گاردین: گلی کوهکن، کودک‌همسر بلوچ در ایران در خطر اعدام قرار دارد

روزنامه گاردین بریتانیا دوشنبه ۱۲ آبان / ۳ نوامبر در گزارشی نوشته است که یک کودک‌همسر در ایران به‌دلیل قتل همسر آزارگر خود در خطر اعدام قرار دارد، مگر این‌که بتواند ۱۰ میلیارد تومان (حدود ۸۰,۰۰۰ پوند) جمع‌آوری کند که تا مهلت مقرر در ماه دسامبر (حدود آذر) به خانواده مقتول بپردازد.

گلی کوهکن ۲۵ ساله هفت سال گذشته را در صف اعدام در زندان مرکزی گرگان در شمال ایران سپری کرده است. او ۱۸ ساله بود که به اتهام مرگ همسرش در ماه مه ۲۰۱۸ دستگیر شد و به‌دلیل شرکت در قتل، به قصاص محکوم گردید.

فعالان حقوق بشر می‌گویند این پرونده نمادی از برخورد تبعیض‌آمیز با زنان و اقلیت‌ها در ایران است، کشوری که ازدواج کودکان قانونی است و حمایت‌های قانونی محدودی در برابر خشونت خانگی وجود دارد.

محمود امیری‌مقدم، از سازمان حقوق بشر ایران که در نروژ مستقر است، اعدام در ایران را محکوم کرد و گفت:

کوهکن بلوچ است، یکی از به حاشیه‌رانده‌ترین جوامع ایران، که حدود دو درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهد. او به‌عنوان یک اقلیت فاقد مدرک و اسناد هویتی رسمی است. کوهکن در سن ۱۲ سالگی با پسرعمویش ازدواج کرد، در ۱۳ سالگی باردار شد و یک پسر به دنیا آورد.

به گفته سازمان حقوق بشر ایران، کوهکن سال‌ها آزار جسمی و روحی را تحمل کرده است. وقتی یک بار توانست فرار کند و به خانه والدینش پناه برد، پدرش به او گفت: «من دخترم را با لباس سفید به خانه شوهر فرستادم، تنها راه برگشتت با همین لباس[در کفن] است.»

در روز قتل شوهرش، کوهکن او را در حال کتک‌زدن پسرش، که در آن زمان پنج ساله بود، دید. او برای کمک با پسرعمویی تماس گرفت. وقتی او رسید، درگیری‌ای رخ داد که منجر به مرگ شوهرش شد. کوهکن با آمبولانس تماس گرفت و آن‌چه رخ داده بود را به مقامات گفت. هم او و هم پسرعمویش بازداشت شدند.

در جریان بازجویی، بدون حضور وکیل و تحت فشار، کوهکن که بی‌سواد است، اعتراف‌نامه را امضا کرد. بعدها یک وکیل از سوی دادگاه برای او تعیین شد.

جزئیات حکم و وضعیت فعلی

با وجود این‌که قضات حکم اعدام با چوبه‌دار را برای کوهکن صادر کردند، طبق قانون ایران، خانواده قربانی می‌توانند در ازای دریافت دیه (خون‌بها) – غرامتی که در پرونده‌های قتل یا صدمه بدنی قابل پرداخت است – او را عفو کنند. مقامات زندان با خانواده مقتول به توافق رسیده‌اند: آن‌ها جان کوهکن را نجات داده و در ازای پرداخت ۱۰ میلیارد تومان و ترک شهر گرگان، او را آزاد خواهند کرد. بعید است که اجازه تماس با پسرش، که اکنون ۱۱ ساله است و توسط پدربزرگ و مادربزرگ پدری‌اش بزرگ می‌شود، به او داده شود.

زیبا بختیاری، از اعضای سازمان «برمش» (صدای زنان بلوچستان) که از حقوق زنان بلوچ حمایت می‌کند، گفت:

طبق داده‌های موجود ایران بیشترین تعداد اعدام زنان در جهان را دارد. در سال ۲۰۲۴، دست‌کم ۳۱ زن به‌دلیل جرایم مرتبط با مواد مخدر، قتل و امنیت در ایران اعدام شدند که بالاترین آمار ثبت‌شده اعدام زنان در بیش از ۱۵ سال است. تا کنون در سال ۲۰۲۵ نیز دست‌کم ۳۰ زن اعدام شده‌اند.

به گفته سازمان حقوق بشر ایران، در سال ۲۰۲۴، دست‌کم ۴۱۹ نفر از جمله یک مجرم نوجوان و ۱۹ زن، به اتهام قتل اعدام شدند که بالاترین تعداد اعدام‌ها از سال ۲۰۱۰ است. تنها ۱۲ درصد از اعدام‌های ثبت‌شده توسط منابع رسمی اعلام شد. در سال ۲۰۲۴، در ۶۴۹ مورد، خانواده‌ها به جای اعدام، دیه یا بخشش را انتخاب کردند.

پرونده گلی کوهکن پس از ماجرای سمیرا سبزیان‌فرد مطرح می‌شود که در دسامبر ۲۰۲۳، توسط دادگاهی در تهران بر اساس اصل قصاص در رابطه با قتل مردی که در ۱۵ سالگی مجبور به ازدواج با او شده بود، به اعدام محکوم شد.

فاطمه سالبهی در سال ۲۰۰۸، در سن ۱۷ سالگی، به اتهام قتل شوهر بسیار مسن‌تر از خود دستگیر شد. او بدون حضور وکیل مورد بازجویی قرار گرفت. پس از اعتراف اولیه به قتل، بعداً اظهار داشت که قاتلان دو مردی بودند که به زور وارد خانه خانواده شدند.

در سال ۲۰۱۲، زینب سکانوند ۱۷ ساله بود که به اتهام قتل شوهرش، که در ۱۵ سالگی با او ازدواج کرده بود، دستگیر شد. در طول بازجویی، او اعتراف کرد که پس از ماه‌ها آزار جسمی و کلامی از سوی شوهرش، او را با چاقو زده است. او بعدها این اعتراف را پس گرفت و به قاضی گفت که برادر شوهرش، که به‌گفته او چندین بار به او تجاوز کرده بود، مرتکب قتل شده است.

این سه زن، هر سه اعدام شدند.