سال ۱۳۹۹صدها هکتار از زمین‌های کشاورزی مردم بلوچ در باهوکلات شهرستان دشتیاری را به بهانه نداشتن سند مصادره کرد. این زمین‌ها که سابقه مالکیت اجدادی داشتند، با این اقدام از دست کشاورزان محلی خارج شدند.
در مهرماه ۱۴۰۰ تفاهم‌نامه‌ای میان شرکت هواپیمایی ماهان، نماینده علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در بلوچستان، استاندار وقت و فرمانده قرارگاه قدس جنوب شرق کشور به امضا رسید. در این نشست، آیت‌الله مصطفی محامی، نماینده خامنه‌ای، سیستان و بلوچستان را «دریایی از ظرفیت‌ها» خواند و بر لزوم سرمایه‌گذاری برای توسعه کشاورزی و گردشگری تأکید کرد. این تفاهم‌نامه، راه را برای واگذاری گسترده زمین‌های بلوچستان به این شرکت باز کرد.
یک سال پس از تفاهم‌نامه، هلدینگ ماهان سرمایه‌گذاری دو هزار میلیارد تومانی برای کشت خرما در میرجاوه را آغاز کرد. همزمان، سه هزار هکتار در سواحل مکران و چهار هزار هکتار در باهوکلات دشتیاری به این شرکت واگذار شدند. همچنین چندین هزار هکتار زمین دیگر در دشت تل نزدیک مه‌گس (مهرستان) نیز به این هلدینگ که فعالیت اصلی آن حمل‌ونقل و معادن است، واگذار شد.
این واگذاری‌های گسترده، پرسش‌هایی درباره پشت‌پرده این اقدامات و احتمال تغییر کاربری زمین‌ها در آینده مطرح کرد.
اهالی روستای مولتان در شهرستان مه‌گس (مهرستان) در خرداد ۱۴۰۳ با تصرف زمین‌های کشاورزی خود توسط شرکت ماهان به بهانه اجرای طرح کشاورزی مواجه شده‌اند. این شرکت قصد داشت ۳۵۰۰ هکتار از زمین‌های حاصلخیز این روستا را تصاحب کند. مردم محلی می‌گفتند این طرح بهانه‌ای برای احداث معدن و استخراج از کوه‌های اطراف است.
در بلوچستان، اراضی شهری و مناطق استراتژیک تحت کنترل سازمان‌های دولتی و نهادهای وابسته به حکومت قرار دارند. این زمین‌ها میان نهادهایی همچون ارتش، سپاه پاسداران، بنیاد مسکن، تعاونی‌های مرتبط با استانداری و شهرداری توزیع شده‌اند. این ترکیب پیچیده از نهادهای حکومتی و نظامی موجب شده که تصرف زمین‌ها نه‌تنها یک مسئله اقتصادی بلکه ابزاری برای اعمال کنترل سیاسی و اجتماعی نیز باشد.
پیامدهای زیستمحیطی و اجتماعی
کارشناسان محیط زیست می‌گویند که برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی برای اجرای این طرح‌های کشاورزی، فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر را رقم خواهد زد. این اقدامات می‌تواند به خشکی رودها، نابودی پوشش گیاهی بومی و در نهایت فرونشست زمین بینجامد. پیش از این نیز سیستان و بلوچستان با بحران‌های متعدد زیستمحیطی و خشکسالی‌های پی‌درپی روبه‌رو بوده و سفره‌های آب زیرزمینی آن به شدت افت کرده‌اند.
افزون بر پیامدهای زیستمحیطی، این اقدامات منجر به نابودی معیشت مردم محلی خواهد شد. کشاورزان بومی که تنها منبع درآمدشان همین زمین‌های حاصلخیز است، نگران از دست دادن زندگی و آینده خود هستند.
درخواست توقف فوری
«کمپین فعالین بلوچ» خواستار توقف فوری طرح‌های غیرکارشناسی شرکت ماهان و انجام ارزیابی‌های محیط زیستی شفاف پیش از هرگونه اقدام جدید است.
این کمپین هشدار داد که واگذاری‌های سریع و گسترده زمین به شرکت‌های غیربومی وابسته به نهادهای خاص همچون سپاه پاسداران، این نگرانی را تقویت می‌کند که ثروت بلوچستان به سود کسانی غیر از مردم این استان به یغما برود.
در سیستان و بلوچستان بحران اقلیمی سلامت و حیات ۴۰۰ هزار نفر را تهدید و ساکنان روستاها را به ترک زادگاه و سکونتگاه‌شان مجبور می‌کند. دست‌کم ۲۰۰ روستا بر اثر تغییرات اقلیمی در این منطقه متروکه شده‌اند.
نظرها
نظری وجود ندارد.