اخراج کارگران افغانستانی، تهران را با کمبود رفتگر روبه‌رو کرده است

در پی اخراج گسترده مهاجران افغانستانی از ایران، شهرداری تهران با کمبود شدید نیروی خدماتی، به‌ویژه در بخش رفتگری و مدیریت پسماند، روبه‌رو شده است. اخراج افغان‌ها که از اوایل سال جاری آغاز شده و پس از حملات اسرائیل به ایران شدت بی‌سابقه‌ای گرفت، به‌صورت گسترده کارگران افغانستانی را که اغلب در مشاغل خدماتی شهرداری تهران فعالیت می‌کردند، هدف قرار داده است.

آمار و ارقام نگران‌کننده از اخراج کارگران

روزنامه «هم‌میهن» سه‌شنبه ۲۱ مرداد در گزارشی به این موضوع پرداخته و بر اساس آمار رسمی نوشته است که تا پیش از این اخراج گسترده افغان‌ها از ایران، حدود ۶۰ درصد از ۱۰ هزار پاکبان (رفتگر) شاغل در تهران را اتباع خارجی، عمدتاً افغانستانی‌ها، تشکیل می‌دادند.

به‌گفته ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، با اجرای طرح اخراج اتباع، تعداد نیروهای پیمانکاری شهرداری تا ۸۰ درصد کاهش یافته است.

این امر وضعیت نگران‌کننده‌ای را رقم زده است:

کاهش شدید نیرو: یک پیمانکار مسئول در چندین منطقه شهرداری تهران اعلام کرده که شمار نیروی انسانی او از ۱۳۵ نفر در اواخر سال گذشته به ۳۵ نفر کاهش یافته است. از این تعداد، تنها ۵ نفر ایرانی هستند و بیم آن می‌رود که با ادامه روند اخراج‌ها، این تعداد نیز کاهش یابد.

اخراج گسترده: بر اساس گزارش‌ها، حداقل ۴۸۰۰ کارگر افغانستانی شاغل در شهرداری تهران اخراج و به کشور خود بازگردانده شده‌اند.

محمدصادق معتمدیان، استاندار تهران، در مردادماه اعلام کرد که در ۱۰۰ روز گذشته بیش از یک میلیون اتباع غیرمجاز از سراسر کشور و ۴۵۰ هزار نفر از استان تهران به افغانستان بازگشت داده شده‌اند که بخش قابل‌توجهی از این افراد، کارگران خدماتی بوده‌اند.

این اقدامات، نگرانی‌های جدی‌ای را در میان مسئولان شهری و شهروندان ایجاد کرده است. رضا شفاخواه، وکیل دادگستری، با انتقاد از وضعیت کنونی، از انباشت زباله در کوچه‌ها و خیابان‌های تهران خبر داده است.

تلاش برای جایگزینی نیروهای اخراجی

در واکنش به این بحران، معاون خدمات شهری شهرداری تهران اواخر تیرماه از آغاز فراخوان جذب ۱۰ هزار کارگر ایرانی برای فعالیت در حوزه خدمات شهری خبر داد. این در حالی است که به‌گفته بسیاری از کارشناس‌ها، استخدام کارگران ایرانی با دستمزدهای پایین و شرایط کاری سخت این مشاغل، دشوار خواهد بود.

کارشناس‌ها معتقدند که پیمانکاران شهرداری سال‌ها از کارگران افغانستانی با حقوق کمتر، بدون بیمه و مزایای قانونی استفاده می‌کردند. این رویه، افزون بر بهره‌کشی از نیروی کار آسیب‌پذیر، باعث شده بود که قوانین کار رعایت نشود و اکنون با اخراج این کارگران، سیستم خدمات شهری با چالش جدی مواجه شود.

«هم‌میهن» به‌نقل از «عباس‌آقا»، یک رفتگر ایرانی، نوشته است که حقوق ۱۷ میلیون تومانی او با مزایای بیمه و شرایط قانونی، در حالی است که کارگران خارجی از این مزایا بی‌بهره بودند.

نقض کرامت انسانی

الهام فخاری، عضو پیشین شورای شهر، این وضعیت را نتیجه رویکرد نادرست و ناعادلانه در مدیریت شهری می‌داند. او با اشاره به این‌که پیمانکاران سال‌ها از کارگران بدون مجوز و بدون رعایت حقوق قانونی آن‌ها استفاده کرده‌اند، این شرایط را عاملی برای بروز بحران فعلی می‌داند.

پریسا پیمان، فعال شهری، نیز ضمن انتقاد از شرایط کاری سخت و غیرانسانی کارگران خدماتی، تأکید می‌کند که با اخراج ناگهانی و بدون حمایت این افراد، کرامت انسانی آن‌ها نقض شده است. او معتقد است که ساختار بیمار مدیریت شهری و سودجویی پیمانکاران از نیروی کار آسیب‌پذیر، ریشه این بحران است.

روز گذشته، دوشنبه ۲۰ مرداد اسکندر مؤمنی، وزیر کشور با بیان این‌که از ابتدای سال تاکنون حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر از «اتباع غیرمجاز» کشور را ترک کرده‌اند تأکید کرد که «با خروج اتباع غیرمجاز از کشور ۶ درصد تراکنش نان کاهش یافته و فرصت‌های شغلی بسیاری آزاد شده است».

با این حال مؤمنی نگفت که این «فرصت‌های شغلی» به‌دلیل سوء استفاده‌های گسترده از کار ارزان و بدون حقوق ابتدایی مهاجران افغان، اکنون می‌تواند بحران‌های تازه‌ای ایجاد کند زیرا نیروی کار ایرانی یا در بخش‌های دشوار حاضر به کار نیست یا پیمانکاران نمی‌توانند به‌راحتی حقوق اولیه آن‌ها را سلب کنند.

ایرج رهبر، رئیس کانون انبوه‌سازان تهران ۳ مرداد گفته بود ۵۰ درصد کارگران ساختمانی در تهران افغان بودند و نرخ دستمزد کارگران ایرانی دو برابر مهاجران افغانستانی است.

به گزارش رسانه‌های داخلی ایران، بین ۲ تا ۴ میلیون مهاجر افغانستانی در بازار کار کشور فعال بودند که بخش بزرگی از آن‌ها در حوزه‌هایی چون ساختمان، کشاورزی، خدمات شهری، حمل‌ونقل، و جمع‌آوری زباله اشتغال داشتند. در برخی از مشاغل مانند کارگر ساختمانی، آرماتوربند، سیمان‌کار و پاکبان، نسبت حضور کارگران مهاجر تا ۵۰ درصد یا بیشتر تخمین زده شده است.

اخراج گسترده کارگران افغانستانی که نیروی اصلی خدمات شهری تهران بودند، پایتخت را با بحرانی جدی در حوزه نظافت و بهداشت شهری مواجه کرده است.