سال بد اقلیمی: هشدار دانشمندان نسبت به وقوع ال نینو

پژوهشگران اداره ملی اقیانوسی و جوی دولت فدرال ایالات متحده آمریکا (NOAA یا نوا) برپایه داده‌های تازه‌ می‌گویند امسال شانس بسیاری وجود دارد که شاهد پدیده ال نینو (El Niño) باشیم. اگر این اتفاق رخ دهد، احتمال آن بالاست تا برای دوره‌ای کوتاه، شاهد گذر از آستانه گرمایشی ۱,۵ درجه سانتی‌گراد باشیم. همچنین، ال نینو بیشتر از گذر از یک آستانه و نماد پیمان اقلیمی پاریس، نشانه‌ای از یک سال بد اقلیمی برای عمده ساکنان زمین است.

نُوآ (مخفف National Oceanic and Atmospheric Administration) در بیانیه مطبوعاتی خود نوشت که در تابستان پیش رو (ماه‌های مه تا ژوئیه در تقویم میلادی) احتمال ۹۰ درصد وجود دارد که شاهد شکل‌گیری ال نینو برای ساکنان نیم کره شمالی زمین باشیم. با توجه به داده‌های دمای اقیانوس‌ها، نوآ می‌گوید ۸۰ درصد شانس این وجود دارد که شاهد یک ال نینو متوسط باشیم و ۵۵ درصد شانس یک ال نینو قدرتمند وجود دارد.  

ال نینو چیست؟

ال نینو در واکنش به تغییرات آب‌وهوایی در منطقه استوایی اقیانوس آرام رخ می‌دهد. ال نینو و لا نینا (La Niña) دو واکنش افراطی و متضاد همدیگر در برابر این تغییرات آب‌وهوایی در این منطقه هستند. نوآ می‌نویسد:

نوآ در ادامه می‌گوید شرایط ال نینو زمانی رخ می‌دهد که آب‌های سطحی در منطقه استوایی اقیانوس آرام گرم‌تر از حد متوسط خود باشد و بادهایی که از شرق به این منطقه می‌ٰسند، ضعیف‌تر از معمول خود باشند. شرایط مخالف آن لا نینا نامیده می‌شود. یعنی در گردش آب و هوایی این منطقه، دمای آب خنک‌تر از حد معمول می‌شود و بادهای شرقی قوی‌تر می‌شوند. ال نینو هر ۳ تا ۵ سال یک مرتبه رخ می‌دهد.

ال نینو می‌تواند تا ۱۲ ماه امتداد بیابد. ال نینو می‌تواند در منطقه اقیانوس آتلانتیک نیز رخ دهد و به آن ال نینوی آتلانتیکی می‌گویند.

نوآ می‌گوید:

نشانه‌های امسال به‌عنوان سال بد اقلیمی چیست؟

ال نینو اگر رخ بدهد، شرایط آب و هوایی نیم‌کره شمالی را به‌طور گسترده در این تابستان تغییر خواهد داد. مهم‌ترین تاثیر آن، تغییر بارندگی است که در برخی مناطق زمین منجر به کاهش بارندگی و گسترش خشکسالی خواهد شد. در دیگر مناطق، بارندگی شدت خواهد یافت و سیلاب‌های قدرتمند بر زمین جاری خواهند شد.

تغییر شیوه بارندگی بر تولید غذا تاثیری مستقیم می‌گذارد. خشکسالی بخشی از کشت و دامداری را نابود خواهد کرد و ترسالی بخش دیگری را همراه خود خواهد برد. پیش‌بینی شده است که اگر امسال شاهد ال نینو باشیم، استرالیا و مناطق نزدیک به آن در اقیانوس آرام با خطر گسترده آتش‌سوزی در منابع طبیعی روبه‌رو خواهند شد. درعین‌حال، شرق آفریقا که هم‌اکنون دست‌به‌گریبان خشکسالی فزاینده‌ای است، شاهد بارندگی خواهد بود.

اقیانوس گرم‌تر به‌معنای مرگ جنگل‌های مرجانی است و این یعنی امسال می‌توانیم بخش بیشتری از این جنگل‌ها را برای همیشه از دست بدهیم. در دو مرتبه پیشین که شاهد ال نینوی قدرتمند بودیم – سال‌های ۱۹۹۸ و ۲۰۱۶ میلادی – رکورد گرم‌ترین سال تاریخ معاصر زمین شکسته شد.

اگر ال نینو اوج بگیرد، سال ۲۰۲۴ به‌جای ۲۰۱۶ در رتبه گرم‌ترین سال تاریخ معاصر زمین خواهد ایستاد.

هم‌اکنون کشورهای مختلف جهان شاهد شکسته شدن رکوردهای گرما هستند. از چین تا غرب آمریکا، موج‌های گرما بر سلامت آدمی و رشد گیاهان تاثیر گذاشته‌اند. یک مثال آن در ایران، از گلستان نشانه‌های امتداد خشکسالی را می‌توان دید.

چه در انتظار ایران است؟

ایران هم در مواجه با ال نینو مانند دیگر نقاط جهان، شاهد رویدادهای شدید آب‌وهوایی خواهد بود. در برخی نقاط مانند استان سیستان و بلوچستان احتمال سیلاب‌های قدرتمند وجود دارد و در نقاطی مانند خوزستان، احتمال موج‌های قوی‌تر گرما و امتداد خشکسالی می‌تواند پیش بیاید.

اگر ال نینوی امسال قدرتمند باشد، مشکل آب شیرین جدی‌تر از سال‌های گذشته خواهد شد. کمااینکه در برخی نقاط ایران و به‌عنوان مثال در استان‌ مازندران، ساکنین محلی از خشک شدن آب سدها می‌گویند. کشت محصول سخت‌تر خواهد شد و در کنار، موج مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به‌سمت شهرهای بزرگ‌تر اوج خواهد گرفت که به مرگ روستاهای بیشتری منجر خواهد شد.

در مواجه با ال نینو چه می‌توان کرد؟

رویدادهای شدید آب‌وهوایی ناشی از گرمایش زمین، مانند پدیده گرمایش زمین وابسته به فعالیت‌های صنعتی و سبک زندگی آدمی هستند و مهم‌تر از همه، از فساد سیاستمداران ناشی می‌شوند. سیاستمدارانی که آگاهانه تصمیم‌هایی مغایر با محیط زیست می‌گیرند و امروز و آینده ما را تلف می‌کنند.

در جمهوری اسلامی ایران، پدیده فساد گسترده‌تر از بسیاری از کشورهای جهان است و فساد در مدیریت آب و خاک، یکی از نمادهای اصلی این فساد است. از این مدیران نمی‌توان انتظار داشت که فساد را به‌خاطر ال نینو رها کنند و مدیریت مناسب شرایط اضطراری پیش رو خلق کنند.

ما اما می‌توانیم یاد بگیریم و بیاموزیم. در موضوع محیط‌ زیست، گرمایش زمین و فروپاشی اقلیمی می‌توانیم به خودمان آموزش دهیم و تلاش کنیم تا بقیه افراد جامعه نیز از این موضوع آگاه شوند. آگاهی درنهایت به تغییر منجر خواهد شد و شاید پیش از آنکه خیلی دیر شده باشد، بتوان ایران را زنده نگه داشت.