«آدمک» اروین خاچیکیان: گلایه از انجماد اجتماعی

اروین خاچیکیان از هنرمندان نام‌آشنای موسیقی پاپ - راک ایران در خانواده‌ای ایرانی ارمنی بالیده و پرورش یافته است، او اشتیاقش به موسیقی را به سرعت پس از مهاجرت خانواده‌اش به آمریکا در سیزده‌سالگی پی گرفت و حال در ۵۱ سالگی یکی از برجسته‌ترین آهنگسازان ایرانی ارمنی حال حاضر در صنعت موسیقی محسوب می‌شود.

او در کارنامه‌ی هنری خود سابقه همکاری با سرژ تانکیان خواننده گروه «سیستم آوِ دان» (system of a down) را دارد و از او در برنامه‌های تلویزیونی پربیننده‌ای مثل Tonight show و برنامه‌ی جیمی کیمل به عنوان مهمان دعوت شده است. او کارگردان موسیقایی دو برنامه‌ی The voice of Persia و The voice of Armenia نیز بوده است.

اروین در ایران با تنظیم آلبوم‌های «نقاب» (۱۳۸۱) و «بی‌سرزمین‌تر از باد» (۱۳۸۲) برای سیاوش قمیشی به شهرت رسید. «خاطره» دومین آهنگ این آلبوم در دستگاه چهارگاه و به سبک موسیقی ترنس ساخته شده‌ است. گیتار باس، کیبورد، برنامه‌ریزی و تنظیم تمام آهنگ‌های این آلبوم به عهده اروین خاچیکیان بوده‌ است. او برای اولین بار در موسیقی ایران از تکنیک Backmasking (به فارسی: نهان‌سازی در برگردان) استفاده کرده ‌است.

از این هنرمند و بنیان‌گذار گروه «کارمندان» تا به حال سه آلبوم منتشر شده است به نام‌های: «کارمندان»، «گذرگاه» و «ترمینال یک». آهنگ «چرخیدیم» از آلبوم «ترمینال یک» یکی از موفق‌ترین آهنگ‌های او در پلتفرم ساندکلود به حساب می‌آید و تا به حال بیش از یک میلیون بار شنیده شده است. آخرین آهنگ منتشر شده از او آدمک نام دارد.

ریتم‌های تند آشنا

آدمک تازه‌ترین اثر اروین خاچیکیان، نوشته‌ی او و یغما گلرویی، در استودیو پیکاندو در استکهلم ضبط شده و حمید شکاری نیز در تهیه‌ی این اثر نقشی تکمیل‌کننده داشته است.

آهنگ با ریتم بیس‌دار بسیار پر تکرار و رقص‌داری شروع می‌شود که بسیار به گوش ایرانیان آشناست؛ این ریتم ساز باس با ریتم ساز درامز در هم می‌آمیزد و سپس خواننده‌ی آهنگ وارد می‌شود و شعری بسیار ساده و کودکانه را به موسیقی اضافه می‌کند؛ با رسیدن به شاه بیت ترانه صدای باس در موسیقی پنهان می‌شود و در فضای موسیقی با یک گشایش روبرو می‌شویم؛ فضای موسیقی عمق می‌گیرد، ریتم درامز با ریتم گیتار الکتریک ترکیب می‌شود و ریتمی تند سرزنده‌تر و مدرن‌تر پیدا می‌کند.

 تک‌نوازی‌های گیتار الکتریک موسیقی را به اوج می‌رساند و کیبورد الکترونیکی در ترکیب با صدای پردازش شده‌ی خواننده قسمت بریج و متفاوت آهنگ را می‌سازد، نوآوری‌ای که کمتر در آهنگ‌های عامه‌پسند ایرانی می‌شنویم. این آهنگ از نظر سازبندی به خوبی در ژانر پاپ- راک، از سبک‌های مردم‌پسند موسیقی قرار می‌گیرد.

مسأله انجماد اجتماعی

ترانه‌ی آهنگ که نوشته‌ی یغما گلرویی و اروین خاچیکیان است، ترانه‌ای‌ست با سادگی‌های کودکانه و با مطرح کردن ایده متضاد «مرگ» و «زندگی» در قسمت شاه بیت و تکرار شونده‌ به این ترانه عمقی می‌بخشد که باعث اثرگذاری بیشتر موسیقی می‌شود؛ چرا که موسیقی در قسمت‌هایی که گشایشی در آنها رخ می‌دهد عمقی می‌گیرد که مطرح شدن مفهومی عمیق را از ترانه طلب می‌کند. ترانه ایده‌ی کودکانه‌ی خوبی دارد و به توصیف یک آدمک برفی می‌پردازد و از غم او سخن می‌گوید و راه‌های بسته‌ی مقابل او و در نهایت آب شدن و از بین رفتنش.

تصوری که در فرهنگ ما از فصل زمستان وجود دارد دقیقاً خلاف و متضاد تصور رمانتیک از زمستان در فرهنگ مسیحی است که برای مثال در نقاشی‌های پیتر بروگل، نقاش هلندی در دوران رنسانس می‌توان سراغ گرفت. تصور غالب در فرهنگ ما از زمستان در شعر معروف «زمستان» نوشته مهدی اخوان ثالث به خوبی زبان و بیان ادبی یافته است: در سرمای سخت و سوزان، سرها در گریبان فرورفته، و کسی پاسخ کسی را نمی‌دهد.

در ترانه «آدمک» این آدم برفی‌ست که در سرما و در تاریکی به حال خود رها شده. او می‌خواهد حرکت کند اما از رفتن ناتوان است. در شاه بیت ترانه «آدمک» در حد نماد و نشانه‌ای از انجماد اجتماعی فرامی‌رود:

تنها همین آدمک
از خواب زمین با خبره
یخ زده اما هنوز هم
از من و ما زنده‌تره

علاوه بر این آدم برفی نمود دیگری هم دارد: شوق و سرزندگی کودکی که حالا دیگر سپری شده و با گشایش موسیقی این ایده را مطرح می‌کند که انسان این شوق و سر زندگی را فراموش می‌کند. این شوق و سرزندگی از یادرفته حالا در سراسر موسیقی بازآفرینی و به یاد آورده می‌شود.

فضای روشن با رنگ‌های سرد

موسیقی روند سریعی دارد و مسیری پر فراز و نشیب را طی می‌کند که باعث می‌شود حالتی یکنواخت پیدا نکند و قبل از خسته شدن شنونده از ریتم آهنگ، پایان می‌یابد.

بالا پایین‌های موسیقی بسیار حساب شده و استاندارد است و آهنگ با همان ریتم باس بسیار گوش آشنای موسیقی‌های عامه‌پسند ایرانی به پایان می‌رسد.

نهایتاً باید گفت این آهنگ نشان دهنده‌ی مهارتی‌ست که اروین در سبک پاپ- راک به آن دست یافته است. موسیقی‌ای که در آن با رگه‌هایی از موسیقی ایرانی و موسیقی مدرن غربی و موسیقی‌های عمیق گروه انیگما روبرو می‌شویم اما همچنان موسیقی‌ای سرگرم کننده با فضایی روشن است؛ فضای روشنی که غالب است و با رنگ‌های سرد تزئین می‌شود. رنگ‌های سردی که به کمک صداهای الکترونیکی و صدای گیتار الکتریک به موسیقی اضافه می‌شوند.

همچنین تاثیرمستقیم تکنیک‌های آهنگسازی برایان اینو (Brian eno) نیز در این آهنگ دیده می‌شود.