ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی؛ چارچوب نظری عام - وبیناری با حضور مهرداد وهابی

جایگاه اسلام بالاخص فقه شیعه در ساختار اقتصادی نظام حاکم بر ایران چیست؟ آیا اسلام سیاسی مابه‌ازای اقتصادی دارد؟ علل گسترش فساد در این نظام کدامست؟

عنوان کلی سه گفتار مهرداد وهابی «اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی به مثابه سرمایه‌داری سیاسی اسلامی» است که ناظر بر پیام اصلی کتاب تازه او با عنوان «هماهنگی ویرانگر، انفال، سرمایه داری سیاسی اسلامی: خوانشی جدید از ایران معاصر» است. این کتاب در ابتدای سال ۲۰۲۳ میلادی (دی ماه ۱۴۰۱خورشیدی) از جانب انتشارات‌ پالگریو مک میلان (اسپرینگر) به زبان انگلیسی در نزدیک به پانصد صفحه به چاپ رسید.

هدف کتاب تازه مهرداد وهابی، استاد اقتصاد در دانشگاه سوربن شمالی (پاریس) بررسی مختصات اصلی و پایدار اقتصاد ایران طی چهار دههٔ اخیر است. وهابی در آن به یک رشته پرسش‌های بنیادین پرداخته شده است. از جمله:

جلد کتاب «هماهنگی ویرانگر، انفال، سرمایه داری سیاسی اسلامی: خوانشی جدید از ایران معاصر» نوشته: مهرداد وهابی - انتشار ۲۰۲۳ میلادی (دی‌ماه ۱۴۰۱ خورشیدی) - انتشارات‌ پالگریو مک میلان (اسپرینگر)
«هماهنگی ویرانگر، انفال، سرمایه داری سیاسی اسلامی: خوانشی جدید از ایران معاصر» نوشته: مهرداد وهابی - انتشار ۲۰۲۳ میلادی (دی‌ماه ۱۴۰۱ خورشیدی) - انتشارات‌ پالگریو مک میلان (اسپرینگر)

جایگاه اسلام بالاخص فقه شیعه در ساختار اقتصادی نظام حاکم بر ایران چیست؟ آیا اسلام سیاسی مابه‌ازای اقتصادی دارد؟ به عبارت دیگر آیا اقتصاد اسلامی سهمی در پیدایش تورم مزمن، کاهش مدام سرمایه‌گذاری و ظرفیت‌های تولیدی، فرار سرمایه و مهاجرت گسترده ايرانيان بالاخص جمعیت فعال کشور دارد؟ علل گسترش فساد در این نظام کدامست؟ آيا استفاده از مفهوم «فساد» برای فهم غارت منابع و دارایی‌ها کافیست؟ نقش بازار و دولت در اختصاص منابع و بروز گرایشات مزبور کدامست؟ آيا همهٔ اشکال هماهنگی اقتصادی را می‌توان به دولت و بازار تقلیل داد؟ در شرایطی که هماهنگی از طریق بازار و هماهنگی آمرانه دولتی هر دو در بحران بسر می‌برند، آیا هرج و مرج رواج خواهد یافت؟ یا آن که نوعی هماهنگی اختلال‌زا و ویرانگر از طریق همزیستی و تعارض هم‌زمان نهادهای موازی امکان‌پذير خواهد شد؟ آیا هماهنگی اختلال‌زا و ویرانگر مانعی دربرابر توزیع سرمایه‌‌دارانه متکی بر کسب سود است؟ آیا چنین شیوه هماهنگی می‌تواند سدی دربرابر انباشت و تولید سرمایه دارانه باشد؟ اقتصاد اسلامی تا چه اندازه با توزیع و انباشت سرمایه‌دارانه ملازمت دارد؟ چرا سرمایه‌داری ایران «غیرمتعارف» تلقی می‌شود؟ آيا سرمایه‌داری انواع گوناگونی دارد؟ اگر آری، آن نوع از سرمایه‌داری که تحت نظام جمهوری اسلامی توسعه یافته، چگونه سرمایه‌داری‌است؟

درنگ پیرامون پرسش‌های یاد شده مستلزم تشریح چارچوب نظری عام و بررسی مشخص اقتصاد اسلامی در متن فقه شیعه، نحوه انعکاس آن در قانون اساسی و عملکرد نهادهای اصلی جمهوری اسلامی است. سیکل ارایه مباحث مطروحه در کتاب در برگیرنده سه گفتار است.

گفتار نخست به چارچوب نظری عامی که کتاب بر آن استوار است اختصاص دارد. در این بخش سه موضوع مورد مطالعه قرار می‌گیرد:

  1. رابطه تولید و توزیع در ارتباط با نهادها؛
  2. هماهنگی ویرانگر؛
  3. سرمایه‌داری سیاسی.

گفتار نخست چکیده‌ای از چهار فصل نخست کتاب را در بر دارد.

 گفتارهای دوم و سوم به بررسی مشخص اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی می‌پردازد.

 گفتار دوم به جنبه اقتصادی اسلام سیاسی پرتو می‌افکند. در این بخش سه موضوع مطالعه می‌شود:

  1. انفال در فقه شیعه بعنوان رکن اصلی مالیه عمومی در نظام مبتنی بر امامت؛
  2. انفال در قانون اساسی جمهوری اسلامی؛
  3. مراحل تحول سه گانه انفال در عملکرد نظام و پیدایش سرمایه داری سیاسی اسلامی.

گفتار دوم چکیده‌ای از فصول پنجم و ششم کتاب را بدست می‌دهد.

گفتار سوم به مختصات سرمایه‌داری سیاسی اسلامی می‌پردازد که مشتمل بر سه بخش است:

  1. نقش مسلط شیوه هماهنگی ویرانگر در سرمایه‌داری سیاسی اسلامی؛
  2. توسعه پاتریمونیال بر مبنای غارت دارایی‌ها و منابع عمومی؛
  3. فرار سرمایه، اقتصاد احتکار و گرایش به عدم انباشت سرمایه استوار.

گفتار سوم چکیده‌ای از فصول هفتم و هشتم را انعکاس می‌دهد.

در بخش نتیجه‌گیری عمومی، بر انسجام درونی سرمایه‌داری سیاسی اسلامی بر پایه سه رکن اساسی ولایت فقیه، انفال، و نهادهای موازی (هماهنگی اختلال زا و ویرانگر) تاکید بعمل آمده و از آنجا اصلاح ناپذیری نظام و لزوم انقلاب نتیجه‌گیری می‌شود. این بخش چکیده‌ای از فصل پایانی کتاب را در بر دارد.

شمای زیر ساختار سه گفتار، فهرست موضوع‌های مورد بحث، ویدیو و صوت هر گفتار را به نمایش می‌گذارد.

اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی: سرمایه‌داری سیاسی اسلامی

مقدمه عمومی

گفتار اول : چارچوب نظری عام

  • تولید و توزیع: شیوه‌های تولیدی و شیوه‌های هماهنگی
  • شیوه هماهنگی ویرانگر
  • سرمایه‌داری سیاسی و سرمایه‌داری بازار

برای دیدن محتوای نقل شده از سایت دیگر، کوکی‌های آن سایت را بپذیرید

کوکی‌های سایت‌ دیگر برای دیدن محتوای آن سایت‌ حذف شود

برای دیدن محتوای نقل شده از سایت دیگر، کوکی‌های آن سایت را بپذیرید

کوکی‌های سایت‌ دیگر برای دیدن محتوای آن سایت‌ حذف شود

گفتار دوم : انفال در نظریه و درعمل جمهوری اسلامی

  • انفال در فقه شیعه و سنی
  • انفال در قانون اساسی جمهوری اسلامی
  • مراحل سه گانه انفال و تکوین سرمایه‌داری سیاسی اسلامی

برای دیدن محتوای نقل شده از سایت دیگر، کوکی‌های آن سایت را بپذیرید

کوکی‌های سایت‌ دیگر برای دیدن محتوای آن سایت‌ حذف شود

برای دیدن محتوای نقل شده از سایت دیگر، کوکی‌های آن سایت را بپذیرید

کوکی‌های سایت‌ دیگر برای دیدن محتوای آن سایت‌ حذف شود

گفتار سوم : مختصات اصلی سرمایه‌داری سیاسی اسلامی

  • سرمایه‌داری سیاسی اسلامی و شیوه هماهنگی ویرانگر
  • توسعه پاتریمونیال، غارت دارایی‌های عمومی و منابع طبیعی
  • فرار سرمایه، اقتصاد احتکار، و گرایش به عدم انباشت سرمایه استوار

نتیجه‌گیری عمومی

برای دیدن محتوای نقل شده از سایت دیگر، کوکی‌های آن سایت را بپذیرید

کوکی‌های سایت‌ دیگر برای دیدن محتوای آن سایت‌ حذف شود

برای دیدن محتوای نقل شده از سایت دیگر، کوکی‌های آن سایت را بپذیرید

کوکی‌های سایت‌ دیگر برای دیدن محتوای آن سایت‌ حذف شود

منابع:

  1. مهرداد وهابی، مصاحبه با عنایت فانی، « انفال، اقتصاد اسلامی ریشه‌ها و تضادها» به عبارت دیگر، ۲۱ ژوئن ۲۰۲۲
  2. Mehrdad Vahabi, 2023, Destructive Coordination, and Islamic Political Capitalism: A New Reading of Contemporary Iran, Palgrave Macmillan.

جداول ضمیمه مرتبط به گفتار سوم:

سه تابلو اول مربوط به مقدمه گفتار

اقتصاد سیاسی یک نظام اقتصادی
نوع قدرت سیاسی
شکل مسلط مالکیت
شیوه مسلط تصاحب و هماهنگی
قواعد رفتاری عاملین اقتصادی
نوع توسعه (رژیم انباشت)
وضعیت نرمال اقتصادی
تابلو ۱: اقتصاد سیاسی یک نظام اقتصادی
اقتصاد سیاسینوع قدرت سیاسیشکل مسلط مالکیتشیوه مسلط تصاحب و هماهنگیقواعد رفتاری عاملین اقتصادینوع توسعهوضعیت نرمال اقتصادی
ایالات متحده آمریکا بعنوان نماد کلاسیک سرمایه‌داری بازارپلورالیسم سیاسیخصوصیبازارسودآوری و انضباط سفت بودجه‌ایفوردیستیرشد مبتنی برمصرف توده‌ایاقتصاد مازاد تولید
اتحاد جماهیر شوروی بعنوان نماد کلاسیک سوسیالیسم واقعا موجودانحصار قدرت توسط حزب کمونیستدولتیآمرانه و بوروکراتیکاجرای برنامه و انضباط شل بودجه‌ایشتابان مبتنی بر تولید صنعتی انبوهاقتصاد کمبود
تابلو۲: مقایسه اقتصاد سیاسی نظام اقتصادی ایالات متحده امریکا و اتحاد جماهیر شوروی پس از جنگ جهانی دوم
اقتصاد سیاسینوع قدرت سیاسیشکل مسلط مالکیتشیوه مسلط تصاحب و هماهنگیقواعد رفتاری عاملین اقتصادینوع توسعهوضعیت نرمال اقتصادی
ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ بعنوان نماد کلاسیک سرمایه‌داری سیاسی اسلامیولایت فقیهانفالویرانگرفرار سرمایه و نیروی فعال کارپاتریمونیالاقتصاد احتکار
تابلو۳: اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران

چهار تابلو مربوط به بند اول گفتار سوم:

شیوه تصاحب و هماهنگیشکل مالکیت
خودمدیریتی و تعاونجمعی/ کمونال
آمرانهدولتی
بازارخصوصی
ویرانگرمصادره‌ای
تابلوی ۴: شیوه‌های تصاحب و هماهنگی و اشکال مالکیت
شیوه تصاحب و هماهنگیشکل مالکیتوزن شکل مالکیتوضعیت شیوه تصاحب و مالکیت (بحرانی، نرمال، مسلط)
خودمدیریتی و تعاونجمعی/ کمونالمسلط (۱۹۷۹-۱۹۸۲) و سپس کاملا در حاشیهبحرانی
آمرانهدولتیمسلطبحرانی
بازارخصوصیکاهش یابندهبحرانی
ویرانگرانفال (مصادره‌ای)قابل توجه و افزایندهمسلط بدلیل سیاسی
تابلوی۵: شیوه هماهنگی ویرانگر در فاز اول انفال (۱۹۷۹-۱۹۸۹)
شیوه تصاحب و هماهنگیشکل مالکیتوزن شکل مالکیتوضعیت شیوه تصاحب و مالکیت (بحرانی، نرمال، مسلط)
خودمدیریتی و تعاونجمعی/ کمونالحاشیه‌ایبحرانی
آمرانهدولتیمسلط اما کاهش یابندهبحرانی
بازارخصوصیازدیاد اما نه قابل توجهبحرانی
ویرانگرانفال (مصادره‌ای)ازدیاد متناسب با کاهش مالکیت دولتیمسلط بدلیل سیاسی و اقتصادی
تابلوی۶: شیوه هماهنگی ویرانگر در فاز دوم انفال (۲۰۰۶-۱۹۸۹)
شیوه تصاحب و هماهنگیشکل مالکیتوزن شکل مالکیتوضعیت شیوه تصاحب و مالکیت (بحرانی، نرمال، مسلط)
خودمدیریتی و تعاونجمعی/ کمونالحاشیه‌ایبحرانی
آمرانهدولتیقابل توجهبحرانی
بازارخصوصیازدیاد یابندهبحرانی
ویرانگرانفال (مصادره‌ای)مسلطمسلط بدلیل سیاسی و اقتصادی
تابلوی۷: شیوه هماهنگی ویرانگر در فاز سوم انفال (۲۰۰۶-تا کنون)

در همین زمینه:

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

  • Babak Danesh

    دکتر همایون کاتوزیان در تاریخ اقتصاد سیاسی ایران از نبود حاکمیت قانون در طول اعصار و قرون در ایران میگوید و نهایتا به این نتیجه می رسد که مالکیت خصوصی در جامعه که قانونمند نیست امری محال بنظر می رسد. این بود که شاه میتوانست دارایی و اموال هر که بخواهد مصادره کند حتی اگر این شخص در مقام و رتبه ولیعهد باشد. اگر این گفته درست باشد دیگر چه تفاوتی است میان اقتصاد سیاسی قبل از ورود اسلام و بعد از آن همچنان که به نظر میرسد ظهور سرمایه داری جهانی نتوانسته این داستان چپاول و غارتگری در مملکت ما را تعدیل نماید و همچنان در بر همان پاشنه میچرخد که میچرخید.با سپاس از دکتر وهابی گرامی و رادیو زمانه

  • سجاد نجفی

    اقای دکتر به مثلث انفال باید یک ضلع تحت عنوان اقتصاد دانانی که در پوشش بازارگرایی، خصولتی، سازی ها را به لحاظ نظری توجیح کردند اضافه کنید.

  • محمد شوری

    #هاشمی_رفسنجانی در نماز جمعه ۱۲ شهریور ۱۳۶۱ می گوید: 《در جمهوری اسلامی قابل قبول نیست که موسسات #بخش_خصوصی از موسسات دولتی فعالتر باشند. بر عکس باید باشد. یعنی آن روزی که یک انسانی در تجارتخانه‌ خصوصی، در کارخانه خصوصی و در کارخانه خودش حتی بهتر از تجارتخانه ی دولت و اداره ی دولت و کارخانه‌ ی دولت کار کند این‌ مسلمان نیست!》.[نقل از کتاب در مکتب جمعه ج۵ ص ۱۹۰]. اما او با پایان جنگ، و در خطبه نماز جمعه عنوان کرد: [امروز نوبت مانور تجمل است] و  تن به این نامسلمانی داد! #نان روبنایی که زیر بنا شد! #محمد_شوری اینجا: #اخبار_روز گزارش را کامل بخوانید ****

  • سهیلا نژند

    با سپاس بی پایان از دکتر وهابی، انسان فرهیخته و هوشمند! آز ایشان بسیار آموختم! و فردا شب مجددا به سخنان با ارزششان گوش خواهم داد! بهمچنین از تدارک این برنامه از شما/ رادیو زمانه هم بسیار قدردانم! شاد و پیروز باشد!