انتشار اسناد تکاندهنده جدید از جنایتهای رژیم اسد در سوریه
تصاویر تازهای از ۱۰ هزار و ۲۱۲ سوری که بهدست نیروهای امنیتی رژیم اسد به قتل رسیدهاند، بهدست آمده است. آثار شکنجه بر اجساد آنها مشاهده شده و گفته میشود که سهچهارم آنها دچار سوء تغذیه بودهاند.
بخش حقوق
عکس: شاتراستاک
پس از سرنگونی رژیم اسد، سوریها در سراسر جهان در جستوجوی اعضای خانواده خود هستند. بسیاری از آنها در شکنجهگاههای مخفی ناپدید شده بودند. اکنون دستیابی به بیش از ۷۰ هزار عکس میتواند به شناسایی قربانیان و عاملان جنایتها کمک کند.
NDR و WDR، دو شبکه تلویزیونی آلمان بههمراه روزنامه زوددویچه تسایتونگ این کشور اسناد تازهای از جنایتهای رژیم بشار اسد بهدست آوردهاند.
ماجرای دستیابی به این اسناد به روزهای آخر رژیم اسد بازمیگردد.
سرهنگ محمد (نام مستعار)، مهمترین تصمیم زندگیاش را تنها در چند ثانیه میگیرد؛ در همان شبی که بشار اسد، حاکم دیرپای سوریه از کشور میگریزد. در آن روزهای دسامبر ۲۰۲۴، در شهرها پاسگاههای پلیس، مراکز امنیتی و ساختمانهای دادگاهها در آتش میسوزند. بسیاری از اسناد مربوط به جنایتهای دیکتاتور و دستیارانش در شعلهها نابود میشوند. سرهنگ در مصاحبه خود توضیح میدهد که گاوصندوق اتاقش در بخش مدارک پلیس نظامی دمشق را باز میکند، سپس هارد دیسکی را از داخل آن برمیدارد و فرار میکند. هارد همراه او در مخفیگاهش پنهان میشود و سقوط رژیم به انجام میرسد. حتی تحت حکومت جدید نیز این هارد دیسک پیدا نمیشود؛ خود سرهنگ هم پنهان میماند.
تصاویر بیش از ۱۰ هزار سوریِ به قتلرسیده
چند ماه بعد، این هارد دیسک به دست خبرنگاران شبکه تلویزونی NDR آلمان میرسد و آنها محتویاتش را با شبکه تلویزیونی WDR، روزنامه زوددویچه تسایتونگ و کنسرسیوم بینالمللی خبرنگاران تحقیقی (ICIJ) به اشتراک میگذارند. این نهاد غیرانتفاعی متشکل از روزنامهنگارانی از سراسر جهان، با هدف افشای اطلاعات مهم در مورد مسائل جهانی، به تحقیق در مورد جنایتهای سازمانیافته میپردازد و گزارشهای تحقیقی مهمی منتشر کرده است.
این هارد دیسک سرنخهایی درباره سرنوشت هزاران سوریِ ناپدیدشده به روزنامهنگاران ارائه میکند. در این حافظه بیش از ۷۰ هزار عکس وجود دارد؛ تصاویری از ۱۰ هزار و ۲۱۲ سوری که بهدست نیروهای امنیتی رژیم اسد به قتل رسیدهاند.
اسناد این هارد دیسک نشان میدهند که رژیم بشار اسد چگونه هزاران نفر را بهطور سیستماتیک و بیرحمانه شکنجه و قتلعام کرده و چگونه دستگاه امنیتی این نسلکشی علیه مردم خودش را با دقت ثبت و ضبط کرده است. محتویات آن همچنین این پرسش را مطرح میکند که چگونه یکی از بزرگترین جنایتهای حقوقبشری دوران ما در برابر چشم جامعه جهانی رخ داده است.
در یکی از روزهای نوامبر، سرهنگ محمد در اتاقی تاریک روی یک صندلی مینشیند و به خبرنگاران توضیح میدهد که داستان این هارد دیسک چیست. ماهها مذاکره پیش از این دیدار ضروری بود، زیرا او از جان خود بیم دارد؛ هم از حاکمان جدید سوریه میهراسد و هم از چهرههای باقیمانده از رژیم اسد. پردهها بهطور کامل کشیده شدهاند تا هیچکس نتواند چهره او را تشخیص دهد.
تاریخ عکسها تا زمان سقوط رژیم اسد
سرهنگی که باعث شده جهانیان اکنون این تصاویر را ببیند، میگوید:
چیزهایی وجود دارد که مردم باید بدانند. جان انسانهایی خاموش شده و خانوادهها باید بدانند عزیزانشان کجاست.
سرهنگ محمد با وجود سالها همکاریاش با رژیم و دستگاه امنیتی مخوف آن، هرگونه مسئولیت شخصی را رد میکند.
این مجموعه شامل عکسهای ۱۰ هزار و ۲۱۲ زندانی جانباخته است؛ عکسهایی که عمدتاً از میانه سال ۲۰۱۵ تا سقوط رژیم در پایان ۲۰۲۴ گرفته شدهاند. تقریباً در همه موارد چند تصویر از یک جسد ثبت شده است، عمدتاً اجساد مردان، اما عکسهایی از زنان، نوجوانان و حتی دستکم یک نوزاد نیز وجود دارد.
بر بدنهای بیجان، شمارههایی با خط بد ثبت شده تا بعدها قابل شناسایی باشند. بر هر عکس، یک کارت دیجیتال شامل کُدهایی درباره منبع جسد دیده میشود. در معدودی از تصاویر، حتی نامها نیز وجود دارد. اکثر اجساد هنوز شناسایی نشدهاند.
نابودشدگان در شکنجهگاههای رژیم
مازن الحماده نیز سالها مفقود بود. این فعال مشهور مخالف حکومت، پس از سالها تبعید در اروپا، در سال ۲۰۲۰ به سوریه بازگشت و همان لحظه ورود در فرودگاه دمشق بازداشت و در شکنجهگاههای رژیم ناپدید شد. تا زمان سقوط اسد، خانوادهاش هیچ اطلاعی از او نداشتند. سپس جسد او در سردخانه بیمارستان نظامی حرستا، واقع در پنج کیلومتری شمال دمشق پیدا شد.
در نوامبر امسال، خانواده او در گورستانی در حاشیه دمشق گرد هم آمدند. برادرش فوزی و خواهرش آمل بر سر مزارش رفتند. بر خلاف هزاران خانواده دیگر در سوریه، آنها دستکم مکانی برای سوگواری دارند.
خانواده مدتها نمیدانستند مازن چه زمانی مُرده، سالهای آخرش را کجا گذرانده و چه کسی او را کشته است. پاسخها اکنون روی هارد دیسک سرهنگ محمد پیدا شده: مازن الحماده شماره جسد 1174/K را دارد؛ رمزی که روی لباس زندانیاش چسبانده شده است.
پس از سالها شکنجه در زندانهای اسد، او تنها چند هفته تا نجات از رژیمی که علیه آن مبارزه کرده بود فاصله داشت. طبق دادههای بهدست آمده، عکسهای جسدش در ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۴ توسط عکاسی از واحد تحت فرمان سرهنگ محمد، در زیرزمین بیمارستان بدنام حرستا گرفته شده است.
سهچهارم قربانیان دچار سوء تغذیهاند
این تصاویر شاهدان خاموشِ دستگاه مرگباری هستند که دههها هیچکس جلو آن را نگرفت. در یک نمونه ۵۶۵تایی که خبرنگاران انتخاب کردهاند، دوسوم اجساد یا کاملاً برهنهاند یا تقریباً بدون لباس. سهچهارم آنها دچار سوء تغذیهاند.
نیمی از جسدها جراحات قابل مشاهده در صورت، سر یا گردن دارند. بسیاری آثار سوختگی ـ مانند جای خاموشکردن سیگار – بر بدن دارند، برخی در تمام بدن. یکپنجم اجساد کوفتگی و جراحات ناشی از ضربات سخت دارند. برخی دیگر بریدگیهایی بر بدن دارند.
در لبهٔ تصاویر و صدها عکس دیگر از اجساد، نشانههای مشخصی دیده میشود که ثابت میکند این عکسها در سردخانه بیمارستان حرستا ثبت شدهاند: پلهای چهارمرحلهای که گوشه پله پایین شکسته است و یک کاشی با طرح سنگ مرمر در آنها مشخص است. به نظر میرسد این مکان مرکز اصلی ثبت تصاویر قربانیان شکنجه بوده است.
سرهنگ محمد نقش ویژه بیمارستانهای نظامی در دستگاه مرگ رژیم اسد را تأیید میکند. او میگوید:
طبق دستور فرماندهی کل، بیمارستان نظامی حرستا فقط برای عکسبرداری از زندانیانِ دستگاههای امنیتی اختصاص یافته بود.
سرهنگ بهیاد میآورد که برای هر قربانی، پروندهای در دادگستری نظامی تشکیل میشد.
بسیاری از پروندهها سوزانده شدهاند
بر اساس تحقیقات خبرنگاران در دادگاه نظامی دمشق، بسیاری از این پروندهها ظاهراً سوزانده شدهاند. باقیماندهها اکنون توسط حاکمان جدید بررسی میشوند. اما دادههای عکسها، نامگذاری پوشهها و اطلاعات موجود در خود تصاویر میتواند در جستوجوی ناپدیدشدگان و نیز در پیگرد قضائی عاملان جنایتها سودمند باشد.
پرسشهای تیم تحقیقاتی روزنامهنگاران از دولت کنونی سوریه و همچنین از بشار اسد بیپاسخ مانده است.
پرونده در اختیار دادستان فدرال آلمان است
طبق اطلاعات دو شبکه تلویزیونی NDR، WDR و روزنامه زوددویچه تسایتونگ، این دادهها اکنون در اختیار دادستان فدرال آلمان نیز قرار گرفتهاند. این مجموعه بخشی از یک پرونده تحقیقی ساختاری درباره سوریه است که پیشتر نیز عکسهای مشابهی در آن نقش داشتهاند.
ینس رومل، دادستان کل فدرال آلمان، میگوید:
عکسهایی که درباره سوریه داریم، اظهارات شاهدان را تکمیل میکنند. آنها بسیار ملموس و روشن نشان میدهند که افراد چه رنجهایی را تحمل کردهاند.
طبق اصل صلاحیت جهانی، عاملان جنایتهای رژیم اسد حتی در آلمان نیز میتوانند تحت پیگرد قرار گیرند. دادستانی فدرال اکنون قصد دارد مجموعه اسناد جدید را از نظر جرمشناسی بررسی کند.
اصل صلاحیت جهانی به این معناست که دولتها این حق را دارند که برخی جرایم بینالمللی بسیار جدی را، فارغ از محل وقوع جرم و تابعیت متهم یا قربانی، در دادگاههای ملی خود پیگیری، محاکمه و مجازات کنند. این اصل بر این فرض استوار است که برخی جرایم مانند نسلکشی، جنایت علیه بشریت، شکنجه و جنایات جنگی آنقدر برای جامعه بینالمللی اهمیت دارند که هر کشوری وظیفه دارد مانع از فرار عاملان آنها شود و آنها را پاسخگو کند.
نظرها
نظری وجود ندارد.