ظریف: روس‌ها نمی‌خواستند روابط ایران با دنیا عادی شود
اختلافات پنهان ایران و روسیه بار دیگر سر برآورده است. وزیر خارجه پیشین ایران، ادعاهای اخیر وزیر خارجه روسیه، درباره سازوکار مکانیسم ماشه را رد کرد و گفت به لاوروف دستور داده بودند نگذارد برجام نهایی شود.
بخش سیاست
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین ایران (چپ) و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در نشستی در هفتادوچهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، ـ ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۹ ـ عکس از خبرگزاری فرانسه
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین جمهوری اسلامی شامگاه پنج‌شنبه ۲۴ مهرماه ۱۴۰۴ در یک گردهمایی در سالن اجلاس جامعه مهندسان مشاور ایران، با تأکید بر اینکه روسیه در مذاکرات هسته‌ای خطوط قرمزی برای ایران تعریف کرده بود، این کشور را متهم کرد که در پی آن بوده تا برجام نهایی نشود و روابط ایران با دنیا به سمت عادی‌سازی نرود.
تکذیب نقش مسکو در مکانیسم ماشه
اظهارات ظریف درباره روسیه واکنشی است به سخنان اخیر سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه. لاوروف به‌تازگی در اظهاراتی، هرگونه دست داشتن مسکو در گنجانده شدن مکانیسم ماشه در متن توافق برجام را رد کرد.
او تأکید کرد که روسیه همواره حامی برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بوده است.
لاوروف مکانیسم ماشه را سازوکاری منحصربه‌فرد در تصمیمات شورای امنیت دانست که به هر عضو اجازه می‌دهد فعال‌سازی تحریم‌ها را به‌صورت یک‌جانبه آغاز کند. لاوروف در این‌باره گفت:
تصمیم نهایی درباره برجام مستقیماً توسط آقای ظریف و جان کری، وزیر خارجه وقت ایالات متحده آمریکا، اتخاذ شد. سایر شرکت‌کنندگان در آن زمان عملاً ناظران این روند بودند و شاهد بودند که ایران و آمریکا به توافق می‌رسند.
وزیر خارجه روسیه افزود:
صادقانه بگویم، ما از این موضوع شگفت‌زده شدیم. اما اگر شرکای ایرانی ما این فرمول را که صادقانه بگویم یک دام حقوقی بود، پذیرفتند، ما دلیلی برای مخالفت نداشتیم.
واکنش به ادعای لاوروف و ماجرای مکانیسم ماشه
محمدجواد ظریف در واکنش به گفته‌های لاوروف که مکانیسم ماشه را حاصل توافق مستقیم ظریف و جان کری دانسته بود، این روایت را نادرست خواند و تأکید کرد که لاوروف «خلاف می‌گوید».
ظریف در این‌باره گفت:
لاوروف و فرانسوی‌ها پیشنهادی در مورد وضعیت قطعنامه‌های گذشته شورای امنیت علیه ایران دادند که خیلی بد بود و ما تلاش زیادی کردیم تا آن پیشنهاد را کنار بگذاریم.
او سپس به طرحی از طرف جان کری اشاره کرد که تعلیق قطعنامه‌ها را شش ماهه پیشنهاد می‌داد و در صورت درخواست دو عضو شورای امنیت قابلیت رأی‌گیری مجدد پیدا می‌کرد. ظریف مدعی شد که جان کری این پیشنهاد را طرحی از سوی لاوروف دانسته بود:
به کری گفتم این چه پیشنهادی است که آورده‌ای؟ به عقل و شعور من توهین می‌کنی؟ گفت نه من به شعور تو توهین نمی‌کنم این را رفیقت لاوروف داده است. او می‌دانست که من و آقای لاوروف از سال ۱۹۹۴ رفیق بودیم.
وزیر خارجه پیشین ایران همچنین به سابقه حمایت روسیه از قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد اشاره کرد و افزود:
اتفاقاً تنها زمانی که روسیه و چین با ایران همراه شدند زمان من بود چون زمان آقای احمدی‌نژاد روسیه به همه قطعنامه‌های فصل هفتی شورای امنیت رأی مثبت داده بود و همین روسیه به‌دلیل حضور ایران در فصل هفت منشور ملل متحد مانع عضویت ایران در سازمان شانگهای شده بود. آقای لاوروف این‌ها را یادش رفته است.
تلاش روسیه برای جلوگیری از نهایی شدن برجام
ظریف با تکیه بر اطلاعات کتاب خود، «راز سر به مهر»، روسیه را متهم به کارشکنی در آخرین مراحل مذاکرات کرد. او تأکید کرد که در مذاکره بر سر تحریم تسلیحاتی، لاوروف با او با تحکم صحبت کرده است:
لاوروف می‌گوید من با تحریم تسلیحاتی ایران مخالف بودم در حالی که وقتی من داخل جلسه رفتم به من گفت جواد بیش از ۵ سال به تو مجوز نمی‌دهند می‌پذیری یا نه؟ گفتم نه. گفت پس چرا وقت ما را می‌گیری مگر مجوز از تهران داری؟ با تحکم گفتم به تو هیچ ربطی ندارد. همان شب برجام تمام شد و توافق کردیم در صورتی که به لاوروف دستور داده بودند نگذارد برجام نهایی شود...
ظریف همچنین به موضوع تأمین سوخت نیروگاه بوشهر توسط روسیه اشاره کرد و افزود:
در بهمن‌ماه ۱۳۹۲ در ابتدای مذاکرات جامع روس‌ها گفتند ما کل نیاز بوشهر را تا آخر عمر بوشهر تأمین می‌کنیم یعنی یک خط بطلان روی نیاز ما کشیدند. ما گفتیم مگر قرار است همیشه نیازمند روس‌ها باشیم و گفتند ما اجازه نمی‌دهیم ایران سوخت تولیدی خود را در بوشهر بگذارد و اگر بگذارد ما امنیت هسته‌ای بوشهر را تأیید نمی‌کنیم چون می‌دانستند اگر برجام به سرانجام برسد روابط ایران با دنیا عادی می‌شود و روابط عادی ایران با دنیا خط قرمز روس‌ها است.
منافع ملی روسیه و «خطوط قرمز» در برابر ایران
ظریف به‌رغم اعتقاد به روابط راهبردی با روسیه و چین، متذکر شد که این کشورها تنها بر اساس منافع خود عمل می‌کنند و نه صرفاً به‌خاطر ایران. او سیاست روسیه را آشکار و عریان دانست و دو «خط قرمز» اصلی برای مسکو در قبال تهران برشمرد: ایران نباید هیچ وقت با دنیا روابط آرام داشته باشد؛ و ایران نباید با دنیا به درگیری برسد.
او افزود روسیه به همین دلیل طرفدار توافق موقت ژنو بود، زیرا آن را یک «استخوان لای زخم» توصیف کرد که از یک سو مانع درگیری می‌شد و از سوی دیگر، عادی‌سازی روابط را به تعویق می‌انداخت.
ظریف با اشاره به رویدادهای دیگری که روابط را تحت‌الشعاع قرار داده، به اقدامات روس‌ها در افشای اطلاعات محرمانه اشاره کرد:
روس‌ها هم سفر حاج قاسم (قاسم سلیمانی، فرمانده اسبق سپاه قدس) به مسکو را خبری کردند و هم ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه در جنگ اوکراین را فاش کردند در حالی که بنده با حاج قاسم هم در عراق هم در ترکیه مذاکرات کردیم ولی جایی درز نکرد.
«مشکل ادراکی» در روابط ایران و روسیه
انتقاد از نوع روابط ایران و روسیه از زبان محمدجواد ظریف پیشینه دارد. او پیش از این به «ادراک اشتباه» از وضعیت روابط با روسیه در ایران اشاره کرده و گفته بود: «ایران ادراک اشتباهی از وضعیت روابطش با روسیه دارد و فکر می‌کند که روسیه می‌تواند متحد ما باشد.» او همچنین مخالفت خود با سیاست‌های ضدآمریکایی و ضدروسی صرف را مطرح کرده و بر اولویت قرار دادن منافع ملی تأکید کرده بود:
برای ایران ضدروس و ضدآمریکا بودن خطرناک است. زیرا باید منافع ملی‌مان را اولویت قرار دهیم و سپس مخالفت با سلطه آمریکا را مدنظر قرار دهیم.
او همچنین در مصاحبه‌ای سه ساعته در سال ۱۳۹۹ که تا مدتی منتشر نشد، گفته بود:
هدف روس‌ها این بود که توافق هسته‌ای انجام نشود. آن‌ها وقتی دیدند ما داریم به توافق می‌رسیم شروع کردند به ایجاد مانع.
ظریف همچنین با بیان اینکه «اراده روسیه به آن بود که دستاورد وزارت خارجه ایران را نابود کند» افزوده بود روس‌ها قاسم سلیمانی، فرمانده وقت سپاه قدس را با این هدف به مسکو دعوت کردند و «سفر سلیمانی به روسیه به اراده مسکو شکل گرفت نه به اراده ما».
ظریف همچنین در این فایل گفته بود که در ایران نیازها و الزامات میدان جنگ و به تعبیر روشن‌تر سپاه پاسداران بر دیپلماسی و منافع ملی تسلط دارد. افشای این فایل سبب واکنش‌های بسیاری در داخل ایران شد.
روسیه در واکنش گفت موضع رسمی تهران ملاک است و نه «اظهارات غیرقابل قبول».
نظرها
نظری وجود ندارد.