چهره‌ها
پریسا شوکتی: از بورس کالا تا حفاظت از حیات‌وحش ایران
ساسان نویدی - داستان زندگی پریسا شوکتی، حفاظتگری که از دنیای اقتصاد و بورس به قلب فعالیت‌های محیط‌زیستی ایران قدم گذاشت، نمونه‌ای الهام‌بخش از تعهد به حفظ تنوع‌زیستی و تغییر اولویت از «قیمت‌ها» به «ارزش‌ها» است. او با تکیه بر دانش، آگاهی‌بخشی و همکاری با جوامع محلی، مسیری نو در حفاظتگری مدرن گشوده است.
ساسان نویدی
پریسا شوکتی: از بورس کالا تا حفاظت از حیات‌وحش ایران
داستان زندگی و فعالیت‌های پریسا شوکتی نمونه‌ای الهام‌بخش از تغییر مسیر شغلی و تعهد فردی برای خدمت به یک هدف بزرگ‌تر، یعنی حفاظت از محیط زیست ایران، است.
«پریسا شوکتی»، متولد ۱۳۶۰، حفاظتگری است که مسیر زندگی‌اش از دنیای آمار و اقتصاد به محیط‌زیست و حیات‌وحش تغییر جهت داد. او پس از تحصیل در رشته آمار در مقطع کارشناسی ارشد به سراغ اقتصاد با گرایش توسعه رفت. ۱۶ سال در بورس کالا فعالیت کرد و در سال ۱۴۰۰، در اوج همه‌گیری کرونا، از مدیریت معاملات کالا در کارگزاری استعفا داد تا تمام وقت خود را صرف حفاظت از محیط‌زیست کند.
تغییر مسیر از یک موقعیت مدیریتی با ثبات و پرمنفعت در بورس کالا، به ویژه در اوج همه‌گیری کرونا، به سمت فعالیت‌های زیست‌محیطی که عموماً با چالش‌های مالی و عملیاتی زیادی روبروست، نیازمند شجاعت، خودشناسی عمیق و تعهد بسیار بالاست. این اقدام او بیش از همه نمایانگر تغییر اولویت از «قیمت‌ها» به «ارزش‌ها» در زندگی‌ست است.
آگاهی‌بخشی: قلب حفاظت مدرن
علاقه شوکتی به حوزه محیط زیست از آشنایی با ۱۷ هدف توسعه پایدار در دوره تحصیل شکل گرفت و سبک زندگی، سفرها و مطالعاتش را دگرگون کرد. او در آن ایام به توصیه دوستی، در دوره‌های راهنمای طبیعت‌گردی شرکت کرد که در آن زمان درس پرنده‌نگری بیش از همه او را مجذوب خود کرد.
شوکتی درباره انگیزه‌اش برای ورود به حوزه محیط‌زیست به «پیام ما» می‌گوید:
نمی‌توانم بگویم که تجربه خاص و تأثیرگذاری از کودکی در این زمینه داشتم. کودکی و نوجوانی من در یکی از شهرک‌های اطراف کرج گذشت. به همین دلیل، تجربه ملموسی از تماس با حیوانات اهلی و گیاهان، و سابقه پرورش گل‌وگیاه و کار در باغ و مزرعه در مقیاس بسیار کوچک خانوادگی دارم.
او فعالیت حفاظتی خود را با پرنده‌نگری در ایران آغاز کرد، اما پیش‌تر تجربه کار داوطلبانه در پروژه حفاظت از «شنگ» در تانزانیا را نیز داشت. به گفته او، پرنده‌نگری به دلیل ماهیت ایمن‌تر و دسترسی آسان‌تر، برای زنان در ایران جذاب‌تر است، در حالی که حفاظت از گوشتخواران با چالش‌های فرهنگی و امنیتی همراه است.
شوکتی سال‌ها در پشت صحنه حفاظت فعالیت کرده و نقش مهمی در افزایش آگاهی عمومی ایفا کرده است. او در این‌باره می‌گوید:
هیچ‌گاه این حس را نداشتم که نقشم در افزایش آگاهی عمومی در مقایسه با فعالیت‌های میدانی از اهمیت کمتری برخوردار است؛ چون معتقدم بدون تولید محتوای آموزشی و اطلاع‌رسانی به عموم مردم نمی‌توان انتظار مشارکت و حمایت جامعه را داشت.
او به‌درستی تشخیص داده که «حفاظت» تنها در میدان و با دوربین چشمی محقق نمی‌شود. او نقش آگاهی‌بخشی و آموزش را به عنوان پایه‌ای‌ترین رکن حفاظت شناسایی کرده است. این نگاه، فعالیت او را از یک کنش احساسی مقطعی به یک حرکت پایدار و تأثیرگذار تبدیل می‌کند.
توانمندسازی زنان در حفاظت
او با همکاری در باشگاه پرنده‌نگری ایرانیان و مؤسسه «حافظان حیات‌وحش شیردال»، در برنامه‌ریزی تورهای پرنده‌نگری و تولید محتوای آموزشی فعالیت کرده است. شوکتی معتقد است حضور پررنگ‌تر زنان در فعالیت‌های پشت صحنه، علاوه بر محدودیت‌های فرهنگی، به کمبود منابع مالی و انسانی نیز مرتبط است که باعث می‌شود زنان نقش کلیدی در پایداری پروژه‌های حفاظتی ایفا کنند.
«پریسا شوکتی» معتقد است که حضور گسترده‌تر زنان در انجمن‌های محیط‌زیستی به ویژگی‌های ذاتی و اجتماعی آنها بازمی‌گردد. او می‌گوید:
یکی از مهم‌ترین دلایل این امر، روحیه همکاری و مشارکت است که زنان به‌طور غریزی و با توجه به تجربیات اجتماعی‌شان دارند.» این روحیه، همراه با توانایی زنان در برقراری ارتباط و آموزش به جوامع محلی، نقش کلیدی در جلب حمایت عمومی و پیشبرد اهداف انجمن‌ها دارد. احساسات قوی‌تر زنان نسبت به مسائل محیط‌زیستی نیز به تأثیرگذاری بیشتر آنها در انتقال مطالب و آموزش کمک می‌کند.
درباره نگاه به زنان در حوزه حفاظت، شوکتی به این موضوع اشاره می‌کند که دیدگاه‌های محدودکننده در حال تغییر است:
خوشبختانه من در دوره‌ای وارد این عرصه شده‌ام که این دیدگاه‌ها در حال تغییر است.
با حضور زنان توانمند در سمت‌های کلیدی سازمان حفاظت از محیط‌زیست، موانع فرهنگی و دولتی به‌تدریج کاهش یافته و انتظار می‌رود نقش زنان در تمام سطوح حفاظت پررنگ‌تر شود، هرچند در برخی مناطق همچنان محدودیت‌هایی وجود دارد.
حفاظت استراتژیک و آینده سبز
انجمن شوکتی روی حفاظت از گوزن زرد ایرانی و زیستگاه یوز آسیایی تمرکز دارد. او توضیح می‌دهد:
در مورد گوزن زرد ایرانی، ما روی حفاظت از گونه و معرفی مجدد آن به زیستگاه تاریخی‌اش کار می‌کنیم، اما درباره یوز آسیایی، تمرکز ما روی حفاظت از زیستگاه است نه گونه!
فعالیت‌ها بیشتر بر آموزش جوامع محلی و رفع تعارضات با یوز در منطقه توران متمرکز است. دشواری اصلی در پروژه یوز، مدیریت انتظارات عمومی برای نتایج سریع است، در حالی که وضعیت بحرانی این گونه نیازمند راهکارهای بلندمدت است.
انتخاب دو گونه گوزن زرد ایرانی و یوزپلنگ آسیایی که هر دو در خطر انقراض جدی هستند و نمادهای حیات وحش ایران محسوب می‌شوند، بسیار هوشمندانه و استراتژیک است. کار بر روی احیای جمعیت و معرفی مجدد گوزن زرد ایرانی به طبیعت نیازمند دقت علمی و پیگیری بلندمدت است. درک این نکته که نجات یوز تنها از طریق نجات زیستگاه آن (اکوسیستم توران) ممکن است و تمرکز بر آموزش و کاهش تعارض با جوامع محلی، دقیقاً همان مسیری است که همه سازمان‌های معتبر حفاظتی در جهان دنبال می‌کنند. صحبت شوکتی درباره «مدیریت انتظارات عمومی» نیز نکته بسیار مهمی است که از درک عمق چالش‌ها نشان دارد.
شوکتی بر این باور است که آینده حفاظت در ایران امیدوارکننده است. افزایش تعداد انجمن‌های محیط‌زیستی و حضور نسل جوان با روحیه مطالبه‌گری، نویدبخش است. بااین‌حال، چالش‌هایی مانند تأمین مالی و اولویت پایین حفاظت به دلیل مسائل اقتصادی و توسعه ناپایدار همچنان وجود دارد. او معتقد است که حرکت رو به جلوی جامعه مدنی و فعالان جوان، آینده‌ای سبز را رقم خواهد زد.
فعالیت‌های پریسا شوکتی نمونه‌ای برجسته از حفاظتگری مدرن در ایران است که بر دانش اقتصادی و آماری، آگاهی‌بخشی، تمرکز بر گونه‌های کلیدی مانند گوزن زرد ایرانی و زیستگاه یوز آسیایی، همکاری با جوامع محلی، توانمندسازی زنان و تعهد بلندمدت استوار است. او نه‌تنها به‌طور مستقیم به حفظ تنوع‌زیستی ایران کمک می‌کند، بلکه با الهام‌بخشی به دیگران، به‌ویژه زنان، و ارائه مسیری شغلی معنادار، به‌عنوان سرمایه‌ای اجتماعی ارزشمند عمل می‌کند و شایسته تقدیر و حمایت است.
نظرها
نظری وجود ندارد.