نکوداشت نسیم خاکسار: «جهان ما را تنها سخن زنده و پایدار نگه می‌دارد»

بسیار خرسندم که امروز در کنار هم گرد آمده‌ایم تا بزرگداشتی درخور، برای یکی از چهره‌های برجسته ادبیات معاصر، نسیم خاکسار، برگزار کنیم. ما اینجا گرد هم آمده‌ایم تا از یک عمر آفرینش، ایستادگی و تعهد ادبی تجلیل کنیم. نسیم خاکسار تنها نویسنده‌ای توانا نیست، بلکه صدایی است که در تلاطم زمانه، روایتگر دردها، امیدها و رؤیاهای مردمان خود بوده است. در آثار او، زندگی در تبعید نه‌فقط جغرافیا، بلکه تجربه‌ای انسانی است؛ و کلماتش، پلی است میان گذشته و اکنون، میان زخم و التیام، میان فرد و جمع.

این نکوداشت، ادای دینی است به نسلی که با قلم خود مرزهای خاموشی را شکافتند و به ما آموختند که ادبیات، فراتر از واژه‌ها و آینه‌ای است که در آن حقیقت رخ می‌نماید. امروز، در کنار شما، نه‌فقط از نسیم خاکسار تجلیل می‌کنیم، بلکه ضرورت پاسداشت فرهنگ، زبان و آزادی اندیشه را نیز یادآور می‌شویم.

سپاس از نسیم خاکسار که به ما دوستدارانش آموخت، ادبیات نه فقط زبان سخن، که زبان دل، رنج، و امید است. آینه‌ای است که حقیقت، انسانیت و عشق را بازتاب می‌دهد. پلی است میان تنهایی و همدلی، میان غربت و وطن. سپاس از نسیم خاکسار که به ما دوستدارانش آموخت، ادبیات تنها بازیِ واژه‌ها نیست، که تعهدی است به حقیقت و انسان. چراغی است همیشه روشن، پناهی است برای دل‌های بی‌قرار در دل تاریکی. سپاس از نسیم خاکسار که به ما دوستدارانش آموخت، ادبیات نه فقط نوشتن، که زیستن است؛ سکوتی است که از ژرفای جان سخن می‌گوید. صدایی است برای خاموشان ، صدایی که حتی در تبعید هم خاموش نمی‌شود. و قلبی است که برای آزادی می‌تپد.

امروز روز بزرگیست که ما برای عرج نهادن به کسی دور هم جمع شده‌ایم که زندگی خود را وقف فرهنگ کرده است. ارج نهادن به نسیم خاکسار که از زندگی در دل یک جامعه استبداد زده گفت و بارها سرنوشت تبعید و جدایی از وطن را روایت کرد.

بیایید با این گزاره آغاز کنیم که تاریخ‌نگاران در پی بازآفرینی آنچه رخ داده‌اند، هستند و نویسندگان تخیل را به کار می‌گیرند تا آنچه ممکن بوده رخ دهد را به تصویر بکشند. با این حال، هر دو - هرچند با رویکردها و ابزارهایی متفاوت - در تلاش‌اند تا بفهمند که انسان‌ها چگونه با تاریخ، با گسست‌ها و با حافظه‌ی جمعی یا سرکوب، زندگی کرده‌اند. در این گفتار، با استناد به آثار دوست دیرینه‌ام که به دوستی‌اش می‌بالم، می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که چگونه می‌توان رمان و داستان کوتاه را نه فقط به‌عنوان اشکال ادبی، بلکه به‌عنوان اسنادی جامعه‌شناختی خواند - متونی که ساختارهای تاریخی‌ای را که در دل آن پدید آمده‌اند، ثبت می‌کنند، می‌شکنند یا به چالش می‌کشند.

اصولا نویسنده فردی معترض است. به چیزی اعتراض دارد. چیزی دیده است که سرجایش نیست. چون دیده است و اعتراض دارد می‌نویسد. اما نمی‌خواهد خودش آن چیز را سرجایش بگذارد. جای او را هم نشان نمی‌دهد. بلکه وادار می‌کند تا به جستجوی جای آن چیز بپردازند. او فقط به جستجو وامی‌دارد. اگرهمه چیز درست و سر جایش باشد، لزومی نمی‌بیند که بنویسد. کار او جابه‌جا کردن چیزها نیست، بلکه هنر او درجابه‌جا کردن کلمات است. کلماتی که به جابه‌جا کردن آن چیزها می‌انجامد. هستی او نه درحوزه‌ی چیزها که درحوزه‌ی زبان است، چراکه در زبان همه چیز هست. او از چیزهای هستی نسخه‌برداری نمی‌کند. بلکه چیزهایی تازه‌ای در نیستی زبان کشف و به هستی آن می‌افزاید. او نه بازیگر که خالق و آفریننده بازی‌های تازه است و بازی‌هایش در عین رساندن بازیگران به لذت و احساس به تفکر وامی‌دارد. او نه با کلمات که با کاربرد آنها می‌نویسد. او کلماتش را از زبان مردم نمی‌گیرد، بلکه به زبان مردم کلمات تازه می‌دهد. نویسنده جادوگری در جهان زبانی است. او خالق محال‌های ممکن و ممکن‌های محال است. او تصویرگر نیستی‌های هستی و هستی‌هایی که نیستند است. او نه از موقعیت یا وضعیت موجود بلکه از وضعیتی که ممکن است به‌وجود بیاید و یا ممکن بود به‌وجود بیاید. نه ازحادثه یا حوادث اتفاق افتاده، که ازحوادثی که ممکن است اتفاق بیفتد یا ممکن بود اتفاق بیفتد یا اگر اتفاق بیفتد، یا اگر اتفاق می‌افتاد و یا اگر اتفاق نیفتاده بود و یا می‌توانست اتفاق بیفتد یا می‌توانست اتفاق نیفتد می‌نویسد. نویسنده شهروند جهان سخن است. جهانی شکل گرفته از موقعیت‌های موجود زبانی و به وجود آمده. او همواره درپی آن است تا درجهان سخن موقعیت‌های تازه‌ی زبانی را به‌وجود بیاورد. مرزهای دنیای او مرزهای زبان اوست.

جهان ما را تنها سخن زنده و پایدار نگه می‌دارد. جهانی که در این روزها و ساعت‌ها از هر سویی گلوله‌های مرگبار کینه و نفرت و جهالت برای نابودی و ویرانی آن و نابودی انسان ها شلیک می‌شود.

همایش امروز را پایان می دهیم، با آرزوی تندرستی و ماندگاری نسیم خاکسار. باشد سایه روشن او همواره بر سر ما بماند و صدای گام های او را همچنان در کوچه‌های کلمه و خاطره بشنویم.

پایین و بالا بگیرید و بکشید