کانون کارگردانان و ۱۳ صنف سینمایی ایران خواهان پایان دادن به سانسور فیلم‌نامه‌ها شدند

کانون کارگردانان سینمای ایران با ارسال نامه‌ای صریح به رائد فریدزاده، رئیس سازمان سینمایی کشور، خواستار لغو فوری شورای صدور پروانه ساخت و پایان‌دادن به سانسور فیلم‌نامه‌ها شد.

این درخواست که سال‌هاست به‌عنوان دغدغه‌ای جدی در میان سینماگران مطرح است، حالا با لحنی جدی‌تر از سوی کانون کارگردانان روی میز سازمان سینمایی قرار گرفته و با حمایت ۱۳ صنف سینمایی دیگر روبه‌رو شده است.

در بخشی از این نامه که با عنوان «نگاه محدودکننده به خلاقیت بی‌ثمر و زیان‌بار است» منتشر شده، آمده است:

کانون کارگردانان با تأکید بر این‌که «در جهانی که هر روز دگرگون‌تر می‌شود، نگاه محدودکننده به خلاقیت هنری نه‌تنها بی‌ثمر، که زیان‌بار است و سینماگران ایرانی هم به این نگاه محدود کننده اعتقادی ندارند»، خواستار لغو شورای صدور پروانه ساخت و «جایگزینی آن با سازوکاری شفاف و مبتنی بر اعتماد به فیلم‌سازان» شده است، به‌گونه‌ای که «همگان... بتوانند فیلم خود را بدون بررسی فیلمنامه و ممیزی بسازند».

کانون کارگردانان افزوده است که الزام به کسب مجوز برای بیان اندیشه، شکلی از بی‌اعتمادی به خلاقیت فیلم‌ساز است و سینمای ایران در دوران جدید بیش از هر چیز به اعتماد نیاز دارد.

این کانون هشدار داده است که «در صورت تداوم روند فعلی بررسی و ممیزی فیلم‌نامه، کانون کارگردانان در هماهنگی با خانه سینما از نماینده خود می‌خواهد که دیگر در شورای صدور پروانه ساخت شرکت نکند».

در پی انتشار نامه کانون کارگردانان سینمای ایران، ۱۳ صنف سینمایی، از جمله انجمن تهیه‌کنندگان مستقل سینمای ایران، کانون فیلمنامه‌نویسان، انجمن صنفی فیلم‌برداران، انجمن صنفی بازیگران، انجمن صنفی صدابرداران و صداگذاران و انجمن صنفی تدوینگران نیز از درخواست برچیدن شورای پروانه ساخت حمایت کردند.

موضوع سانسور فیلم‌نامه که اصطلاحاً به آن «پروانه ساخت» گفته می‌شود و در مرحله بعد سانسور فیلم، موسوم به «پروانه نمایش»، از مسائل بنیادین سینمای ایران است.

شورای پروانه ساخت، نهادی است که وظیفه بررسی فیلم‌نامه را پیش از آغاز تولید بر عهده دارد. در عمل، این شورا به ابزاری برای اعمال سانسور پیش‌گیرانه تبدیل شده است. فیلم‌سازان باید فیلم‌نامه خود را بر اساس سلیقه و خطوط قرمز نهادهای رسمی تنظیم کنند. این روند شامل حذف یا تعدیل شخصیت‌ها، تغییر پایان‌بندی، تعدیل مضامین اجتماعی مانند فقر، فساد، مسائل زنان و مشکلات طبقاتی و حذف هر گونه انتقاد صریح یا نگاه مغایر با ارزش‌های رسمی می‌شود. نتیجه این سانسور پیش از ساخت، اغلب به تولید آثاری منجر می‌شود که بازتاب‌دهنده واقعیت‌های موجود جامعه نیست و فیلم‌سازان را هم وادار به خودسانسوری می‌کند.

سینماگران ایران سال‌هاست که خواهان حذف سانسور پیش از تولید هستند. آن‌ها معتقدند نظارت بر فیلم‌نامه، خلاقیت را از بین می‌برد و روح اثر هنری را پیش از شکل‌گیری می‌کُشد. در حال حاضر، به‌رغم تغییرات مقطعی در اعضای شوراها، ساختار نظارتی پروانه ساخت همچنان پابرجا و عموماً سخت‌گیرانه است، و این موضوع اصلی‌ترین مانع تولید فیلم‌هایی با نگاه اجتماعی جسورانه و دغدغه‌مند در سینمای مستقل ایران به شمار می‌رود.

درخواست اخیر کانون کارگردانان و ۱۳ صنف سینمایی، نمادی از فرسایش و ناامیدی سینماگران از این ساختار نظارتی است.