تعلیق همکاری ایران با آژانس؛ گام اول به سمت سیاست «ابهام هسته‌ای»

به گزارش ایسنا، مجلس شورای اسلامی روز چهارشنبه ۴ تیر با طرح تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی موافقت کرد. این تصمیم در پی انتقادهای گسترده تهران از عملکرد آژانس و شخص مدیرکل آن، رافائل گروسی، اتخاذ شده است.

ارائه این طرح به مجلس شورای اسلامی پس از آن انجام شد که طی هفته‌های اخیر برخی مقامات بلندپایه در تهران احتمال تعلیق همکاری با آژانس مستقر در وین را مطرح کرده بودند. کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی این طرح را تدوین کرده است. جزئیات این طرح هنوز منتشر نشده است.

صبح روز چهارشنبه در زمان معرفی این طرح، علی خضریان، نماینده مجلس شورای اسلامی گفت که این طرح «دولت را ملزم می‌کند، تا زمانی که رعایت کامل حقوق حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران و تأمین امنیت مراکز هسته‌ای بر اساس چارچوب منشور سازمان ملل متحد صورت نگرفته، این همکاری در وضعیت تعلیق بماند.»

در گفته‌های خضریان مشخص نیست که نهاد ناظر سازمان ملل در امور هسته‌ای چطور قرار است تضمین عدم تجاوز یک کشور خارجی به برنامه هسته‌ای ایران را ارائه کند. ممکن است سازوکارهای مورد نظر نویسندگان این طرح در جزئیات آن ذکر شده باشد.   

در هر صورت اگر این طرح به قانون تبدیل و اجرایی شود، برنامه هسته‌ای ایران از نظام بازرسی‌های مداوم آژانس خارج می‌شود و ایران به سمت سیاست «ابهام هسته‌ای» گام برخواهد داشت. وضعیتی که در آن نهاد ناظر سازمان ملل هیچ دسترسی نخواهد داشت و اینکه در قلب برنامه هسته‌ای چه می‌گذرد را تنها گزارش و تخمین نهادهای اطلاعاتی تعیین خواهد کرد.

اتهام به همدستی گروسی با اسرائیل

در روزهای گذشته، عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، و دیگر مقامات جمهوری اسلامی رافائل گروسی را به همدستی در حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران متهم کردند. به گفته آنان، گزارش اخیر گروسی به شورای حکام آژانس زمینه‌ساز حملات اخیر بوده و به اسرائیل مشروعیت حمله داده است.

در گزارشی که به نشست ماه ژوئن شورای حکام ارائه شد، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از عدم همکاری ایران با بازرسان، باز بودن پرونده سوالات در مورد مکان‌‌های هسته‌ای اعلام نشده سخن به میان آمد. اما مهم‌ترین بخش در نتیجه‌گیری آن بود که می‌گفت عدم پاسخگویی ایران به سوالات آژانس این نهاد را به این نتیجه رسانده که این فعالیت‌ها بخشی از یک برنامه هسته‌ای سازمان‌یافته و اعلام نشده و در تقابل با پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای بوده است.

ایران از روز نخست جنگ ۱۲ روزه گفته بود که اسرائیل با سوءاستفاده از همین گزارش و «نتیجه‌گیری غیرمسئولانه» آن و صحبت‌های دوپهلوی گروسی تجاوز نظامی خود به خاک ایران را توجیه می‌کند.

در همین راستا، سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرده که قصد دارد علیه گروسی به سازمان ملل شکایت کند، و برخی سیاستمداران نیز خواستار ممنوعیت ورود وی به ایران شده‌اند.

فضای کنونی علیه گروسی در میان مقام‌های جمهوری اسلامی به حدی خشمگینانه است که علی لاریجانی، مشاور سیاسی رهبر جمهوری اسلامی روز جمعه ۳۰ خرداد و در میانه امواج حملات پی‌در‌پی اسرائیل در صدا و سیمای جمهوری اسلامی حاضر شد و گفت پس از پایان جنگ «به حساب گروسی می‌رسیم». او بعدتر همین بخش از صحبتش را در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که تأکید کند آنچه گفته لغزش زبانی و هیجان آنی نبوده است.

گروسی: همکاری با ایران ضروری است

اما در سمت دیگر ماجرا، گروسی روز گذشته در بیانیه‌ای، بر ضرورت ازسرگیری همکاری بین ایران و آژانس تأکید کرد و گفت که چنین همکاری‌ای برای رسیدن به یک راه‌حل دیپلماتیک حیاتی است.

او همچنین افزود که بازرسان آژانس در طول جنگ در ایران حضور داشته‌اند و آماده‌اند بار دیگر برای بررسی وضعیت مواد هسته‌ای به تأسیسات بازگردند.

او گفت که نامه‌ای هم به عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی نوشته و خواستار دیدار با او شده است. وزارت خارجه دریافت این نامه و یا پاسخ به آن را تأیید نکرده‌ است. این نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی در حال تخمین وضعیت و به دست آوردن آمادگی برای تعیین رفتار خود در قبال پرونده هسته‌ای پس از این جنگ ۱۲ روزه است.

سرنوشت نامعلوم ذخایر اورانیوم

اما الان نقطه مناقشه‌برانگیز نه این خط و نشان کشیدن‌ها و درخواست ملاقات‌های بی‌پاسخ که سرنوشت ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده است.

بر اساس آخرین اطلاعات، ایران بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در اختیار داشته است. غربی‌ها بر این روایت تأکید می‌کنند که این مقدار غنی‌سازی ایران را به آستانه تولید سلاح هسته‌ای نزدیک کرده است که البته ایران همواره آن را رد می‌کند. با این حال، پس از حملات گسترده آمریکا به سایت‌های هسته‌ای فُردو، اصفهان و نطنز وضعیت دقیق این ذخایر هنوز مشخص نیست.

رافائل گروسی در گزارش روز شنبه‌اش به شورای امنیت سازمان ملل گفت که عباس عراقچی در روز نخست جنگ به او نامه‌ای ارسال کرده و گفته که ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی به مکان دیگری منتقل خواهند شد. گروسی می‌گوید که آن‌ها نمی‌دانند که این ذخایر اکنون در کجا نگهداری می‌شود.

به نظر می‌رسد سرنوشت این دخایر ۶۰ درصدی و مناقشه بر سر آن قرار است در قلب تنش‌های آتی بر سر پرونده هسته‌ای باشد مگر اینکه در روزها و یا هفته‌های آینده میان ایران و آمریکا توافقی بر سر موضوع هسته‌ای به دست آید.