گزارش سالانه گزارشگران بدون مرز درباره آزادی رسانهها: ایران همچنان در میان بدترینها
سازمان «گزارشگران بدون مرز» میگوید آزادی رسانه در جهان برای نخستینبار به سطح «وضعیت دشوار» سقوط کرده است. در این میان، ایران با سرکوب روزنامهنگاران همچنان در قعر جدول قرار دارد.
شاخص جهانی آزادی رسانه در سال ۲۰۲۵ ـ کشورهای جهان از رنگ سبز (بالاترین سطح آزادی رسانهها) تا رنگ قرمز (پایینترین سطح آزادی رسانهها) از گزارش سالانه سازمان گزارشگران بدون مرز (RSF)
شاخص جهانی آزادی رسانه در سال ۲۰۲۵ گزارش سالانه سازمان گزارشگران بدون مرز (RSF) سهشنبه ۱۸ آذر / ۹ دسامبر منتشر شد. است این گزارش هشداری تاریخی صادر کرده است: جهان برای نخستین بار وارد مرحلهای شده که آزادی رسانه در آن «بهطور کلی دشوار» ارزیابی میشود. در حالیکه حملات فیزیکی به روزنامهنگاران همواره بیشترین توجه را جلب میکند، این نهاد مدافع آزادی رسانه هشدار میدهد که تهدید بزرگتر و پنهانتر، فشار اقتصادی است؛ بحرانی که در سال ۲۰۲۵ این شاخص را به پایینترین حد خود رسانده است.
بهگفته گزارشگران بدون مرز، امروز رسانهها بیش از هر زمان دیگری میان استقلال تحریری و بقا گرفتار شدهاند. تمرکز مالکیت رسانهها، سلطه اقتصاد پلتفرمی و کاهش حمایتهای عمومی شفاف، اکوسیستم خبری را فرسوده کرده و رسانهها را به سمت تولید محتوای کمعمق، وابستگی به سرمایهداران و آسیبپذیری در برابر قدرتهای سیاسی سوق میدهد. آن بوکانده، مدیر تحریریه گزارشگران بدون مرز ، تأکید میکند که «بدون استقلال اقتصادی، خبری از استقلال تحریری نیست.»
فروپاشی اقتصادی رسانهها در جهان
طبق دادههای شاخص ۲۰۲۵، در ۱۶۰ کشور از ۱۸۰ کشور، رسانهها «با دشواری» — یا اساساً «بدون امکان» — به ثبات مالی میرسند. بدتر از آن، در نزدیک به یکسوم کشورها رسانهها بهدلیل بحران اقتصادی تعطیل میشوند.
از آمریکا و تونس تا آرژانتین، موج تعطیلی رسانهها گسترده شده است. در فلسطین، شرایط فاجعهبار است: ارتش اسرائیل طی بیش از ۱۸ ماه حدود ۲۰۰ روزنامهنگار را کشته، اتاقهای خبر را نابود کرده و محاصره کامل اطلاعاتی بر غزه تحمیل کرده است.
ایران؛ یکی از تاریکترین نقاط جهان برای رسانه
ایران در شاخص ۲۰۲۵ بار دیگر در میان پایینترین رتبههای جهان قرار گرفته و در رتبه ۱۷۶ از ۱۸۰ کشور قرار دارد. ایران در شاخص سیاسی رتبه ۱۷۵؛ در شاخص اقتصادی رتبه ۱۷۲؛ شاخص قانونگذاری رتبه ۱۷۵؛ شاخص اجتماعی رتبه ۱۷۷ و در شاخص امنیتی رتبه ۱۷۳ را دارد.
سانسور نظاممند، بازداشت گسترده خبرنگاران، مهاجرت اجباری روزنامهنگاران، تعطیلی رسانهها و فشار اقتصادی شدید، ایران را به یکی از خطرناکترین و محدودترین محیطها برای کار رسانهای تبدیل کرده است.
سازمان گزارشگران بدون مرز در گزارش سالانه خود آورده است:
ایران پس از موج عظیم اعتراضات (ناشی از مرگ مهسا امینی) موقعیت خود را بهعنوان یکی از سرکوبگرترین کشورها در زمینه آزادی مطبوعات تثبیت کرده است. ایران اکنون همچنین یکی از بزرگترین زندانبانان روزنامهنگاران در جهان است.
در گزارش امسال، ایران در کنار کشورهایی چون نیکاراگوئه، بلاروس، افغانستان و میانمار در فهرست کشورهایی قرار گرفته که «بستن رسانهها و فرار روزنامهنگاران» در آنها ابعاد گسترده دارد. فشار اقتصادی در ایران نهتنها از ضعف ساختار رسانهای ناشی میشود بلکه عملاً ابزار تکمیلی سرکوب سیاسی است.
وضعیت ایران در سال گذشته نیز مشابه بود. در گزارش سال ۲۰۲۴، ایران همچنان در میان چند کشور انتهای جدول قرار داشت و از بدترین کشورها برای روزنامهنگاران محسوب میشد. همچنین ایران در شمار کشورهایی قرار داشت که بیشترین تعداد روزنامهنگاران زندانی را دارند. این تداوم و تثبیت سرکوب، نشاندهنده ساختاریبودن بحران در ایران است.
تمرکز مالکیت، سلطه پلتفرمها و کاهش درآمد رسانهها
گزارشگران بدون مرز در بخش دیگری از گزارش خود توضیح دادهاند که رسانههای جهان زیر فشار اقتصادی ناشی از سلطه شرکتهای عظیم فنآوری هستند. بخش زیادی از درآمد تبلیغات بهجای رسانهها به جیب پلتفرمهایی چون گوگل، متا و آمازون میرود؛ پلتفرمهایی که همزمان انتشار اطلاعات دستکاریشده و محتوای گمراهکننده را نیز تقویت میکنند.
افزون بر این، تمرکز مالکیت رسانهای در ۴۶ کشور به سطحی رسیده که تنوع رسانهای را تهدید میکند. روسیه، مجارستان، تونس، پرو، هنگکنگ و دهها کشور دیگر نمونههاییاند که در آنها دولت یا الیگارشیهای نزدیک به حکومت کنترل رسانهها را در اختیار گرفتهاند.
حتی کشورهای دارای رتبه بالا مانند کانادا، استرالیا و فرانسه نیز با بحران تمرکز مالکیت و فشار ناشران بر استقلال تحریری روبهرو هستند. در بسیاری از کشورها، پاسخدهندگان به نظرسنجی گزارشگران بدون مرز گزارش دادهاند که مالکان رسانهها «همیشه» یا «اغلب» در محتوای تحریری دخالت میکنند.
نقشه جهان سرختر میشود
۴۲ کشور جهان — محل زندگی بیش از نیمی از جمعیت جهان — در وضعیت «بسیار حاد» قرار گرفتهاند. فلسطین، اوگاندا، اتیوپی، رواندا و هنگکنگ به این بخش افزوده شدهاند. چین بار دیگر در کنار کره شمالی و اریتره در قعر جدول قرار دارد.
خاورمیانه و شمال آفریقا همچنان خطرناکترین منطقه برای روزنامهنگاران است؛ از غزه و سوریه تا ایران و اردن، سرکوب، جنگ و فروپاشی اقتصادی دستبهدست هم دادهاند تا رسانهها را در وضعیت «دشوار» یا «بسیار حاد» نگاه دارند. تنها قطر از این منطقه در سطح «دشوار متوسط» قرار گرفته است.
فاصله اروپا با جهان بیشتر میشود
اتحادیه اروپا همچنان بهترین وضعیت را دارد، اما حتی در اروپا نیز بحران اقتصادی رسانهها عمیق است. قانون جدید آزادی رسانه اروپا (EMFA) که میتواند ابزار حمایتی مهمی باشد هنوز اجرایی نشده است. نروژ برای نهمین سال متوالی رتبه نخست خود را حفظ کرده، اما بسیاری از کشورهای اروپایی سقوط کردهاند.
نظرها
نظری وجود ندارد.