ایران «شبه‌کودتا»در بولیوی را محکوم کرد

وزارت خارجه جمهوری اسلامی در واکنش به استعفای اوو مورالس، رئیس جمهوری بولیوی و رهبر «جنبش سوسیالیسم» این کشور، اقدام علیه او را «شبه‌کودتا» خواند و «دخالت ایالات متحده در امور داخلی بولیوی» را محکوم کرد. همزمان مورالس وارد مکزیک شد و با تکرار ادعای کودتا اعلام کرد با «انرژی و قدرت بیشتر» به بولیوی باز خواهد گشت.

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه روز سه‌شنبه ۲۱ آبان در واکنش به بحران سیاسی بولیوی، «دخالت ایالات متحده آمریکا در امور داخلی بولیوی» و اقدام «شبه کودتا علیه» اوو مورالس، رئیس جمهوری این کشور را محکوم کرد. موسوی گفت:

«هرگونه تغییر دولت‌ها به صورت اجبارآمیز و خارج از چارچوب‌های قانونی به خصوص با دخالت خارجی محکوم و غیر قابل قبول است و جمهوری اسلامی ایران معتقد است هر گونه تغییری باید انعکاس خواست مردم از طریق صندوق‌های رأی و در چارچوب قانون باشد.»

سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی همچنین گفت امیدوار است مردم و گروه‌های مختلف سیاسی در بولیوی با استفاده از ظرفیت‌های سیاسی و حقوقی کشورشان بتوانند بدون توسل به آشوب، خشونت و درگیری به یک راه حل مسالمت آمیز در مورد وضعیت موجود برسند.

انتخابات ریاست جمهوری بولیوی و اعلام پیروزی اوو مورالس برای چهارمین دور پیاپی به اعتراضات خیابانی و در نهایت به استعفای او و پناهندگی به مکزیک منجر شد. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا شامگاه دوشنبه ۲۰ آبان / ۱۱ نوامبر در بیانیه‌ای با استقبال از استعفای رئیس جمهوری چپ‌گرای بولیوی، آن‌را «لحظه‌ای مهم برای دموکراسی در نیم‌کره غربی» دانسته و گفته بود:

 «این رویداد پیامی قوی به رژیم‌های نامشروع در ونزوئلا و نیکاراگوئه است، مبنی بر این‌که دموکراسی و عزم و اراده مردم همواره پیروز خواهند بود.»

به گزارش آسوشیتدپرس و به نقل از یکی از مقامات وزارت خارجه آمریکا، پیش‌بینی می‌شود جانشین (موقت) مورالس سه‌شنبه (امشب) تعیین و معرفی شود. خبرگزاری فرانسه نیز سه‌شنبه از انتقال مورالس به مکزیک با یک هواپیمای مکزیکی خبر داد. مورالس در بدو ورود به خبرنگاران گفت باوجود اینکه به خاطر «کودتا» مجبور به ترک کشورش شده، با «انرژی و قدرت بیشتر» به بولیوی باز خواهد گشت.

استعفای اوو مورالس اما بولیوی را با یک علامت سئوال مواجه کرده است: آیا این استعفا اراده دموکراسی بود یا یک کودتا؟

شائبه کودتا

بولیوی اکنون بدون رهبر و با سرگیجه ناشی از هفته‌ها اعتراض خیابانی‌، در خلا سیاسی فرو رفته‌ است. کناره‌گیری مورالس تنها مولد خشونت بیشتری در خیابان‌های پایتخت شد و به درازا کشیده‌شدن این وضعیت می‌تواند خشونت‌ها را افزایش دهد و تلاش‌ها را برای برگزاری انتخابات تازه، بی‌ثمر بگذارد.

اوو مورالس ۲۰ اکتبر سال جاری، اعلام کرده بود که با کسب بیش از ۴۶ درصد از آرا از کارلوس مسا، رهبر اپوزیسیون جلو افتاده و به این ترتیب پیروز انتخابات ریاست جمهوری برای سومین دوره متوالی است. کارلوس مسا، مورالس را به تقلب متهم کرد. مورالس نیز متقابلاً فشارهای منجر به کناره‌گیری او از قدرت را «کودتا» خواند.

به دنبال اعلام نتایج انتخابات طرفداران هر دو جناح به خیابان‌ها آمدند و برخوردهای خشونت‌آمیز که تا پیش از آن آتش زیر خاکستر بودند، اوج گرفتند. رئیس نیروهای مسلح بولیوی و پلیس این کشور اعلام کردند دیگر از مورالس حمایت نمی‌کنند و اپوزیسیون این کشور موجی از حمله به متحدان سوسیالیست مورالس را آغاز کرد.

در پی درخواست فرمانده ارتش و پس از آنکه سازمان کشورهای آمریکایی «تقلب آشکار» در انتخابات ریاست جمهوری بولیوی را تأیید کرد، رئیس جمهوری بولیوی در یک نطق تلویزیونی اعلام کرد از سمت خود استعفا می‌دهد.

کارلوس مسا، رئیس جمهوری پیشین که در این انتخابات دوم شده بود «کودتا» برای برکناری رقیبش را رد کرد. او دوشنبه به خبرنگاران گفت رویدادهای ۲۴ ساعت گذشته «اقدام دموکراتیک مردم» برای توقف دولتی بوده که در انتخابات تقلب کرده بود تا در قدرت بماند.

کمی بعد ماریلو ابرارد، وزیر خارجه مکزیک خبر پناهندگی مورالس به این کشور را اعلام کرد. او در یک کنفرانس خبری گفت:

«چند دقیقه پیش تماسی از اوو مورالس، رئیس جمهوری بولیوی داشتم. او به دعوت ما برای پناهندگی در مکزیک به صورت لفظی و رسمی پاسخ داد.»

ابرارد قصد مکزیک از این دعوت را دلایل انسان‌دوستانه و در خطر بودن جان مورالس در بولیوی خواند و گفت مکزیک به صورت سنتی به کسانی که تحت سرکوب سیاسی قرار دارند پناهندگی اعطا می‌کند. او همچنین اضافه کرد صدور ویزا برای مورالس را به مقامات بولیوی اعلام کرده تا خروج او از بولیوی در امنیت کامل انجام شود.

سرنوشت بولیوی پس از مورالس

شهروندان بولیوی اکنون پس از تحولات سیاسی منجر به پناهندگی مورالس به مکزیک در تردیدند آیا شاهد نمایش قدرت دموکراسی بوده‌اند یا شکست آن را تماشا کرده‌اند.

در لاپاز مقامات مسئول در تقلا برای یافتن راهی برای حل بحران ناشی از خلاء سیاسی در این کشور‌ند. همزمان با حمله طرفداران مورالس به پاسگاه‌های پلیس، مقامات پلیس از ارتش خواسته‌اند برای کمک (و سرکوب طرفداران مورالس) وارد عمل شود.

روز یکشنبه هر چهار مقامی که براساس قانون اساسی بولیوی می‌توانستند جانشین یکدیگر شوند و اداره اوضاع را در دست بگیرند یعنی رئیس جمهوری، معاون رئیس جمهوری، رئیس سنا و رئیس مجلسِ نمایندگان که همه سوسیالیست بودند، استعفا کردند. قانون‌گذاران اکنون باید فرد جدیدی را به عنوان رئیس جمهوری موقت معرفی کنند. مسئله‌ای که تا روز دوشنبه میسر نشده است.

رهبران اپوزیسون تلاش کردند با دادن اطمینان از امنیت، مخالفان سوسیالیست خود را به مجلس برگردانند. کارلوس مسا به خبرنگاران گفت اپوزیسیون می‌خواهد براساس قانون اساسی یک دولت دموکراتیک تشکیل دهد اما هیچ نماینده‌ای از «جنبش سوسیالسم» نباید به‌عنوان رئیس جمهوری موقت انتخاب شود. با این‌حال اعضای این جنبش نباید بیم بازداشت‌شدن داشته باشند.

جانین آنیز، یکی از مخالفان سرسخت مورالس و معاون دوم او در سنا تأیید کرده که اگر این مسئولیت به او پیشنهاد شود، قبول خواهد کرد. برخی از مقامات نیز حمایت خود را از او اعلام کرده‌اند. او به خبرنگاران گفت:

«تنها هدف من برگزاری دوباره انتخابات خواهد بود.»

در این میان سازمان کشورهای آمریکایی که نقشی مانند نقش سازمان ملل را بازی می‌کند هشدار داد که از پذیرفتن هرگونه راه‌حلی که مطابق با قانون اساسی بولیوی نباشد خودداری خواهد کرد. این سازمان در بیانیه‌ای اعلام کرد:

 «دبیرخانه عمومی درخواست صلح و احترام به حاکمیت قانون دارد و قانونگذاران بولیوی باید مقامات مسئول برای انتخابات بعدی را سریعاً مشخص کنند و ترتیب برگزاری انتخابات را بدهند. باید علیه کسانی مسئول تقلب در انتخابات بوده‌اند نیز اقدام قانونی صورت گیرد».

بیم از افزایش خشونت‌ها

تأخیر در معرفی جانشین مورالس ممکن است بولیوی را وارد مرحله تازه‌ای از هرج و مرج کند.

یکشنبه شب طرفداران اپوزیسیون خانه‌های مقامات سوسیالیست این کشور از جمله مورالس را غارت کرده و آتش زدند. تاکنون دست کم ۲۰ نفر از مقامات «جنبش سوسیالیسم» در سفارت مکزیک درخواست پناهندگی داده‌اند.

از سوی دیگر خانه‌های منتقدان مورالس از جمله یک روزنامه‌نگار و یک استاد دانشگاه در آتش سوختند.

لویس رویا اررو، شهردار لاپاز (یکی از منتقدان مورالس) نیز اعلام کرد ۶۴  اتوبوس شهری توسط معترضان به آتش کشیده شده‌اند. درگیری‌ها در روز دوشنبه به تعطیلی مدارس، مراکز تجاری و توقف سیستم حمل و نقل منجر شد.

مورالس در واکنش به ادامه خشونت‌ها از پزشکان، پرستاران و معلمان خواست تا برای خدمت به مردم به سر کار برگردند اما همچنان خود را رئیس جمهوری قانونی بولیوی خواند و با حامیانش که راه‌ها را مسدود کرده و به ایستگاه‌های پلیس و معترضان در لاپاز و همچنین شهر«ال‌آلتو» و شهرهای دیگر حمله کردند، اعلام همدلی کرد. به ادعای او چند تن از طرفدارانش در این خشونت‌ها کشته شده‌اند. مورالس در توییتر نوشت:

«یک روز پس از کودتای سیاسی مدنی پلیسی، پلیس با گلوله مردم را سرکوب کرد و در ال‌آلتو چند نفر را کشت و زخمی کرد. من با این قربانیان بی‌گناه از جمله یک دختر جوان و مردم ال‌آلتو که از دموکراسی دفاع کرده‌اند، همدردی می‌کنم.»

برخی از منتقدان مورالس اما مشخصاً می‌خواهند از دولت او که از سال ۲۰۰۶ تاکنون بر سر قدرت مانده‌ بود انتقام بگیرند. لوئیس فرناندو کاماچو، رهبر یکی از گروه‌های راست‌گرا برای تمدید اعتراضات فراخوان داده و درخواست کرده مورالس، آلبارو گارسیا لینارس، معاون اول او و نمایندگان و مقامات «جنبش سوسیالیسم» دستگیر شوند.

تاکنون علیه تمام اعضای ستاد انتخابات کشور بولیوی قرار بازداشت صادر شده است و رئیس پیشین این ستاد و معاون اول سابق آن و همچنین یکی از مقامات انتخاباتی در سانتاکروز بازداشت شده‌اند.

یکی از سئوالات مطرح این است که حالا که راست‌گرایان قدرت را در دست گرفته‌اند آیا به سوسیالیست‌ها اجازه نامزدی در انتخابات بعدی را خواهند داد؟ سوسیالیست‌ها همچنان در بولیوی محبوبیت زیادی دارند و منع آن‌ها در انتخابات خطر درگیری‌های گسترده را بالا می‌برد. با این‌وجود تفاوت بسیار کم آرا در انتخابات قبلی می‌تواند این‌بار به روی کار آمدن یک دولت راست‌گرا منجر شود.

ناظران هشدار می‌دهند خروج مورالس از بولیوی هرج و مرج بیشتری ایجاد خواهد کرد چرا که معترضان مخالف مورالس به هیچ مقام و رهبری پاسخگو نیستند و تنها یک خط سیاسی را دنبال نمی‌کنند.

 بولیوی که فقیرترین کشور آمریکای جنوبی محسوب می‌شود، پیش از مورالس با بی‌ثباتی سیاسی روبه‌رو بود و تنها در طول یک دهه، شش رئیس جمهوری در این کشور به قدرت رسیدند.

در همین زمینه: