جان و سلامت کارگران قربانی مصونیت کارفرمایان: مرگ ۸ کارگر طی سه روز

طی سه روز نخست مهر مصدومیت یا فوت دستکم ۱۸ کارگر در نقاط مختلف ایران گزارش شد. همزمان در سالروز حادثه مرگبار معدن معدنجوی طبس، کارگران آسیب دیده که امکان بازگشت به کار را ندارند گفتند تامین اجتماعی با از کارافتادگی‌شان موافقت نکرده است.

در سه روز آغازین سومین فصل سال ۱۴۰۴ مرگ دستکم ۸ کارگر بر اثر حوادث ناشی از کار ثبت شد. یک کارگر جوشکار، دو کارگر یک کارخانه در دست احداث، یک کارگر ساختمان‌سازی، سه کارگر چاه‌کن که یکی از آنها تبعه افغانستان بود و یک کارگر مشاغل خانگی در حوادث کاری جداگانه جان خود را از دست دادند.

کارگران مهاجر اغلب بدون قرارداد و بیمه در برابر دستمزد کمتر برای مشاغل سخت در ایران استثمار می‌شوند.

در همین سه روز ۱۰ کارگر مصدوم شدند؛ پنج کارگر کارگاه ضایعات که دچار آتش‌سوزی شد، یک کارگر جوشکار، یک کارگر ساختمانی و یک کارگر مشاغل خانگی و دو کارگر کارخانه در دست ساخت.

بر اساس اخبار منتشر شده در رسانه‌های داخلی از آغاز سال جاری تا پایان شهریور حداقل ۲۱۱ کارگر در محل کار بر اثر حوادث شغلی جان خود را از دست دادند و ۱۵۵۵ کارگر هم مصدوم شدند. این آمار تنها مواردی را که در رسانه‌ها منتشر شده است، در بر می‌گیرد. در ایران بسیاری از حوادث شغلی در کارگاه‌های کوچک، مشاغل خانوادگی و یا کارگاه‌های کوچک خارج از نظارت تامین اجتماعی به دلیل ترس کارفرمایان از پیامدهای قانونی گزارش نمی‌شود.

سازمان تامین اجتماعی هم تنها حوادث شغلی رخ داده در کارگاه‌های مشمول قانون کار را ثبت می‌کند. به همین علت در گزارش سالانه تامین اجتماعی نرخ حوادث شغلی، شمار کارگران مصدوم و فوت شده فاصله زیادی با گزارش سازمان پزشکی قانونی دارد. سازمان پزشکی قانونی در سال ۱۴۰۳ مرگ یک هزار و ۹۸۶ کارگر را بر اثر حوادث ناشی از کار گزارش کرد در حالیکه تامین اجتماعی کمتر از ۷۰۰ مرگ ناشی از کار را پذیرفت. اختلاف بیش از ۱۲۰۰ نفری در گزارش این دو نهاد دولتی به معنای این است که حداقل ۱۲۰۰ مرگ ناشی از حوادث شغلی در کارگاه‌های خارج از شمول قانون کار و تامین اجتماعی رخ داده.

روایت معاون وزیر بهداشت و درمان از حوادث شغلی نگران‌کننده‌تر است. ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ خبرگزاری رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) به نقل از علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت و درمان نوشت سالانه حدود ۱۰ هزار نفر بر اثر حوادث ناشی از کار جان خود را از دست می‌دهند. آمار اعلام شده از سوی معاون وزیر بهداشت پنج برابر آمار پزشکی قانونی و ۱۴ برابر آمار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.

کارشناسان ایمنی کار در ایران علت تفاوت در آمار نهادهای دولتی را تغییر عمدی علت مرگ کارگران هنگام ثبت گزارش می‌دانند. حسین مهدوی که کارشناس ایمنی کار در ایران است، ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ در توضیح اختلاف آمار نهادهای دولتی گفته بود: «در بسیاری از موارد علت مرگ به صورت عمدی تغییر می‌کند و حوادث کار عمدتا برخورد جسم سخت یا دلایل دیگر عنوان می‌شود که همین امر در مشخص شدن آمارهای واقعی بسیار تاثیرگذار بوده و باعث می‌شود تا تناقض آماری فاحشی در این زمینه وجود داشته باشد.»

علت تغییر دلیل مرگ کارگران در گزارش کارفرما یا نهادهای دولتی هم که مشخص است؛ فرار از پیامدهای حقوقی چون جریمه به سازمان تامین اجتماعی و وزارت کار، خسارت به بازماندگان و پرداخت مستمری کارگر فوت شده.

کارفرمایان به پشتوانه قوانین و بخشنامه‌هایی که راه فرار از اجرای قوانین کار و تامین اجتماعی را برایشان فراهم کرده است، و همچنین کوتاهی عمدی نهادهای نظارتی نه محل کار را ایمن می‌کنند و نه پس از وقوع حادثه مرگبار مجازات می‌شوند.

کارگران معدن زغال‌سنگ معدن‌جوی طبس که شهریور ۱۴۰۳ زیر آوار ماندند و حالا به دلیل مصدومیت خانه نشین شده‌اند، یک نمونه از کارگرانی هستند که به دلیل پشتوانه قانونی و فراقانونی کارفرما از حق خود محروم مانده‌اند.

در حادثه ۳۱ شهریور طبس ۵۳ کارگر جانشان را از دست دادند و ۱۴ کارگر مصدوم و خانه‌نشین شدند. خبرگزاری کار ایران که به خانه کارگر نزدیک است، در سالروز این واقعه به نقل از کارگران نوشت سازمان تامین اجتماعی با درخواست از کارافتادگی آنها مخالفت کرده است.

هادی نوباغی یکی از این کارگران است که با از کارافتادگی او موافقت نشده است. به روایت ایلنا درآمد ماهانه خانواده‌ شش نفره نوباغی فعلا فقط ۱۲ میلیون تومانی است که به عنوان بیمه بیکاری به هادی تعلق می‌گیرد. بخش زیادی از درآمد صرف دوا و درمان هادی می‌شود و به گفته همسر هادی: «پول ویزیت و دارو و شیرخشک برای بچه و خورد و خوراک ساده بیشتر از این‌ها می‌شود و اگر کم بیاوریم مجبوریم از اقوام کمک بگیریم.»

علی عباس‌زاده، کارگر ۳۹ هم وضعیتی مشابه دارد؛ با ۱۰ میلیون تومان بیمه بیکاری ناچار است هزینه درمان را هم بپردازد. همسر او هم گفته چندین بار پیگیری کرده اما پاسخی نداده‌اند. به نوشته ایلنا تعداد کارگرانی که در حادثه‌ی معدنجوی طبس مصدوم شده‌اند و حالا سرپرست خانواده توان کار کردن ندارد فقط محدود به این دو خانواده نمی‌شود.