طلاخون: نقش امارات متحده عربی در فاجعه سودان

امارات متحده عربی در رقابت با قطر که جایگاهی ویژه در روابط سیاسی و اقتصادی غرب آسیا با اروپا و ایالات متحده آمریکا دارد، و عربستان صعودی که نقش رهبر «جهان اسلام» را بازی می‌کند و همزمان خویشاوند اقتصادی و سیاسی غرب است، سودای تبدیل شدن به بازیگری مهم را دارد. همین بلندپروازی شیخ‌نشینان جزایر هفت‌گانه را تحریک کرد تا بدون هیچ پیش‌شرطی، حتی طی دو سال نسل‌کشی در باریکه غزه، رابطه با اسرائیل را عادی‌سازی کنند و به یکی از بازیگران اصلی برای اجرای طرح استعماری «بازسازی غزه» بدل شوند.

مداخله خرابکارانه امارات متحده عربی به باریکه غزه محدود نیست. در باریکه غزه امارات متحده عربی از گروه‌های مسلحی که عادی‌سازی رابطه با اسرائیل را تشویق و با حماس و دیگر گروه‌های معتقد به مقاومت مسلحانه مقابله می‌کنند، حمایت مالی می‌کند. این اقدام که همسو با منافع اسرائیل است برای دستیابی به یک منفعت اقتصادی بزرگ صورت می‌گیرد. جزئیات این نفع اقتصادی در طرح پیشنهادی امارات برای بازسازی غزه بعد از نسل‌کشی بیان شده است. یک گزارش از نشست مسئولان عالی امنیتی در ابوظبی فاش می‌کند که وزیر مشاور امنیت ملی امارات به صراحت گفته است که در باریکه غزه به گروه‌هایی نیاز است تا کارهایی را انجام دهند که دیگران قادر به آن نیستند؛ همان چه که صدراعظم آلمان در توصیف حمله اسرائیل به ایران به زبان آورده بود؛ «کار کثیف».

تحلیلگران جهان عرب مداخله امارات متحده عربی در غزه را با سودان مقایسه کرده‌اند و می‌گویند که مثلث اسرائیل، امارات متحده و آمریکا می‌خواهند باریکه غزه را به سودان تبدیل کنند. سودان بیش از دو سال است که صحنه جنایت ارتش و نیروهای موسوم به واکنش سریع هستند. رسانه‌ها آنچه که در سودان جاری است را «جنگ داخلی» توصیف می‌کنند تا دست‌های پنهانی که سودان در آستانه انقلاب پس از سقوط عمر البشیر را به این وضعیت کشاند، پنهان بمانند.

پس از فاجعه در الفاشر که یکی از فاجعه‌بارترین رخدادهای اخیر توصیف شده است، موسسه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای جزئیات بیشتری از نقش امارات متحده عربی در سودان را فاش کرده‌اند. امارات حامی مالی و تسلیحاتی نیروهای موسوم به واکنش سریع است. اگر چه هیچ یک از دو طرف این ارتباط را تایید نکرده‌اند، اما امارات متحده عربی مذاکرات چند جانبه‌ای که قرار بود اکتبر ۲۰۲۵ با حضور نمایندگان مصر، عربستان سعودی، ارتش و نیروهای واکنش سریع سودان و امارات متحده عربی برای دستیابی به یک آتش‌بس سه ماه برگزار شود را مختل کرد.

امارات متحده عربی یک شبکه پیچیده برای انتقال اسلحه به نیروهای واکنش سریع ایجاد کرده است. گزارش رسانه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای فاش می‌کند که بدون حمایت امارات متحده عربی، آنچه که جنگ داخلی در سودان خوانده می‌شود بسیار زودتر به پایان رسیده بود. کامرون هادسون، از تحلیلگران پیشین سازمان سیا CIA آمریکا به روزنامه فیگارو گفت: امارات متحده عربی برای اطمینان از پیروزی هر کاری را که لازم باشد، شبیه به آنچه که در الفاشر انجام داد، انجام خواهد داد.

نهادهای بین‌المللی از جمله عفو بین‌الملل و کارزار نه به تجارت اسلحه در بیانیه‌های جداگانه استفاده از تسلیحات نظامی فروخته شده به امارات متحده عربی در سودان را تایید کردند و خواستار توقف صادرات اسلحه به این کشور شدند. گاردین هم ۲۸ اکتبر ۲۰۲۵ در یک گزارش نوشت که دو گزارش سازمان ملل استفاده از تسلیحات نظامی که به امارات متحده عربی فروخته شده را در سودان تایید کرده است. شورای امنیت سازمان ملل تایید کرده است که تسلیحات نظامی بریتانیایی فروخته شده به امارات از طرف نیروهای واکنش سریع استفاده شده‌اند.

از یمن تا سودان: دستهای کثیف امارات

همکاری امارات متحده عربی و نیروهای واکنش سریع در سودان که ارتکابشان به نسل‌کشی را نهادهای بین‌المللی و سازمان‌های حقوق بشری تایید کرده‌اند تازه نیست. گزارش مرکز حقوق بشر رائول والبرگ می‌گوید پیش از این نیروهای واکنش سریع همراه با امارات متحده عربی در یمن جنگیده‌اند.

امارات متحده عربی به همراه عربستان سعودی و چند دولت عربی دیگر در حمایت از دولت منصور هادی که به عربستان گریخت، نیروی نظامی به یمن اعزام کردند تا مانع پیشروی حوثی‌ها شوند. «سودان تریبون» در سال ۲۰۱۵ به نقل از مقام‌های نظامی عربستان حضور نظامیان سودانی را در یمن تایید کرد. این گزارش با بیان اینکه ارتش سودان در باره این موضوع سکوت کرده است، نوشت امارات متحده عربی از حضور نیروهای سودانی در یمن تقدیر کرده است. همچنین امارات متحده عربی با پرداخت پول به واسطه نیروهای واکنش سریع حتی کودکان سودانی را هم برای پیشبرد منافع خود به جنگ با یمن کشاند.

نیروهای واکنش سریع در لیبی نیز در جبهه امارات متحده عربی جنگیدند تا حفتر بتواند بر لیبی پس از حمله ناتو و سرنگونی معمر قذافی حاکم شود. گروه حفتر هم اکنون یکی از راه‌های انتقال سلاح برای نیروی نیابتی امارات در سودان است.

مداخله امارات متحده عربی در آفریقا به دهه‌های پیش باز‌می‌گردد؛ زمانی که شیخ‌نشین خاورمیانه در رقابت با قطر و عربستان سعودی سرمایه‌گذاری در کشورهای آفریقایی را افزایش داد و به منابع زیرزمینی این قاره چنگ انداخت.

امارات تلاش دارد تا با گسترش نفوذ در آفریقا با عربستان سعودی و قطر مقابله کند. برای امارات متحده عربی که زیر سایه قطر در نقش میانجی و مرکز گفت‌وگو و توافق‌های سیاسی اعتباری ویژه دارد، و عربستان سعودی که در مقام رهبر دولت‌های اسلامی قدرت و بازیگر منطقه‌ای مهم به شمار می‌رود، گسترش قلمرو نفوذ در جغرافیای موسوم «جهان اسلام» و «جهان عرب» اهمیتی خاص دارد. در همین جهت و با رویای تبدیل شدن به قدرت اقتصادی و بازیگری موثر در غرب آسیا پس از اینکه محمد بن زاید آل‌نهیان مسیر ترقی در حاکمیت را شتابان طی می‌کرد، سرمایه‌گذاری و مداخله امارات در آفریقا را افزایش داد تا آنجا که بیشترین سهم را در تامین مالی و وام به کشورهای آفریقایی را به دست آورده است و شریک تجاری اصلی کشورهایی است که صحنه ناآرامی و «جنگ داخلی» هستند.

نفع امارات از جنگ سودان: طلا به قیمت نسل‌کشی

امارات متحده عربی نخستین مشتری طلای سودان، سهامدار و حتی مالک چند بانک سودانی، تامین کننده مالی سودان در دوره‌ای که تحریم بود و همینطور سرمایه‌گذار اصلی کشاورزی این کشور به شمار می‌رود. محمد خنسا در مقاله «پنج دلیل برای تمرکز امارات بر سودان»، امارات را مشتری اصلی طلای سودان از سال ۲۰۱۰ به بعد عنوان کرد و نوشت: «طبق داده‌های رسمی، امارات متحده عربی در سال ۲۰۲۲، ۲,۲۹ میلیارد دلار طلا از سودان وارد کرده است. با این حال، ارقام واقعی احتمالاً بسیار بیشتر است. تخمین زده می‌شود. ۹۰ درصد از تولید طلای سودان، به ارزش تقریباً ۱۳,۴ میلیارد دلار در بازار غیررسمی تبادل می‌شود، از این کشور قاچاق می‌شود و اغلب قبل از رسیدن به امارات، از مسیرهای ترانزیتی در چاد، مصر، اتیوپی، اوگاندا و سودان جنوبی عبور می‌کند».

سقوط عمرالبشیر و جنگ میان نظامیان دسترسی امارات به طلا را آسانتر کرده است. به ویژه اینکه نیروهای واکنش سریع معدن طلای خارطوم را تصرف کرده‌اند. با وجود تداوم جنگ داخلی، تولید طلا در سال ۲۰۲۴ به ۶۴ تن رسید. تولید طلا در سال ۲۰۲۲، ۴۱,۸ تن گزارش شده بود.»

یک گزارش دیگر که در «سوئیس اینفو» منتشر شد، فاش می‌کند امارات در سال ۲۰۲۴، ۲۹ تن طلا از سودان به صورت مستقیم وارد کرده است. منبع این اطلاعات سازمان بشردوستانه «سوئیس آید» است که با استناد به داده‌های سازمان ملل متحد حجم واردات مستقیم طلا از سودان توسط امارات را در سال ۲۰۲۳، ۱۷ تن گزارش کرده است. بر این اساس با افزایش آنچه که «جنگ داخلی در سودان» عنوان می‌شود، سهم امارات از طلای آن ۱۲ تن افزایش یافته است. علاوه بر این، بخش دیگری از طلای سودان از طریق مصر (۲۷ تن)، چاد (۱۸ تن) و لیبی (۹ تن) به امارات منتقل شده است.

همچنین بر بنیاد داده‌های بانک مرکزی سودان، امارات متحده عربی ۹۰ درصد طلای صادر شده از سودان در سال ۲۰۲۵ را وارد کرده است.

محمد حمدان دقلو، شهره به حمیدتی که فرماندهی نیروهای واکنش سریع را بر عهده دارد مالک معدن طلا جبل عامر در دارفور و بزرگترین صادر کننده طلای سودان است. او یک شرکت خانوادگی الجنید را به منظور صادرات طلا تاسیس کرده است.

تجارت امارات با شبه‌نظامیان سودانی سبقه حداقل ۲۲ ساله دارد. در سال ۲۰۰۳ امارات با گروه «جنجوید» که در دارفور مرتکب قتل عام شده بود، برای خرید طلا و تامین امنیت شرکت‌هایش توافق کرد. این گروه سال‌های بعد در نیروهای واکنش سریع ادغام شد.

امارات در سالهای اخیر برای جلب حمایت دولت‌های همسایه سودان از نیروهای واکنش سریع به آنها وام پرداخت کرد تا مقدمات سفر فرمانده نیروهای واکنش سریع را به این کشورها فراهم کند. سوکسیه ماسارا، نخست‌وزیر پیشین چاد سپتامبر ۲۰۲۴ به نیویورک تایمز گفت امارات متحده عربی به رهبر این کشور وام ۱,۵ میلیارد دلاری را وعده کرده است تا از مسیر چاد برای نیروهای واکنش سریع سلاح ارسال کند. گزارش نهادهای بین‌المللی می‌گوید امارات شبکه‌ای در چاد، آفریقای مرکزی، سودان جنوبی، اوگاندا و لیبی برای تامین سلاح همپیمان خود در سودان ایجاد کرد. همچنین یک پایگاه هوایی در چاد که نهادهای بین‌المللی پروازهای مکرر از امارات به آن را رصد کرده‌اند. به گفته نخست‌وزیر پیشین چاد: «امارات رشوه می‌دهد تا اسلحه ارسال کند».

استعمار عربی: تسلط بر دریای سرخ

علاوه بر طلا، سودان به عنوان منبع اصلی تامین سبد غذایی برای بن‌زاید و دیگر حاکمان جزایر امارات و دیگر کشورهای منطقه یک سرزمین مهم به شمار می‌رود. امارات به دلیل کمبود زمین زیرکشت سرمایه‌گذاری زیادی در کشاورزی و دامپروری سودان که تحت کنترل نیروهای حمیدتی است، کرده.

امارات پیش از سقوط عمر البشیر تلاش داشت قراردادهای کشاورزی را با سودان گسترش دهد که با مخالفت دولت سودان موفق نشد. شرکت‌های اماراتی بالغ بر ۲۰۰ هزار هکتار زمین را در سودان زیر کشت دارند. ناکامی در تسلط بیشتر بر زمین‌های قابل کشت در سودان را امارات با نیروهای واکنش سریع جبران کرده است.

خط ساحلی ۷۰۰ کیلومتری دریای سرخ از دیگر منافع امارات است که پیشتر سرمایه‌گذاری شرکت‌هایش به دلیل مخالفت اتحادیه‌های کارگری به ثمر نرسید. با این حال امارات در سال ۲۰۲۲ قراردادی به ارزش شش میلیارد دلار برای توسعه بندر ابو عمامه با سودان امضاء کرد. خط ساحلی سودان به عنوان منطقه‌ای استراتژیک برای امارات اهمیت زیادی دارد.

یک علت دیگر سهم فراوان امارات متحده عربی در بانک‌های سودان است. امارات در سال‌های پیش کسر بزرگی از سهام بانک‌های سودانی را خریداری کرد. سهامداری یا مالکیت تمام بر بانک‌های سودان در کنار معادن طلا، کشاورزی و دامپروری موجب خویشاوندی سیاسی و اقتصادی حاکمان امارات متحده و گروه واکنش سریع سودان شده است.

اجیر کردن مزدورهای جنگجو: پای رئیس دیوان قضایی سابق در میان است

سازمان «سنتری» نوامبر ۲۰۲۵ فاش کرد یک مقام حکومتی در امارات متحده عربی مالک شرکتی است که مزدوران کلمبیایی را برای جنگ در سودان اجیر می‌کند. این سازمان که در باره «شبکه‌های غارتگر چند ملیتی که از درگیری‌های خشونت آمیز، دزدی و غارت بهره‌مند می‌شوند» تحقیق می‌کند، مشارکت مزدوران کلمبیایی در جنگ سودان را تایید می‌کند و می‌گوید که آنها به واسطه شرکتی که با رئیس دیوان عالی قضایی امارات متحده عربی ارتباط دارد، استخدام و به سودان اعزام شده‌اند.

بر پایه این گزارش تاجران نزدیک به نیروهای واکنش سریع هم زنجیره‌ای از شرکت‌های تجاری و خدماتی در امارات متحده عربی ثبت کرده‌اند و با دبیرکل دیوان دادگستری رئیس این کشور روابط نزدیکی دارند. احمد محمد الحمیری تا چند سال قبل مالک شرکت امنیتی به نام Global Security Services Group بود که مزدوران کلمبیایی را استخدام می‌کند. او که مدیرعامل این شرکت هم بود به ظاهر سهام خود را واگذار کرده است اما «سنتری» می‌گوید که همچنان با مدیرعامل این شرکت ارتباط نزدیکی دارد. جانشین او در این شرکت که محمد الحمیری تا سال ۲۰۱۷ مالک ۱۰۰ درصد سهام آن بود، محمد حمدان الزعابی است که در چند شرکت دیگر با الحمیری شراکت دارد.

گزارش «سنتری» نشان می‌دهد که الحمیری و الزعابی در شرکت‌های Secoretech LLC، Secure Holding LLc، و چند شرکت دیگر از مجموعه Total Approapch Consultncy به صورت همزمان سهامدارند. شرکت GSS بر اساس اسنادی که رسانه‌های کلمبیا افشاء کردند با یک شرکت خصوصی کلمبیایی به نام ASI4 برای اعزام صدها جنگجو به سودان قرارداد امضاء کرده است.

گزارش روزنامه La Silla Vacía کلمبیا به نقل از چند تن از کلمبیایی‌های اجیر شده برای جنگ در سودان فاش کرده بود امارات متحده عربی برای هر سرباز ۲۶۰۰ دلار و هر گروهبان ۳۴۰۰ دلار دستمزد ماهانه پرداخت می‌کند. این گزارش همچنین کشته شدن حداقل سه کلمبیایی را در سودان تایید کرده است. پس از افشای کشته شدن سه کلمبیایی در سودان، رئیس‌جمهوری کلمبیا بابت مشارکت مزدوران کلمبیایی در جنگ سودان عذرخواهی کرد و دستور داد راه خروج و رسیدن نظامیان بازنشسته به آفریقا مسدود شد.

رسانه‌های کلمبیا اما می‌گویند هنوز نه جسد سه کلمبیایی که در سودان کشته شدند به کشور بازگردانده و نه اعزام مزدوران برای جنگ نیابتی امارات متحده عربی در سودان متوقف شده است. امارات به صورت رسمی دست داشتن در تامین مالی و تسلیحاتی گروه واکنش سریع را تکذیب می‌کند. دولت‌های اروپایی هم با داشتن اسناد و مدارکی که نقش امارات را در تداوم جنگ در سودان تایید می‌کند، نه صادرات سلاح و نه خرید طلا از آن را متوقف کرده‌اند.